Bibliyoterapinin Sosyal Kaygı Üzerindeki Etkisi

Year 2025, Volume: 22 Issue: 3, 405 - 416, 31.05.2025

Hayriye Güler , Mustafa Batuhan Kurtoğlu

https://doi.org/10.26466/opusjsr.1617141

Abstract

Bu araştırma, sosyal kaygı bozukluğu olan bireylerde bibliyoterapinin sosyal kaygı düzeylerine etkisini incelemek amacıyla gerçekleştirilmiştir. Çalışma grubu, sosyal kaygı düzeyleri en yüksek olan 45 kişinin, 400 gönüllü aday arasından seçilmesiyle oluşturulmuştur. Araştırmada 3x(3) split-plot deneysel deseni (deney, plasebo, kontrol grupları; ön test, son test, izleme testi) kullanılmıştır. Veri toplama araçları olarak araştırmacı tarafından Kişisel Bilgi Formu ile Liebowitz Sosyal Kaygı Ölçeği uygulanmıştır. Bağımsız değişken bibliyoterapi programı, bağımlı değişken ise sosyal kaygı düzeyidir. Katılımcılar randomize bir şekilde üç gruba (deney, plasebo ve kontrol) atanmıştır. Deney grubuna, yedi oturumluk bir bibliyoterapi programı; plasebo grubuna, yedi oturumluk iletişim becerilerine dayalı grup rehberliği uygulanmıştır. Kontrol grubuna ise herhangi bir müdahalede bulunulmamıştır. Son test ölçümleri tüm gruplarda uygulandıktan dört hafta sonra izleme testi gerçekleştirilmiştir. Veriler Kruskal-Wallis H, Wilcoxon İşaretli Sıralar ve Friedman testleri ile analiz edilmiştir. Analiz sonuçları, deney grubunda sosyal kaygı düzeyleri açısından ön test ile son test arasında istatistiksel olarak anlamlı bir düşüş olduğunu göstermiştir. Plasebo ve kontrol gruplarında sosyal kaygı düzeylerinde düşüş gözlenmiş olsa da bu fark istatistiksel olarak anlamlı bulunmamıştır. Deney grubunda son test ile izleme testi puanları arasında anlamlı bir farklılık bulunmazken, plasebo grubunda ön test, son test ve izleme testi puanları arasında anlamlı bir fark tespit edilmiştir. Kontrol grubunda ise anlamlı bir fark gözlenmemiştir

Keywords

Sosyal kaygı, sosyal kaygı bozukluğu, bibliyoterapi, iletişim becerileri

Ethical Statement

Bu çalışmanın tüm hazırlanma süreçlerinde etik kurallara uyulduğunu yazarlar beyan eder. Aksi bir durumun tespiti halinde OPUS Dergisinin hiçbir sorumluluğu olmayıp, tüm sorumluluk çalışmanın yazarlarına aittir.

The Effect of Bibliotherapy on Social Anxiety

Abstract

This research was conducted to examine the effect of bibliotherapy on social anxiety levels in individuals with social anxiety disorder. The study group of the research was created by selecting 45 people with the highest levels of social anxiety among 400 volunteer candidates. A 3x(3) split-plot experimental design (experimental, placebo and control groups; pretest, posttest and follow-up test) was utilized in the research. As data collection tools, the researcher uses Personal Information Forms and Liebowitz Social Anxiety Scale. The independent variable is the bibliotherapy program and the dependent variable is the level of social anxiety. Participants were randomly assigned to three groups (experimental, placebo and control). The experimental group received a seven-session bibliotherapy program while the placebo group received seven sessions of group counseling based on communication skills. The control group did not receive any intervention. The follow-up test was conducted four weeks after all groups' post-test measurements were applied. Data were analyzed using Kruskal-Wallis H, Wilcoxon Signed Ranks, and Friedman tests. The results of the analysis show that there was a statistically significant decrease in terms of social anxiety levels between the pretest and post-test in the experimental group. Although a decrease in social anxiety levels was observed also in the placebo and control groups, this difference was not statistically significant. While there was no significant difference between the experimental group's post-test and follow-up test scores, there was a significant difference between the pre-test, post-test and follow-up test scores in the placebo group. As for the control group, no significant difference was observed.

