Kırgız Cumhuriyeti Ekonomisi İçin Sektörler Arası Bağınlaşma İlişkisi

Year 2024, Volume: 9 Issue: 23, 182 - 201, 29.02.2024

Arya Akdeniz Neşe Kumral Utku Akseki Barış Gök

https://doi.org/10.25204/iktisad.1406034

Abstract

İktisadi planlamanın sektörel düzeyde en önemli analiz araçlarından birisi girdi-çıktı modelleridir. Bu analiz üzerinden, hangi sektörlere yatırım önceliğinin verilmesi gerektiği tespit edilebilmektedir. Bu çalışmada, Kırgız Cumhuriyeti için Asya Kalkınma Bankası’nın 2018 yılı verileriyle hesapladığı girdi-çıktı tablosu kullanılmıştır. Çarpan analizi ve bağlantı etkilerinin incelendiği çalışmada, kilit sektörler tanımlanmıştır. Buna göre; finansal aracılık, inşaat, taşımacılık hizmetleri ile eğitim, sağlık ve sosyal hizmet sektörleri çarpan analizinde ön plana çıkmaktadır. Öte yandan bağlantı etkilerinden elde edilen bulgulara göre; tarım, avcılık, ormancılık ve balıkçılık, ağır imalat ile finansal aracılık sektörlerinin kilit nitelikte olduğu tespit edilmiştir. Son olarak ileri ve geri bağlantı etkileri sonuçlarına göre, her iki etkinin de en yüksek olduğu sektör finansal aracılık sektörüdür.

Keywords

Girdi-Çıktı Modeli, Çarpan Analizi, Bağlantı Etkileri, Kırgız Cumhuriyeti

Intersectoral Interdependence of the Kyrgyz Republic’s Economy

Abstract

Input-output models are fundamental analytical tools in sectoral economic planning that make it possible to determine the priority of investments in specific sectors. This study employs the input-output table calculated by the Asian Development Bank for the Kyrgyz Republic based on data for 2018. By analyzing multiplier effects and linking effects, the study identifies key sectors. More specifically, the multiplier analysis prominently features financial intermediation, construction, transportation, education, health, and social work services, whereas the linkage effects indicate that agriculture, hunting, forestry and fishing, heavy manufacturing, and financial intermediation sectors are key. Finally, the financial intermediation sector has the highest level of both forward and backward linkage effects.

Keywords

Input-Output Model, Multiplier Analysis, Interdependence Effects, Kyrgyz Republic.

