TEKNOLOJİ BAĞIMLIĞI- BİLİNÇLİ FARKINDALIK İLİŞKİSİ ÜZERİNE BİBLİYOMETRİK BİR ANALİZ

Year 2023, Volume: 1 Issue: 2, 69 - 82, 29.10.2023

Yıldız Erzincanlı Halil Gökhan Taş

Abstract

Teknoloji bağımlılığı; dijital cihazların artan yaygınlığı ve hizmetlerin aşırı kullanımıyla birlikte bireylerin teknolojiyi uzun süreli, yanlış ve bilinçsizce kullanımı sonucunda ortaya çıkmıştır. 1990 yılında tıp literatürüne girmiş olan kavram üzerinde anlaşmaya varılmış bir tanım veya tanı kriteri bulunmamakta ve davranışsal bağımlılığın bir alt kategorisi olarak kabul edilmektedir. Teknoloji bağımlılığı; bireylerde yapmak zorunlu oldukları işleri ihmal etme, sorumluluklarını yerine getirememe gibi fiziksel ve ruhsal birçok probleme sebep olmaktadır. Teknoloji bağımlılığı araştırmalarında etkili davranışı izleme ve müdahale önemlidir. Türkçe karşılığı “bilinçli farkındalık” olan “mindfullness”, teknoloji bağımlılığıyla mücadelede etkili bir müdahale yöntemidir. Bilinçli farkındalık, insanların anlık deneyimlerini daha iyi algılayıp çözümlemelerine, otomatik davranış ve duygusal kalıplardan kurtulmalarına ve olumsuz uyaranlara karşı olumlu tepkileri kolaylaştırmalarına yardımcı olmaktadır. Bu doğrultuda, bağımlı bireyler üzerinde bilinçli farkındalık eğitim ve uygulamaları ile, kendi duygu durumları, düşünceleri, davranışlarının farkında olarak otomatik davranıştan kurtuldukları için bağımlılık seviyelerinde düşüşler gözlemlenmektedir. Bu nedenle bu çalışmada, teknolojik bağımlılık ve bilinçli farkındalık konusununda yapılan akademik çalışmaların bibliyometrik analizinin yapılması amaçlanmıştır. Çalışmada Web of Science ve Scopus veri tabanlarında önce “teknoloji bağımlılığı (technology addiction)” ve ardından “bilinçli farkındalık (mindfulness)” anahtar kelimeleri üzerinde ayrı ayrı inceleme yapılmış ve ana çalışmalara ulaşılmış ve VOSviewer yazılım aracı kullanılarak anahtar kelimeler arasında eş birliktelik analizi yapılarak, analiz sonucunda anahtar kelimeler arasındaki bağlantılar ortaya konulmuştur. Bu çalışmada ayrıca, Web of Science ve Scopus veri tabanlarında teknolji bağımlılığı ve bilinçli farkındalık anahtar kelimeleri birlikte incelenmiş ve bu iki kavramın birlikte incelendiği çok az sayıda çalışma olduğu görülmüştür. Sonuç olarak özellikle teknoloji bağımlılığıyla başa çıkmak için etkili çözümler veya önleme teknikleri hakkında az sayıda çalışma bulunmaktadır. Bu doğrultuda yapılacak çalışmalaların artırılması teknoloji bağımlılığıyla mücadelede etkili olacaktır.