Keywords

Social anxiety, social anxiety disorder, bibliotherapy, communication skills

Ethical Statement

The authors declare that ethical rules are followed in all preparation processes of this study. In case of detection of a contrary situation, OPUS Journal does not have any responsibility and all responsibility belongs to the authors of the study.

References

• Abramowitz, J. S., Moore, E. L., Braddock, A. E., Diana, L., & Harrington, D. L. (2009). Self-help cognitive–behavioral therapy with minimal therapist contact for social phobia: A controlled trial. Journal of Behavior Therapy and Experimental Psychiatry, 40(1), 98-105. https://doi.org/10.1016/j.jbtep.2008.04.004
• Adams, J. S., & Pitre, N. L. (2000). Who uses bibliotherapy and why? A survey from an underserviced area. Canadian Journal of Psychiatry, 45, 645-649.
• Aderka, I. M., Hofmann, S. G., Nickerson, A., Hermesh, H., Gilboa-Schechetman, E., & Marom, S. (2012). Functional impairment in social anxiety disorder. Journal of Anxiety Disorders, 26(3), 393-400. https://doi.org/10.1016/j.janxdis.2012.01.003
• American Psychiatric Association. (2013). Diagnostic and statistical manual of mental disorders (5th ed.; E. Köroğlu, Trans.). Physicians Publication Union.
• Aracı, U. (2007). Sûfî hikâyelerinin kullanıldığı, bilişsel-davranışçı yaklaşımla bütünleştirilmiş biblioterapinin işlevsel olmayan düşünceler ve kendini gerçekleştirme üzerindeki etkisi [Master’s thesis, Ankara University].
• Arslan, G., Yıldırım, M., Zangeneh, M., & Ak, İ. (2022). Benefits of positive psychology-based story reading on adolescent mental health and well-being. Child indicators research, 15(3), 781–793. https://doi.org/10.1007/s12187-021-09891-4
• Barrera, T. L., & Norton, P. J. (2009). Quality of life impairment in generalized anxiety disorder, social phobia, and panic disorder. Journal of Anxiety Disorders, 23(8), 1086-1090. https://doi.org/10.1016/j.janxdis.2009.07.011
• Bekircan, E. (2023). Bibliyoterapi temelli psikoeğitim programının yaşlı bireylerin depresyon ve umutsuzluk düzeylerine etkisi [Doctoral dissertation, İstanbul Medeniyet University].
• Berger, T., Caspar, F., Richardson, R., Kneubühler, B., Sutter, D., & Andersson, G. (2011). Internet-based treatment of social phobia: A randomized controlled trial comparing unguided with two types of guided self-help. Behavior Research and Therapy, 49(3), 158-169. https://doi.org/10.1016/j.brat.2010.12.007
• Blanco, C., Antia, S. X., & Liebowitz, M. R. (2002). Pharmacotherapy of social anxiety disorder. Biological Psychiatry, 51(1), 109-120. https://doi.org/10.1016/S0006-3223(01)01294-X
• Boer, J. A. (1997). Social phobia: Epidemiology, recognition, and treatment. BMJ (Clinical Research Ed.), 315(7111), 796-800. https://doi.org/10.1136/bmj.315.7111.796
• Buckner, J. D., Morris, P. E., Abarno, C. N., Glover, N. I., & Lewis, E. M. (2021). Biopsychosocial model social anxiety and substance use revised. Current Psychiatry Reports, 23(35). https://doi.org/10.1007/s11920-021-01249-5
• Büyüköztürk, Ş., Kılıç-Çakmak, E., Akgün, Ö. E., Karadeniz, Ş., & Demirel, F. (2022). Bilimsel araştırma yöntemleri (32nd ed.). Pegem Akademi.
• Coleman, M., & Ganong, L. (1987). An evaluation of the stepfamily self-help literature for children and adolescents. Family Relations, 36(1), 61-65.
