Meşhur Vaizler ve Hikâye Anlatıcıları (Kussās) -İslam’ın En Eski Tarihçileri, Müfessirleri ve Fakihleri-

Year 2024, Issue: 9, 92 - 104, 01.01.2024

Pavel Pavlovitch Translator: Muhsin Düğeroğlu

https://doi.org/10.47169/samer.1379734

Abstract

Meşhur vaizler ve hikâye anlatıcıları (kussâs; tk. kâs) birinci/yedinci yüzyılın ortalarında görünmeye başladı ve hızlı bir şekilde İslâm’ın ilk informal tarihçileri ve müfessirleri oldular. Çok geçmeden Emevî halifeleri onların söylevlerinin politik etkisini fark edip vaaz vermeyi ve hikâye anlatıcılığını (kasas) resmî bir kurum haline getirdi. Buna rağmen gayriresmi hikâye anlatıcılığı tamamen ortadan kalkmadı, bazen yönetimdeki hanedana karşı dinî bir memnuniyetsizliğinde sesi oldu. Elinizdeki makalede, Mervâniler döneminde kasasın yargı ve diğer resmî kurumlarla uyum içerisinde olduğunu ifade ediyorum. Yazılı kaynakların karşılaştırılması aynı dönem boyunca kâdı (hâkim) kavramının henüz kullanılmadığını ve Abbâsî tarih literatürü tarafından geriye dönük olarak Emevî tarihine aşılanmış olabileceğini gösterir. Edebî kaynaklarda kussâsın bölgesel hiyerarşilerinin varlığına işaret edilmektedir. İkinci/sekizinci yüzyılda kasas, İslam hukuku ve tefsirinin ihtiyacı için rivayetlerin profesyonel bir şekilde toplanması ve aktarılması sebebiyle önemini yitirmiştir. Sonunda hadis ravileri ve münekkitleri kussâsı aşağılama ve alay etme suretiyle görmezden gelmeye başladılar.

Keywords

Kâss, Kussâs, Kadı, Vaiz, Hâkim

The Popular Preachers and Storytellers (Quṣṣāṣ) –The Earliest Historians, Exegetes and Legal Specialists in Islam–

Abstract

Popular preachers and storytellers (quṣṣāṣ; sg. qāṣṣ) appeared towards the middle of the first/seventh century and quickly became the earliest informal historians and exegetes in Islam. Before long, the Umayyad caliphs recognized the political impact of their sermons and institutionalized preaching and storytelling (qaṣaṣ) as a state office. Notwithstanding this fact, informal qaṣaṣ did not vanish altogether, sometimes giving voice to pious discontent with the ruling dynasty. In the present study, I demonstrate that during the Marwānid period qaṣaṣ was combined with judgeship and other official positions. A comparison with documentary sources suggests that during the same period the term qādī (judge) was not yet used, and it may have been retroactively grafted onto the Umayyad past by early ‘Abbāsid historical literature. Literary sources also imply the existence of regional hierarchies of quṣṣāṣ. During the second/eighth century, qaṣaṣ lost its significance to the professional collection and transmission of traditions (ḥadīth) for the needs of Islamic jurisprudence and exegesis. Ḥadīth transmitters and critics eventually came to dismiss the quṣṣāṣ with contempt and derision.

Keywords

Qāss, Qussās, Storyteller, Preacher, Judge