References

• ADB (2018). Economic indicators for South and Central Asia, input output tables. Asian Development Bank, Philippines. http://dx.doi.org/10.22617/TCS189779-2
• ADB (2019). Kyrgyz Republic country gender assessment. Asian Development Bank, Philippines. http://dx.doi.org/10.22617/TCS190593-2
• ADB (2020). Economic indicators for South and Central Asia: Input-Output tables. Asian Development Bank, Philippines. http://dx.doi.org/10.22617/TCS200240-2
• Akbulut, H. (2019). Türkiye’de imalat sanayi sektörünün ekonomik etkileri: Girdi-çıktı modeli analizi. Sosyoekonomi, 27(42), 241-253. https://doi.org/10.17233/sosyoekonomi.2019.04.13
• Akseki, U. ve Gök, B. (2021). Covid-19 salgınının Türkiye turizm sektörü üzerine etkisi: girdi çıktı analizi. Sosyal Bilimler Metinleri, 2021(2), 1-24. https://dergipark.org.tr/tr/pub/sbm
• Akyüz, G. (2018). Su kullanımı açısından turizm sektörünün sürdürülebilirliği: çevresel girdi çıktı modeli çerçevesinde bir analiz (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Akdeniz Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İktisat Ana Bilim Dalı. Antalya.
• Alp, E. (2016). Türkiye imalat sanayinin üretim yapısının girdi çıktı analizi yardımıyla incelenmesi (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Uludağ Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. Bursa.
• Alp, E., Kök, R. ve Başkol, M. O. (2017). Türkiye ekonomisinde sürükleyici endüstri analizi: 2002-2012 karşılaştırması. Kafkas Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 8(16), 211-241. https://dergipark.org.tr/tr/pub/kauiibf
• Arık, Ş., Gül, Z. B., Kula, M., Erdem, M. Ş. ve Çağatay, S. (2021). Covid-19 pandemisinin Batı Akdeniz bölge ekonomisine etkilerinin bölgesel girdi çıktı tablosu ile analizi. Hacettepe Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 39(4), 537-559. https://doi.org/10.17065/huniibf.907198
• Ayaş, N. (2011). Türk imalat sanayi sektörlerinin stratejik önem analizi. Ege Akademik Bakış, 11(4), 525-535. https://dergipark.org.tr/tr/pub/eab
• Aydoğuş, O. (1988). Türkiye ekonomisinde yapısal değişme ve büyümenin kaynakları: 1963-1986 input-output analizleri ile bir uygulama (Yayımlanmamış Doktora Tezi). Gazi Üniversitesi. Ankara.
• Aydoğuş, O. (2010). Girdi çıktı modellerine giriş. Efil Yayınevi.
• Bayramoğlu, Z., ve Gündoğmuş, E. (2008). Türkiye ekonomisinde öne çıkan tarımsal ve tarıma dayalı sanayii alt sektörlerinin belirlenmesi. Verimlilik Dergisi, (2), 143-155. https://dergipark.org.tr/tr/pub/verimlilik
• Bulmer-Thomas, V. (1982). Input-output analysis in developing countries. John Wiley and Sons.
• Canlı, B. ve Kaya, A. A. (2012). Türk turizm sektörünün ekonomik etkilerinin girdi çıktı yaklaşımıyla ölçülmesi. Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 12(1), 1-12. https://dergipark.org.tr/tr/pub/ausbd
• Chenery, H. B. ve Clark, P. G. (1965). Endüstriler arası iktisat, (çev. Cemil Çınar). Orta Doğu Teknik Üniversitesi İdari İlimler Fakültesi Yayınları.
• Chenery, H. B. ve Watanabe, T. (1958). International comparisons of the structure of production. Econometrica, 26(4), 487-521. https://doi.org/10.2307/1907514
• Çağatay, S., Gül, Z. B., Kula, M., Arık, Ş. ve Erdem, Ş. (2021). Covid-19 pandemisinin Batı Akdeniz bölge ekonomisine etkileri. Batı Akdeniz Kalkınma Ajansı (BAKA), 122.
• Çağatay, S., Taşdoğan, C., Değer, Ç., Artık, Ş. ve Dural, H. C. (2020). Covid-19 pandemisinden kaynaklanan dış ve iç ekonomik gelişmelerin Türkiye üzerindeki olumsuz etkilerinin tahmini: Bu etkilerin giderilmesi için alternatif politika paketlerinin önerilmesi. Tübitak 1001 Projesi, (120K548).
• Dietzenbacher, E. ve Van der Linden, J. A. (1997). Sectoral and spatial linkages in the EC production structure. Journal of Regional Science, 37(2), 235-257. https://doi.org/10.1111/0022-4146.00053
• Equal Rights Trust (2016). Looking for harmony: Addressing discrimination and inequality in Kyrgyzstan. https://www.refworld.org/docid/58877a364.html
• Erkök, B. (2021). Current account deficit and automotive sector nexus in Turkey: An input-output analysis. Sosyoekonomi, 29(49), 113-129. https://doi.org/10.17233/sosyoekonomi.2021.03.06
• Ersungur, Ş. M. ve Kızıltan, A. (2008). Türkiye ekonomisinde sektörlerarası yapısal bağınlaşma-girdi çıktı yöntemiyle bir uygulama. Atatürk Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 22(2), 17-31. https://dergipark.org.tr/tr/pub/trendbusecon
• Ghosh, A. (1958). Input-output approach in an allocation system. Economica, 25(97), 58-64. https://doi.org/10.2307/2550694
• Gök, B. ve Akseki, U. (2022). Turizm sektörünün Türkiye ekonomisi için değerlendirilmesi: Girdi-çıktı analizi. Çankırı Karatekin Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 12(1), 229-248. https://doi.org/10.18074/ckuiibfd.1010260
• Gül, Z. B. ve Çakaloğlu, M. (2017). İnşaat sektörünün dinamikleri: Türkiye için 2000-2014 girdi çıktı analizi. Akdeniz İİBF Dergisi, 17(36), 130-155. https://doi.org/10.25294/auiibfd.357622
• Gülgör, B. (1980). İstihdam projeksiyonları üzerine bir deneme. Devlet Planlama Teşkilatı (DPT).
• Han, E., Tosunoğlu, T. ve Özsoy, C. (2011). Türk imalat sanayiinde geri ve ileri bağlantılar: Girdi çıktı tablosuna dayalı yapısal bir çözümleme. TİSK Akademi, 6(11), 104-129. https://www.tiskakademi.org
