A Descriptive Content Analysis of Research Focusing on School Social Work Field

Year 2025, Issue: 102, 125 - 146, 22.06.2025

Aysel Tekgöz Obuz

https://doi.org/10.17753/sosekev.1574583

Abstract

These issues, which are reflected in the press, have heightened the need for school social services. So the purpose of this study is to identify trends in school social work. Although this area is crucial and vital in Turkey, it has not yet been actively engaged with. In this qualitative research study, the document analysis method was preferred, focusing on the years 2016 to September 2024, when the studies were most intense. A review encompassing 32 articles and 44 theses from those years was carried out. "School social work" served as the main keyword, and its inclusion in the study titles was a criterion for selection. The articles analyzed were sourced from the DergiPark, ULAKBIM, and Google Scholar. The theses were scanned using those available in full text at the YOK National Thesis Data Center. The studies were categorized based on the year of publication, research topics, selected keywords, research methods and data collection techniques, target study groups, educational level, academic institutions of thesis origin, and proposed study frameworks. As a result, 2018 saw the highest concentration of studies. The predominant focus among these studies was on the essential role and significance of school social work. As anticipated, "school social work" emerged as the predominant keyword. There was an equal and substantial quantity of both qualitative and quantitative research. Students were the main focus of these studies, high school was the most investigated educational level. Most theses concerning school social work were authored at Hacettepe University. Finally, the most commonly reiterated recommendation in the studies emphasized the urgent need to activate school social work. At the conclusion, several suggestions are provided. At the end of the study, some suggestions are given. Additionally, the study aims to contribute to the field by highlighting the need for school social work to be a critical agenda in Turkey in terms of education, practice, and research.

Keywords

Social work, School, School social work, Content analysis

TÜRKİYEDE OKUL SOSYAL HİZMETİ ALANINA ODAKLANAN ARAŞTIRMALARIN BETİMSEL İÇERİK ANALİZİ

Abstract

Bu çalışmada Türkiye’ de önemli ve gerekli olmasına rağmen hala aktif bir uygulama alanı kazanmayan okul sosyal hizmeti ile ilgili yapılan çalışma eğilimlerinin ortaya konulması amaçlanmıştır. Nitel araştırma desenine göre tasarlanan bu çalışmada doküman analizi yöntemi tercih edilmiştir. Bu bağlamda çalışmaların yoğunlukta olduğu yıllar olarak, 2016-2024 (eylül ayına kadar) yılları seçilmiştir. Bu yıllar arasında gerçekleşen 32 makale ve 44 tez çalışması incelenmiştir. Burada “okul sosyal hizmeti” anahtar kelime olarak seçilmiş ve çalışma başlıklarında bu kavramın olması kriter olarak belirlenmiştir. İncelenen makaleler, DergiPark, ULAKBİM ve Google Akademik üzerinden taranmıştır. Tezlerle ilgili tarama ise YÖK Ulusal Tez Veri Merkezi’nde yer alan ve tam metin olarak ulaşılabilen tezler üzerinden gerçekleşmiştir. Araştırmaların yıllara, araştırılan konulara, anahtar kelimelere, araştırmaların yöntemi ve veri toplama teknikleri, çalışma grubuna, okul kademesine, tezlerin yazıldığı üniversitelere ve çalışma önerilerine göre dağılımları incelenmiştir. Buna göre ele alınan yıllar bazında en fazla çalışma 2018 yılında gerçekleşmiştir. En çok çalışılan konu, okul sosyal hizmetinin gerekliliği ve önemi olmuştur. En çok kullanılan anahtar kelime beklenildiği üzere, okul sosyal hizmeti olmuştur. Nitel ve nicel araştırma sayılarının yoğunlukta ve eşit oranda olduğu görülmüştür. En çok çalışılan grup, öğrenciler olurken en çok çalışılan okul kademesi de lisedir. Okul sosyal hizmeti konusunda en fazla tez Hacettepe Üniversitesi bünyesinde yazılmıştır. Son olarak, çalışmalarda en sık tekrarlanan öneri, okul sosyal hizmetinin acilen aktifleşmesi gerektiği yönünde olmuştur. Çalışmanın sonunda bazı önerilere yer verilmiştir. Ayrıca Türkiye’de okul sosyal hizmetinin eğitim, uygulama ve araştırma açısından kritik bir gündem olması gerektiğine dikkat çeken araştırmanın, alana katkı sunması hedeflenmiştir.

