The Rebirth of the Sacred in Language: Religious Image Manifestations in Didem Madak's Poems

Yıl 2025, Sayı: 20, 49 - 74, 30.06.2025

Mehmet Şahin

https://doi.org/10.47502/mizan.1637357

Öz

This article examines the use and transformation of religious imagery in Didem Madak's poetry. In the study, religious images in the poet's three poetry books are analyzed through qualitative content analysis and intertextual reading. In particular, the reflection of the Sufi texts that the poet read during his three-year retreat period on his poems is analyzed. The results of the research show that Madak reproduces religious images with a modern interpretation by detaching them from their traditional context. It is noteworthy that the poet situates the sacred in everyday life and uses religious concepts as a means of existential questioning. Especially expressions such as “I became sincere with Allah” and “my face descended into light” appear as a modern interpretation of classical Sufism. In the study, three main functions of religious images in Madak's poems were identified: First, they are used as a tool for existential questioning; second, they function as a metaphor for the criticism of modern urban life; and third, they are used as a means of expression to convey personal spiritual experience. In this context, it is seen that the poet reinterprets the Sufi tradition from Ghazali to Mevlana in a modern language.

Anahtar Kelimeler

Turkish Islamic Literature , Didem Madak , Image of religion , Modern Poetry , Sufism , Existential questioning

Kutsalın Dilde Yeniden Doğuşu: Didem Madak Şiirlerinde Dini İmge Tezahürleri

Öz

Bu makale, Didem Madak'ın şiirlerinde din imgesinin kullanımını ve dönüşümünü incelemektedir. Çalışmada, şairin üç şiir kitabındaki dini imgeler, nitel içerik analizi ve metinlerarası okuma yöntemiyle ele alınmıştır. Özellikle şairin üç yıllık inziva döneminde okuduğu tasavvufi metinlerin şiirlerine yansıması incelenmiştir. Araştırma sonuçları, Madak'ın dini imgeleri geleneksel bağlamından kopararak modern bir yorumla yeniden ürettiğini göstermektedir. Şairin, kutsal olanı gündelik yaşamın içinde konumlandırması ve dini kavramları varoluşsal sorgulamaların aracı olarak kullanması dikkat çekicidir. Özellikle "Allah'la samimi oldum" ve "yüzüm nura indi" gibi ifadeler, klasik tasavvuf anlayışının modern bir yorumu olarak karşımıza çıkar. Çalışmada, Madak'ın şiirlerindeki din imgelerinin üç temel işlevi tespit edilmiştir: Birincisi bu imgelerin varoluşsal sorgulamaların aracı olarak kullanılması; ikincisi, modern kent yaşamının eleştirisi için bir metafor olarak işlev görmesi; üçüncüsü ise kişisel manevi deneyimin aktarılmasında bir ifade aracı olarak kullanılması. Bu bağlamda şairin, Gazali'den Mevlâna’ya uzanan tasavvuf geleneğini modern bir dille yeniden yorumladığı görülmektedir.

Anahtar Kelimeler

Türk İslam Edebiyatı , Didem Madak , Dinin imgesi , Modern şiir , Tasavvuf , Varoluşsal sorgulama