Keywords

Bağımlılık, Dijital bağımlılık, Farkındalık, Bilinçli farkındalık, Mindfullness

References

• Andreassen, C. S., Hetland, J. & Pallesen, S. (2010). The relationship between workaholism,basic needs satisfaction at work and personality. European Journal of Personality, 24, 3–17.
• Andreassen, C. S., Griffiths, M. D., Gjertsen, S. R., Krossbakken, E., Kvam, S., & Pallesen, S.(2013). The relationships between behavioral addictions and the five-factor model of personality. Journal of Behavioral Addictions, 2(2), 90-99. doi:DOI: 10.1556/JBA.2.2013.003
• Bell, V. (2015). The debate over digital technology and young people. Bmj, 351. https://doi.org/10.1136/bmj.h3064.
• Bowen, S., Chawla, N., & Marlatt, G. A. (2010). Mindfulness-Based Relapse Prevention for Addictive Behaviors: A Clinician's Guide. NewYork: Guilford Press.
• Choliz, M. (2010). Mobile phone addiction: A point of issue. Adidiction, 105 (2), 373-374.
• Christenson, G. A., Faber, R. J., Dezwaan, M., Raymond, N. C., Specker, S. M., Ekern, M. D. et al. (1994). Combulsive buying. Descriptive characteristics and psychiatric comorbidity. Journal of Clinical Psychiatry, 55, 5–11.
• Clarivate. (2022, 11 16). Clarivate Web sitesi: https://clarivate.com/webofsciencegroup/solutions/webof-science/
• Dilci, T. (2015). Dijital Diyet Zamanı (1. Baskı b.). Kayseri: Geçit Matbaacılık ve Yayıncılık.
• Elkin, A. (2017). Stres Yönetimi. (S. Sever, Çev.) Ankara: Nobel Akademik Yayıncılık.
• Dinç, M. (2018, Ocak). Teknoloji Hayatımızı Kolaylaştırıyor mu? 16-19. (M. Çavuş, Röportaj Yapan) Yeşilay Fisher, S. (1994). Identifying video game addiction in children and adolescents. Addictive Behaviors, 19, 545–553.
• Germer, C. K. (2019). Öz Şevkatli Farkındalık. (H. Ü. Haktanır, Çev.), İstanbul: Diyojen Yayıncılık.
• Goldberg, S. B., Tucker, R. P., Greene, P. A., Davidson, R. J., Wampold, B. E., Kearney , D. J., & Simpson, T. L. (2018). Mindfulness-based interventions for psychiatric disorders: A systematic review and meta-analysis. Clin Psychol Review, 52-60. doi:10.1016/j.cpr.2017.10.011
• Griffiths, M. D. (1996). Behavioural addictions: an issue for everyone. Journal of Workplace Learning, 8 3), 19-25.
• Griffiths, M. D. (1997). Exercise addiction: A case study. Addiction Research, 5, 161–168.
• Illich, I. (2011). Şenlikli Toplum (1. baskı b.). İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Jacobson, N., & Greenley, D. (2001). What is recovery? A conceptual model and explication. Psychiatr Services, 52(4), 482-487.
• Jennett, C., Cox, A. L., Cairns, P., Dhoparee, S., Epps, A., Tijs, T., & Walton, A. (2008). Measuring and defining the experience of immersion in games. International Journal of Human-Computer Studies, 66(9), 641-661. doi:https://doi.org/10.1016/j.ijhcs.2008.04.0
• Kabat-Zinn, J. (1990). Full Catastrophe Living: Using the Wisdom of Your Body and Mind to Face Stress, Pain and Illness. New York: NY: Delacorte.
• Kabat-Zinn, J. (2003). Mindfulness‐Based Interventions in Context: Past, Present, and Future. Clinical Psychology Science and Practice, 10(2), 144 - 156. doi:DOI:10.1093/clipsy.bpg016
• Levey J, Levey M (2018). Roots and shoots of mindfulness. Subtle Energies Magazine, 28:3
• Longstreet, P., & Brooks, S. (2017). Life satisfaction: A key to managing internet & social media addiction. Technology in Society, 50, 73-77.
• Marks, I. (1990). Behavioural (non‐chemical) addictions. British journal of addiction, 85(11), 1389-1394. O’Reilly, M. (1996). Internet addiction: A new disorder enters the medical lexicon. Canadian Medical Association Journal, 154, 1882–1883.
• Özyeşil Z, Arslan C, Kesici Ş, Deniz ME (2011) Bilinçli farkındalık ölçeği’ni Türkçeye uyarlama çalışması. Eğitim ve Bilim, 36:160
• Rachlin, H. (1990). Why do people gamble and keep gambling despite heavy losses. Psychological Science, 1, 294–29.
• Schmidt, S. (2011). Mindfulness in east and west—it is the same? In H. Walach, S. Schmidt, & W. B. Jonas (Eds.), Neuroscience, consciousness and spirituality (pp. 23–39). New York.
• Seo, D., & Ray, S. (2019). Habit and addiction in the use of social networking sites: Their nature, antecedents, and consequences. Computers in Human Behavior, 99, 109-125. doi:https://doi.org/10.1016/j.chb.2019.05.018
• Sharma, M. K., Rao, G. N., Benegal, V., Thennarasu, K., & Thomas, D. (2017).Technology addiction survey: An emerging concern for raising awareness and promotion of healthy use of technology. Indian journal of psychological medicine, 39(4), 495-499.
• Sharma, M. K., & Palanichamy, T. S. (2018). Psychosocial interventions for technological addictions. Indian journal of psychiatry, 60(Suppl 4), S541.
• Strosahl, K. D., & Robinson, P. J. (2017). Hemen şimdi farkındaığı ve nöroblimi kullanarak stresi yenin (1. baskı b.). (D. Boyraz, Çev.) İstanbul: The Kitap Yayınları.
• Tarhan, N. (2013). Davranışsal Bağımlılıklar (1.Baskı b.). İstanbul: Timaş Yayınları.
• Ulu, S. ve Akdağ, M. (2015), „Dergilerde Yayınlanan Hakem Denetimli Makalelerin Bibliyometrik Profili: Selçuk İletişim Örneği‟ Selçuk İletişim, 9(1), ss.5-21.
• Van Eck, N., & Waltman, L. (2010). Software survey: VOSviewer, a computer program for bibliometric mapping. scientometrics, 84(2), 523-538.
• Vago, D. R., & Silbersweig, D. A. (2012). Self-awareness, self-regulation, and self transcendence (S-ART): a framework for understanding the neurobiological mechanisms of mindfulness. Front Hum Neurosci. doi:10.3389/fnhum.2012.00296
• Yeşilay. (2017, Mart). "Kumandayı Bulan Saklayabilir mi Acaba". Yeşilay(998), 22-29
• Walker, M. B. (1989). Some problems with the concept of “gambling addiction”. Should theories of addiction be generalized to include exessive gambling? Journal of Gambling Studies, 5, 179–200.
• Williams, R. E., & Kraft, J. S. (2012). The mindfulness workbook for addiction: A guide to coping with the grief, stress and anger that trigger addictive behaviors. New Harbinger Publications.