• Cornett, C. E., & Cornett, C. F. (1980). Bibliotherapy: The right book at the right time. Phi Delta Kappa Educational Foundation.
• Cuijpers, P., Donker, T., van Straten, A., Li, J., & Andersson, G. (2010). Is guided self-help as effective as face-to-face psychotherapy for depression and anxiety disorders? A systematic review and meta-analysis of comparative outcome studies. Psychological Medicine, 21, 1-15.
• Demir, T. (1997). Çocuk ve ergenlerde sosyal fobi: Epidemiyolojik bir çalışma [Specialty thesis, İstanbul University]. Dilbaz, N. (1997). Sosyal fobi. Psikiyatri Dünyası, 1, 18-24.
• Dilbaz, N. (2000). Sosyal kaygı bozukluğu: Tanı, epidemiyoloji, etiyoloji, klinik ve ayırıcı tanı. Klinik Psikiyatri Dergisi, 3(Ek 2), 3-21.
• Dryman, M. T., Gardner, S., Weeks, J. W., & Heimberg, R. G. (2016). Social anxiety disorder and quality of life: How fears of negative and positive evaluation relate to specific domains of life satisfaction. Journal of Anxiety Disorders, 38, 1-8. https://doi.org/10.1016/j.janxdis.2015.12.003
• Furmark, T., Carlbring, P., Hedman, E., Sonnenstein, A., Clevberger, P., Bohman, B., Eriksson, A., Hållén, A., Frykman, M., Holmström, A., Sparthan, E., Tillfors, M., Ihrfelt, E. N., Spak, M., Eriksson, A., Ekselius, L., & Andersson, G. (2009). Guided and unguided self-help for social anxiety disorder: Randomised controlled trial. British Journal of Psychiatry, 195(5), 440-447. https://doi.org/10.1192/bjp.bp.108.060996
• Gençeli, S. (2023). Depresyon ve anksiyete bozukluğu olan çocuklarda mesnevi okumalarının etkileri [Specialty Thesis, Necmettin Erbakan University].
• Gültekin, B. K., & Dereboy, İ. F. (2011). Üniversite öğrencilerinde sosyal fobinin yaygınlığı ve sosyal fobinin yaşam kalitesi, akademik başarı ve kimlik oluşumu üzerindeki etkileri. Türk Psikiyatri Dergisi, 22, 35-45.
• Gök, B. G., & İnözü, M. (2023). Sosyal kaygı bozukluğu: Mevcut yaygınlık, eş tanı ve bozulma durumu. Klinik Psikoloji Dergisi, 7(3), 448-467. https://doi.org/10.5455/kpd.26024438m000101
• Gualano, M. R., Bert, F., Martorana, M., Voglino, G., Andriolo, V., Thomas, R., Gramaglia, C., Zeppegno, P., & Siliquini, R. (2017). The long-term effects of bibliotherapy in depression treatment: Systematic review of randomized clinical trials. Clinical Psychology Review, 58, 49-58. https://doi.org/10.1016/j.cpr.2017.09.006
• Hasbolat, N. K., & Kağan, M. (2017). Sosyal fobinin yordayıcıları olarak beden imajı ve benlik saygısı. Erzincan Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 19(2), 139-152. https://doi.org/10.17556/erziefd.322327
• Heimberg, R. G. (2002). Cognitive-behavioral therapy for social anxiety disorder: Current status and future directions. Biological Psychiatry, 51(1), 101-108. https://doi.org/10.1016/S0006-3223(01)01183-0
• Heimberg, R. G., Horner, K. J., Juster, H. R., Safren, S. A., Brown, E. J., Schneier, F. R., & Liebowitz, M. (1999). Psychometric properties of the Liebowitz Social Anxiety Scale. Psychological Medicine, 29(1), 199-212. https://doi.org/10.1017/s0033291798007879
• Ilter, B. (2015). Bibliyoterapi tekniğinin üstün yetenekli çocukların mükemmeliyetçilik düzeylerine etkisi [Master’s Thesis, Fatih Sultan Mehmet Vakıf University].
• Kessler, R. C., Stein, M. B., & Berglund, P. (1998). Social phobia subtypes in the National Comorbidity Survey. The American Journal of Psychiatry, 155(5), 613-619. https://doi.org/10.1176/ajp.155.5.613