Keywords

Sosyal hizmet, Okul, Okul sosyal hizmeti, İçerik analizi

Ethical Statement

HAKEM ÖNERİSİ İÇİN "SOSYAL HİZMET" ALANINDAKi UZMANLAR TERCİH EDİLEBİLİR.

Thanks

HAKEM ÖNERİSİ İÇİN "SOSYAL HİZMET" ALANINDAKi UZMANLAR TERCİH EDİLEBİLİR.

References

• Aktan, M. C. (2018). Türkiye’de okul sosyal hizmetinin yapılandırılması: Gereksinimler, sorunlar ve çözüm önerileri. Gece.
• Alameda-Lawson, T., Lawson, M., & Lawson, H. (2010). Social workers’ roles in facilitating the collective involvement of low-income, culturally diverse parents in an elementary school. Children & Schools, 32(3), 172-182. https://doi.org/10.1093/cs/32.3.172
• Allen-Meares, P., Montgomery, K. L., & Kim, J. S. (2013). School-based social work interventions: A cross- national systematic review. Social Work, 58(3), 253-262. https://doi.org/10.1093/sw/swt022
• Alptekin, K., & Akbaba, O. (2018). Okul sosyal hizmeti projesi: Genel değerlendirme raporu. Konya Aile ve Sosyal Politikalar İl Müdürlüğü. https://avys.omu.edu.tr/storage/app/public/bilge.abukan/138600/OSH_Prj_Gen_Deg.pdf [Erişim Tarihi: 20.03.2025].
• Aykara, A. (2010). Kaynaştırma eğitimi sürecindeki bedensel engelli öğrencilerin sosyal uyumlarını etkileyen etmenler ve okul sosyal hizmeti (Tez No. 258267) [Yüksek lisans tezi, Hacettepe Üniversitesi]. Yükseköğretim Kurulu Ulusal Tez Merkezi.
• Babahanoğlu, R., & Başer, D. (2017). Türkı̇ye'de okul sosyal hı̇zmetı̇nı̇n önemı̇ ve gereklı̇lı̇ğı̇: Konya örneğı̇. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 10(51), 650-655.
• Bağçeli-Karaman, P., Şen, T., Alataş, S., & Tütüncü, B. (2018). Okul öncesi dönemde okula uyum sürecine ilişkin öğretmen görüşleri. Abant İzzet Baysal Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 18(2), 681-701. https://doi.org/10.17240/aibuefd.2018..-431421
• Botvin, G. J. (2000). Preventing drug abuse in schools: Social and competence enhancement approaches targeting individual level etiologic factors. Addict Behav, 25(6), 887-897. https://doi.org/10.1016/S0306-4603(00)00119-2
• Cebeci, F., & Artan, T. (2024). Okul sosyal hizmetinin Türkiye’deki durumu. Akademik Sosyal Araştırmalar Dergisi, 12(152), 194-213. https://doi.org/10.29228/ASOS.75880
• Chang, Y. H., Chang, C. Y., & Tseng, Y. H. (2010). Trends of science education research: An automatic content analysis. Journal of Science Education and Technology, 19(4), 315-331. https://doi.org/10.1007/s10956-009-9202-2
• Constable, R. (2016). The role of the school social worker. In C. R. Massat, M. S. Kelly & R. Constable (Eds.), School social work: Practice, policy and research (pp. 1-22). Oxford.
• Crespi, T. D., & Hughes, T. L. (2004). School-based mental health services for adolescents: School psychology in contemporary society. Journal of Applied School Psychology, 20(1), 67-78. https://doi.org/10.1300/J370v20n01_05
• Çiçek-Sağlam, A., & Özsezer, S. (2015). Liselerde okul yönetimlerinin kriz yönetme becerilerine ilişkin öğretmen görüşleri. Elektronik Eğitim Bilimleri Dergisi, 4(7), 13-28. http://dx.doi.org/10.9761/JASSS2843