• Hirschman, A. O. (1958). The strategy of economic development. New Haven and London, Yale University Press.
• Ibraeva, G., Moldosheva, A. ve Niyazova, A. (2011). World development report 2012: Gender and development background paper. Kyrgyz Country Case Study. Washington, DC: The World Bank.
• IMF (2021). Kyrgyz Republic: 2021 Article IV, Consultation-Press Release and Staff Report. IMF Country Reports, 21/174.
• IMF (2022). World Economic Outlook Database.
• İZKA, (2012). İzmir Bölgesi girdi çıktı analizi. İzmir Kalkınma Ajansı.
• Kayacan, B. (2009). Türkiye ekonomisi girdi çıktı yapısında ormancılık sektörünün etkisi: Analitik Bulgular. Verimlilik Dergisi, (1), 19-46. https://dergipark.org.tr/tr/pub/verimlilik
• Kızıltan, A., ve Ersungur, Ş. M. (2005). Türkiye Ekonomisinde Sektörlerin İstihdama Etkisindeki Değişim: Girdi çıktı Yaklaşımıyla Bir Uygulama, Atatürk Üniversitesi, İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 19(2), 31-47. https://dergipark.org.tr/tr/pub/trendbusecon
• Kul Gelal, H. (2021). Key sector analysis for Turkey: Modification of Rasmussen measures. Journal of Research in Economics, 5(1), 28-49. https://dergipark.org.tr/en/pub/jore
• Maden, S. I. ve Ertürk, M. (2019). Türk turizm sektörünün Türkiye ekonomisine olan etkilerinin girdi-çıktı analiziyle incelenmesi, Doğuş Üniversitesi Dergisi, 20(2), 69-87. https://dergipark.org.tr/tr/pub/doujournal
• Miller, R. E. ve Blair, P. D. (2009). Input-output analysis: foundations and extensions. Second Edition, Cambridge University Press.
• Nazara, S., Guo, D., Hewings, G. J. ve Dridi, C. (2003). PyIO. A Python Module for Input-Output. The Regional Economics Applications Laboratory (REAL). https://real.web.illinois.edu/wp-content/uploads/2021/12/03-t-23.pdf
• Öney, E. (1980). İktisadi planlama. (İkinci Basım). Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Yayınları, No: 438.
• Özdil, T. (1993). Türkiye ekonomisindeki yapısal değişime girdi-çıktı analiziyle bir yaklaşım. Anadolu Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 11(1), 109-128. https://dergipark.org.tr/tr/pub/anadoluibfd
• Özdil, T. ve Yılmaz, C. (2009). Elektrik elektronik sektörünün Türkiye ekonomisi içindeki öneminin girdi çıktı analiziyle incelenmesi. Kırgızistan Türkiye Manas Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 11(21), 117-127. https://dergipark.org.tr/tr/pub/mjss
• Özdil, T., Turdaliyeva, A. ve Ganiyev, C. (2011). Girdi çıktı analizi yaklaşımıyla Kırgızistan ekonomisinin incelenmesi. Atatürk Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 25(Özel), 353-371. https://dergipark.org.tr/tr/pub/trendbusecon
• Özyurt, H. (2012). İktisadi planlama. Aksakal Kitabevi, 3. Baskı.
• Pehlivanoğlu, F. ve İnce, M. R. (2020). Girdi-çıktı analizi yaklaşımıyla Türkiye ekonomisinde sektörlerarası bağınlaşmanın uzun dönemli analizi, Sosyoekonomi, 28(44), 169-190. https://doi.org/10.17233/sosyoekonomi.2020.02.08
• Rasmussen, P. N. (1957). Studies in Intersectoral Relations. North Holland Publishing.
• Seil, A. ve Ichihashi, M. (2012). Sectoral impact of indirect tax reduction on the Kyrgyz economy based on input-output analysis. IDEC Discussion Paper 2012, Hiroshima University.
• Temurshoev, U. (2004). Key sectors in the Kyrgyzstan economy, Cerge-Ei Discussion Paper Series, 135.
• Timmer, M. P., Dietzenbacher, E., Los, B., Stehrer, R. ve De Vries, G. J. (2015). An illustrated user guide to the world input-output database: the case of global automotive production. Review of International Economics, 23(3), 575-605. https://doi.org/10.1111/roie.12178
• Uğurlu, A. A. ve Tuncer, İ. (2017). Türkiye’de sanayi ve hizmet sektörlerinin büyüme ve istihdama katkıları: Girdi-çıktı analizi. Dokuz Eylül Üniversitesi İktisadi İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 32(1), 131-165. https://doi.org/10.24988/deuiibf.2017321549
• Uysal, S. (2017). Türkiye ekonomisinin Neo-Liberal dönem öncesindeki ve sonrasındaki sektörel bağlantı yapısının girdi çıktı yöntemiyle analizi (1973-2012). Eskişehir Osmangazi Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 12(3), 81-102. https://doi.org/10.17153/oguiibf.335709
• Ünal, E. (2020). Import dependency on intermediate goods in Turkey: An Input-Output analysis. Verimlilik Dergisi, (4), 203-221. https://dergipark.org.tr/en/pub/verimlilik
• Ünal, E. (2021). Industrial growth models by input-output analysis and an institutional approach to the automotive industry in China and Turkey. Evolutionary and Institutional Economics Review, 18, 175-203. https://doi.org/10.1007/s40844-020-00167-0
• Ünal, E., Lin, B. ve Managi, S. (2023). CO2 emissions embodied in bilateral trade in China: An input-output analysis. Environmental Impact Assessment Review, 103, 107218. https://doi.org/10.1016/j.eiar.2023.107218
• Yenisu, E. (2021). Ekonomiyi harekete geçiren kilit sektörler nelerdir? Türkiye üzerine bir girdi-çıktı analizi. İzmir İktisat Dergisi, 36(4), 771-788. https://doi.org/10.24988/ije.721302
• Yılancı, V. (2008). Türkiye ekonomisi için kilit sektörün belirlenmesi-girdi çıktı analizi yaklaşımı. İstanbul Üniversitesi İktisat Fakültesi Mecmuası, 58(2), 75-86. https://dergipark.org.tr/tr/pub/istjecon