• Kurt, T. (2018). Bibliyoterapi yönteminin üstün zekâlı ve yetenekli çocukların empati düzeyine etkisi [Master’s Thesis, Bahçeşehir University].
• Korkmaz, Z. (2021). Şema terapi ve bibliyoterapi temelli psikoeğitim programlarının öğretmenlerin depresyon ve mutluluk düzeyine etkisi açısından karşılaştırılması [Doctoral dissertation, Van Yüzüncü Yıl University].
• Ledley, D. R., Heimberg, R. G., Hope, D. A., Hayes, S. A., Zaider, T. I., Dyke, M. V., Turk, C. L., Kraus, C., & Fresco, D. M. (2009). Efficacy of a manualized and workbook-driven individual treatment for social anxiety disorder. Behavior Therapy, 40(4), 414-424. https://doi.org/10.1016/j.beth.2008.12.001
• Lewis, K. M., Amatya, K., Coffman, M. F., & Ollendick, T. H. (2015). Treating nighttime fears in young children with bibliotherapy: Evaluating anxiety symptoms and monitoring behavior change. Journal of Anxiety Disorders, 30, 103-112. https://doi.org/10.1016/j.janxdis.2014.12.004
• Lyneham, H. J., & Rapee, R. M. (2006). Evaluation of therapist-supported parent-implemented CBT for anxiety disorders in rural children. Behaviour Research and Therapy, 44(9), 1287-1300.
• Marss, R. W. (1995). A meta-analysis of bibliotherapy studies. American Journal of Community Psychology, 23(6), 843-870. https://doi.org/10.1007/BF02507018
• Mayo-Wilson, E., Dias, S., Mavranezouli, I., Kew, K., Clark, D. M., Ades, A. E., & Pilling, S. (2014). Psychological and pharmacological interventions for social anxiety disorder in adults: A systematic review and network meta-analysis. The Lancet Psychiatry, 1(5), 368-376. https://doi.org/10.1016/S2215-0366(14)70329-3
• McCulliss, D. (2012). Bibliotherapy: Historical and research perspectives. Journal of Poetry Therapy, 25(1), 23-38. https://doi.org/10.1080/08893675.2012.65494
• Newman, M. G., Erickson, T., Preworski, A., & Dzus, E. (2003). Self-help and minimal-contact therapies for anxiety disorders: Is human contact necessary for therapeutic efficacy? Journal of Clinical Psychology, 59, 251-274. https://doi.org/10.1002/jclp.10128
• Nordgreen, T., Havik, O. E., Öst, L. G., Furmark, T., Carlbring, P., & Andersson, G. (2012). Outcome predictors in guided and unguided self-help for social anxiety disorder. Behavior Research and Therapy, 50(1), 13-21. https://doi.org/10.1016/j.brat.2011.10.009
• Özan, G. B. (2017). Dikkat eksikliği hiperaktivite bozukluğu ve özel öğrenme güçlüğü olan 9-12 yaş aralığındaki çocuklarda bibliyoterapi kullanımının kişilerarası sorun çözme becerilerine etkisinin incelenmesi [Master’s Thesis, İstanbul Ticaret University].
• Pardeck, J.T. (1990). Using bibliotherapy in clinical practice with children. Psychological Reports, 67(3), 1043-1049. https://doi.org/10.2466/pr0.1990.67.3.1043
• Parmaksız-Günay, F. (2023). Bibliyoterapi temelli eğitim programının 5-6 yaş çocukların psikolojik iyi oluş düzeyi üzerindeki etkisinin incelenmesi. [Doctoral dissertation Pamukkale University].
• Rapee, R. M. ve Heimberg, R. G. (1997). A cognitive-behavioral model of anxiety in social phobia. Behavior Research and Therapy, 35(8), 741-756. https://doi.org/10.1016/S0005-7967(97)00022-3