• Dağ, A. (2016). Okul değişim kuramı: Adapazarı örneği. Çekmece İzü Sosyal Bilimler Dergisi,4(8-9), 241-269.
• Dağ, A. (2018). Okul sosyal hizmeti bağlamında ilkokul, ortaokul ve lise öğrencilerinin devamsızlık problemleri. Akademik Hassasiyetler, 5(9), 171–194.
• Dolgun, G. (2018). Akran zorbalığını önlemede hemşirenin rolü. Sağlık Bilimleri ve Meslekleri Dergisi, 5(1), 95-101. https://doi.org/10.17681/hsp.335312
• Duman, N. (2000). Ankara liselerinde çeteye katılma potansiyeli olan öğrenci grupları ve okul sosyal hizmeti (Tez No. 98616) [Doktora tezi, Hacettepe Üniversitesi]. Yükseköğretim Kurulu Ulusal Tez Merkezi.
• Dupper, D. R. (2002). School social work, skills and ı̇nterventions for effective practice. John Wiley & Sons.
• Ercan, F. Z. (2018). Surı̇yelı̇ sığınmacı çocukların eğı̇tı̇m durumları ve okul sosyal hı̇zmetı̇ (Tez No. 542963) [Doktora tezi, Selçuk Üniversitesi]. Yükseköğretim Kurulu Ulusal Tez Merkezi.
• Erdem, D. (2011). Türkiye’de 2005–2006 yılları arasında yayımlanan eğitim bilimleri dergilerindeki makalelerin bazı özellikler açısından incelenmesi: Betimsel bir analiz. Eğitimde ve Psikolojide Ölçme ve Değerlendirme Dergisi, 2(1), 140-147.
• Ersoy, A. F., & Kocaman, F. (2021). Öğrenci refahına yönelik çalışmalarda okul sosyal hizmet uzmanları ve öğretmenlerin yetki sınırları. Uluslararası Türk Kültür Coğrafyasında Sosyal Bilimler Dergisi, 6(1), 79–92.
• Ersoy, A. F., & Turan, N. (2019). Sığınmacı ve mülteci öğrencilerde sosyal dışlanma ve çeteleşme. 3. Sektör Sosyal Ekonomi Dergisi, 54(2), 828-840. https://doi.org/10.15659/3.sektor-sosyal-ekonomi.19.05.1103
• Franklin, C., Gerlach, B., & Chanmugam, A. (2008). Comprehensive handbook of social work and social welfare: The profession of social work. In K. M. Sowers, & C. N. Dulmus (Eds.), School social work (pp. 205-225). John Wiley & Sons.
• Gencer, T. E. (2017). Göç ve eğitim ilişkisi üzerine bir değerlendirme: Suriyeli çocukların eğitim. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 10(54), 838-852. http://dx.doi.org/10.17719/jisr.20175434652
• Gökler, R. (2009). Okullarda akran zorbalığı. Uluslararası İnsan Bilimleri Dergisi, 6(2), 511-537.
• Higy, C., Haberkorn, J., Pope, N., & Gilmore, T. (2012). The role of school social workers from the perspective of school administrator interns: A pilot study in rural North Carolina. International Journal of Humanities and Social Science, 2(2), 8-15.
• Işık, A. (2018). Türkiye’de madde bağımlılığıyla mücadelede bir sosyal politika uygulaması olarak okul sosyal hizmetinin önemi. Toplum ve Sosyal Hizmet, 29(1), 208–228.
• İlter, B. (2023). Yoksulluk ve çevre bağlamında çocukların geleceğini tartışmak: Okul sosyal hizmeti perspektifinden bakış. Çocuk ve Medeniyet, 8(14), 199–233.
• Kara, M., & Özenç, M. (2021). Surı̇yelı̇ göçmen öğrencı̇lerı̇n eğı̇tı̇mı̇nde karşılaşılan sorunlara odaklanan araştırmaların eğı̇lı̇mlerı̇: Betı̇msel ı̇çerı̇k analı̇zı̇. Mı̇llı̂ Eğı̇tı̇m, 50(1), 249-279. https://doi.org/10.37669/milliegitim.957676