Kaynakça

• Aksan, Doğan. Şiir Dili ve Türk Şiir Dili, Ankara: Şafak Matbaası, 1993.
• Ak, Gülşah. Didem Madak’ın Hayatı ve Şiirleri Üzerine Bir Çalışma, Gaziantep: Gaziantep Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Türk Dili ve Edebiyatı ABD, 2018.
• Aktaş, Havva. Didem Madak’ın Şiirlerinde Anlam Evreni, Nevşehir: Nevşehir Hacı Bektaş Veli Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Türk Dili ve Edebiyatı ABD, 2021.
• Alay, Okan. “İnanalım Soğuk Mevsimin Başlangıcı’na Bağlamında Furuğ Ferruhzâd Şiiri ve Türkçede Çağdaş Farsça Şiirin Görünürlüğü”, İraniyat İran Araştırmaları Dergisi, 3(2), 99.
• Arslan, Mustafa. Paranormalizm ve Din, Malatya: Bilsam Yayınları, 2011.
• Aytaç, Gürsel. Genel Edebiyat Bilimi, Ankara: Doğu Batı Yayınları, 2016.
• Bakır, Sinan. “Modern Şiir Sanatına Kuramsal Bir Yaklaşım”. Uludağ Üniversitesi FenEdebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi, 24(44), (2023), s. 293-309.
• Bayram, Encümen-Pişgin, Yasin. “Muhammed Abdulhalim Abdullah’ın Romanlarında Âyet ve Hadis Bağlamında Metinlerarasılık”. Mizanü’l-Hak: İslami İlimler Dergisi 15 (Aralık 2022), 335-359. https://doi.org/10.47502/mizan.1173637.
• Bilir, Emir. Didem Madak’ın Şiirlerinin Söz Dizini (Sıklık-Dil-Kavram), İstanbul: İstanbul Kültür Üniversitesi, Lisansüstü Eğitim Enstitüsü, 2022.
• Bilir, Müjde. “Didem Madak’la Söyleşi”, Varlık Dergisi, 2002, S. 1141, 25-32.
• Can, Sancar. Didem Madak’ın Şiirlerinde Ana İzlekler, Adana: Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Türk Dili ve Edebiyatı ABD, 2019.
• Cihangir, Mehmet. “Sosyal, Kültürel ve Tarihsel Bağlamda İmgeler”, Düsbed Dicle Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Yıl: 13, Sayı: 27, (Haziran 2021), 2.
• Eliade, Mircea. İmgeler ve Simgeler, çev. Mehmet Ali Kılıçbay Ankara: Doğu Batı Yayınları, 4. Basım, 2020.
• Gezer, Alpay-Doğan, Ayşe. “Didem Madak’ın Eserlerinde Yalnızlık Teması”, International Academic Social Resources Journal, Vol. 6, Issue 32, 2021, pp. 1956-1965.
• Kalkışım, M. Muhsin. Şeyh Galib Divanı, İstanbul: İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayımlanmamış Doktora Tezi, 1992.
• Keskin, Kadriye. Didem Madak Şiirlerinde Kadın Duyarlığı, Bursa: Bursa Uludağ Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yeni Türk Edebiyatı, 2019.
• Kocaman, Kasım. "Tasavvufî Eğitimde Kullanılan Özeleğitim Yöntemleri", Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 13/70 (Nisan 2020), 1162-1171.
• Kurt, Abdurrahman. Dindarlığı Etkileyen Faktörler, Uludağ Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 18(2), (2009), 1-26.
• Madak, Didem. Ah’lar Ağacı, İstanbul: Metis Yayınları, 2023.
• Madak, Didem. Grapon Kâğıtları, İstanbul: Metis Yayınları, 2023.
• Madak, Didem. Pulbiber Mahallesi, İstanbul: Metis Yayınları, 2023.
• Öngören, Reşat. Hatm-i Hâcegân, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, C. 16, İstanbul: TDV Yayınları, 1997.
• Öveç, Selma. Didem Madak'ta Dinsel Hayat, (Adana: Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, 2018), Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi.
• Özdemir, Murat. Nilgün Marmara ve Didem Madak Şiirinin Feminist Bağlamda Mukayeseli İncelenmesi, (İstanbul: İstanbul Arel Üniversitesi, 2017).
• Özkırımlı, Atilla. Açıklamalı Edebiyat Terimleri Sözlüğü, İstanbul: Altın Kitaplar, 1991.
• Reyhanoğulları, Gökhan, “Şiirde Anlam Sorunu ve Şiirsel Anlamın Yapısı Üzerine”. Akademik Dil ve Edebiyat Dergisi, 5 (1), (2021), 207-231, DOI: 10.34083/akaded.869315.
• Rüzgar, Enver. Didem Madak’ın Şiirlerinde Kadın Kimliği, Van: Van Yüzüncü Yıl Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Türk Dili ve Edebiyatı ABD, 2020.
• Savaş, Özden. Ölümün Anne Yüzü, İstanbul: İdeal Kültür Yayıncılık, 2024.
• Subaşı, Necdet. “Türkiye Dindarlığı: Yeni Tipolojiler”, İslâmiyât Dergisi, V(4), (2002), 17-40.
• Uludağlı, Serhat. İmgebilim “Ötekinin” Bilimine Giriş, Sinemis Yayınları, Ankara: 2006.
• Uysal, Enver. “Dindarlığın Ahlâkî Temeli Üzerine Bazı Düşünceler”, Uludağ Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 14(1), (2005), 41-59.
• Üzüm, İlyas. Kirâmen Kâtibîn, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, C. 26, İstanbul: TDV Yayınları, 2002.
• Vardar, Berke. Açıklamalı Dilbilim Terimleri Sözlüğü, İstanbul: Multilingual, 2007.
• Yalçın, Mehmet. Şiirin Ortak Paydası, Cumhuriyet Sivas: Üniversitesi Yayınları, 1991.
• Yapıcı, Asım. “Buruşuk Nefisten Ütüsüz Ruha: Didem Madak’ta Değişimin İzini Sürmek”. Hasan Kayıklık (Ed.). Arayış Değişim ve Din, Adana: Karahan Yayınları, 2017.
• Yaşaroğlu, M. Kâmil. Kazâ, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, C. 25, İstanbul: TDV Yayınları, 2022. Yaşın, Neşe. “Kadınlık Halleri Müzesi: Kadınların Kollektif Belleği Bağlamında Didem Madak Şiiri”, Didem Madak’ı Okumak, (İstanbul: Metis Yayınları, 2015), 309- 315.
• Yavuz, Yusuf Şevki. Kader, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, C. 24, İstanbul: TDV Yayınları, 2002.
• Zelyüt, Solmaz. Didem Madak’ı Okumak, İstanbul: Metis Yayınları, 2015.
• Elektronik Kaynaklar https://www.izdiham.com/didem-madak-roportaji-internette-sadece-izdihamda/ (Erişim Tarihi: 30.01.2025).