• Rapee, R.M., Abbott, M.J., Baillie, A.J. ve Gaston, J.E. (2007). Treatment of social phobia through pure self-help and therapist-augmented self-help. British Journal of Psychiatry, 191(3), 246–252. https://doi.org/10.1192/bjp.bp.106.028167
• Rafihi-Ferreira, R.E., Silvares, E.F.M., Asbahr, F.R. ve Ollendick, T.H. (2018). Brief treatment for nighttime fears and co-sleeping problems: A randomized clinical trial. Journal of Anxiety Disorders, 58, 51-60. https://doi.org/10.1016/j.janxdis.2018.06.008
• Riordan, R.J. ve Wilson, L.S. (1989). Bibliotherapy: Does it work? Journal of Counseling and Development, 67, 506–508.
• Schrank, F.A. ve Engels, D.W. (1981). Bibliotherapy as a counseling adjunct: Research findings. Personnel and Guidance Journal, 60(3), 143-147. https://doi.org/10.1002/j.2164-4918.1981.tb00766.x
• Sharma, V., Sood, A., Prasad, K., Loehrer, L., Schroeder, D. and Brent, B. (2014). Bibliotherapy to decrease stress and anxiety and increase resilience and mindfulness: A pilot trial. Explore, 10(4), 248-252. https://doi.org/10.1016/j.explore.2014.04.002
• Shrodes, C. (1955). Bibliotherapy. Reading Teacher, 9, 24-29.
• Single, A., Alcolado, G., Keough, M.T. ve Mota, N. (2024). Cannabis use and social anxiety disorder in emerging adulthood: Results from a nationally representative sample. Journal of Anxiety Disorders, 101. https://doi.org/10.1016/j.janxdis.2023.102808
• Smith, J., Newby, M., Burston, N., Murphy, M.J., Michael, S., Mackenzie, A., Kiln, F., Loughnan, S.A., O'Moore, K.A., Allard, B.J., Williams, A.D. and Andrews, G. (2017). Help from home for depression: A randomized controlled trial comparing internet-delivered cognitive behaviour therapy with bibliotherapy for depression. Internet Interventions, 9, 25-37. https://doi.org/10.1016/j.invent.2017.05.001
• Soykan, C., Özgüven, H.D. and Gençöz, T. (2003). Liebowitz social anxiety scale: The Turkish version. Psychological Reports, 93(3), 1059-1069. https://doi.org/10.2466/PR0.93.7.1059-1069
• Stein, M.B. ve Kean, Y.M. (2000). Disability and quality of life in social phobia: Epidemiologic findings. American Journal of Psychiatry, 157(10), 1606-1613. https://doi.org/10.1176/appi.ajp.157.10.1606
• Sübaşı, G. (2007). Üniversite öğrencilerinde sosyal kaygıyı yordayıcı bazı değişkenler. Eğitim ve Bilim, 32(144), 3-15.
• Şahin, G. (2019). Bibliyoterapiye dayalı okuma programının benlik algısı ve eleştirel okuma düzeyine etkisi. [Doctoral dissertation. İstanbul University-Cerrahpaşa].
• Turan, M., Cilli, A. S., Askin, R., Herken, H. and Kucur, R. (2000). Sosyal fobinin diğer psikiyatrik hastalıklarla birlikteliği. Klinik Psikiyatri, 3(3), 170-175.
• Uyar, F.N. (2020). 5-6 yaş grubu çocuklarda bibliyoterapinin özgüven ve kişiler arası problem çözme becerilerine etkisinin incelenmesi. [Master’s Thesis. Çanakkale Onsekiz Mart University].
• Wright, J., Clum, G.A., Roodman, A. ve Febbraro, G.A.M. (2000). A bibliotherapy approach to relapse prevention in individuals with panic attacks. Journal of Anxiety Disorders, 14(5), 483-499. https://doi.org/10.1016/S0887-6185(00)00035-9
• Yilmaz, B. (2002). Bibliyoterapinin aileleriyle çatışma içinde olan gençlerin çatışma düzeylerine etkisi. [Master’s Thesis. Gazi University].
• Yigit-Tekel, K. (2021). Bibliyoterapi temelli önleyici grup rehberlik programının özel yetenekli öğrencilerin sosyal duygusal öğrenme becerilerine etkisi. [Master’s Thesis. Biruni University].