• Karakuş, B. (2022). Türkiye'de okul sosyal hizmetinin durumu kararlar ve dayanaklar. Sosyal Hizmet Dergisi, 2022(1), 28-47.
• Kıral, B. (2020). Nitel bir veri analiz yöntemi olarak doküman analizi. Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 8(15), 170-189.
• Korkmaz, Y. (2022). Boşanma sürecinin öğrenci üzerindeki etkilerinin okul sosyal hizmeti temelinde değerlendirilmesi (Tez No. 731935) [Doktora tezi, İstanbul Sabahattin Zaim Üniversitesi]. Yükseköğretim Kurulu Ulusal Tez Merkezi.
• Kuli, G., & Yıldırım, Ş. (2019). Rehberlik öğretmenlerinin okul sosyal hizmetine ihtiyaç duydukları sorun alanlarının belirlenmesi. Toplum ve Sosyal Hizmet, 30(2), 555–582.-189. https://doi.org/10.33417/tsh.572223
• Menesini, E., & Salmivalli, C. (2017). Bullying in schools: The state of knowledge and effective interventions. Psychology, Health & Medicine, 22(1), 240-253. https://doi.org/10.1080/13548506.2017.1279740
• Olweus, D. (2005). A useful evaluation design and effects of the Olweus bullying prevention program. Psychology, Crime & Law, 11(4), 389-402. https://doi.org/10.1080/10683160500255471
• Openshaw, L. (2008). Social work in schools: Principles and practice. The Guilford.
• Özbesler, C., & Duyan, V. (2009). Okul ortamlarında sosyal hizmet. Eğitim ve Bilim, 34(154), 17-25.
• Özcan, E., Uslu, G., İbişoğlu, Ş. C., & Dinçer, E. N. (2018). Ergenlerde akran zorbalığının sosyal medyada üretimi ve yeniden üretiminin okul sosyal hizmeti bağlamında değerlendirilmesi. Başkent Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi Dergisi, 3(2), 79–102.
• Özkan, Y., & Kılıç, E. (2014). Çocuk ve aile odaklı sorunların çözümünde okul sosyal hizmeti uzmanlarının önemi: Uzmanların çocuk ve ailelerle çalışmada sahip oldukları beceriler. Türkiye Sosyal Araştırmalar Dergisi, 18(3), 397-412.
• Özkan, Y., & Selçuk, O. (2016). Okul sosyal hı̇zmetı̇nı̇n okul erken terkı̇ üzerı̇ne potansı̇yel etkı̇sı̇. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 9(43), 1275-1281.
• Öztürk, H.(2019). Ortaöğretim öğrencilerinin akran zorbalığı ilişkisinde zorba ve kurban olma durumlarını etkileyen faktörler ve okul sosyal hizmeti (Tez No. 557326) [Yüksek lisans tezi, Ankara Yıldırım Beyazıt Üniversitesi]. Yükseköğretim Kurulu Ulusal Tez Merkezi.
• Phillippo, K. L., & Blosser, A. (2013). Specialty practice or interstitial practice? A reconsideration of school social work’s past and present. Children & Schools, 35(1), 19-31. https://doi.org/10.1093/cs/cds039
• Polatcan, M., & Kılınç, A. Ç. (2018). Fenomenoloji ve araştırmalarda fenomenolojik yöntem. K. Beycioğlu, N. Özer & Y. Kondakçı (Eds.), Eğitim yönetiminde araştırma içinde (ss. 391-408). Pegem.
• Reçber, B. (2020). Türkiye’de okul sosyal hizmetinin konumu ve gerekliliği. TESAM Akademi Dergisi, 7(1), 11-36. https://doi.org/10.30626/tesamakademi.695730
• Richard, L. A., & Villareal-Sosa, L. (2014). School social work in louisiana: A model of practice. Children & Schools, 36(4), 211-220. https://doi.org/10.1093/cs/cdu022
• Sağlık, S. (2021). Ortaöğretimde okul sosyal hizmetinin gerekliliğine dair yönetici, öğretmen ve rehber öğretmenlerin görüşlerinin incelenmesi: Karma desen araştırması (Tez No. 668522) [Doktora tezi, İstanbul Sabahattin Zaim Üniversitesi]. Yükseköğretim Kurulu Ulusal Tez Merkezi.
• Sönmez, V., & Alacapınar, F. G. (2019). Örneklendirilmiş bilimsel araştırma yöntemleri. Anı.
• Sözbilir, M., & Kutu, H. (2008). Development and current status of science education research in Turkey. Essays in Education, 24(1), 1-22.
• Şeker, B. D., & Aslan, Z. (2014). Eğitim sürecinde mülteci çocuklar sosyal psikolojik bir değerlendirme. Kuramsal Eğitim Bilim Dergisi, 8(1), 86-105. http://dx.doi.org/10.5578/keg.8234
• Tekindal, M., Özden-Attepe, S., & İçağasıoğlu-Çoban, A. (2018). Systematic review on social work thesis in Turkey:1987-2017. Journal of Current Researches on Health Sector, 8(1), 41-50.
• Tekindal, M., Ege, A., & Erim, F. (2019). Sosyal hizmet bilgisi üretimi: Toplum ve sosyal hizmet dergisi ı̇ncelemesi (1983-2017). Toplum ve Sosyal Hizmet, 30(3), 796-813. https://doi.org/10.33417/tsh.622571
• Terry, L. (2002). Family counselling in the schools: A graduate course. The Family Journal: Counseling and Therapy for Couples and Families, 10(4), 419-428. https://doi.org/10.1177/106648002236762
• Tokuroğlu, C. (2023). Akran zorbalığını önlemeye yönelik okul sosyal hizmeti müdahalesi (Tez No. 812589) [Yüksek lisans tezi, Çankırı Karatekin Üniversitesi]. Yükseköğretim Kurulu Ulusal Tez Merkezi
• Tosun, A., Yorulmaz, A., Tekin, İ., & Yıldız, K. (2018). Mülteci öğrencilerin eğitim sorunları. Eskişehir Osmangazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 19(1), 107-133. https://doi.org/10.17494/ogusbd.457087
• Türkiye İstatistik Kurumu (2023). Güvenlik birimine gelen veya getirilen çocuk istatistikleri. 20.03.2025 tarihinde https://data.tuik.gov.tr/Bulten/Index?p=Guvenlik-Birimine-Gelen-veya-Getirilen-Cocuk-Istatistikleri-2023-53674 [Erişim Tarihi: 20.03.2025].
• Villareal-Sosa, L. (2022). School social work: Challenges and opportunities. Children & Schools, 44(2), 67-69. https://doi.org/10.1093/cs/cdac005
• Whitaker, E. (2010). Language acquisition of the children of immigrants and the role of nonprofit organizations [Unpublished master thesis]. University of Puget Sound.
• Yelboğa, N. (2018). Liseli öğrencileri akran zorbalığına iten nedenlerin değerlendirilmesi ve okul sosyal hizmeti bağlamında çözüm önerilerinin sunulması (Tez No. 540829) [Yüksek lisans tezi, İstanbul Üniversitesi]. Yükseköğretim Kurulu Ulusal Tez Merkezi
• Yeşilkayalı, E. (2016). Okul sosyal hizmeti uygulamasında yaklaşım ve model örnekleri. Afyon Kocatepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 18(1), 135-152.
• Yeşilkayalı, E. (2017). Okul sosyal hı̇zmetı̇nde okul bağlantılı hizmetler. Manisa Celal Bayar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 15(3), 169-188.
• Yeşilkayalı, E., & Meydan, S. (2017). Bir ortaokul özelinde okul sosyal hizmeti ihtiyacının belirlenmesi. The Journal of Academic Social Sciences, 5(53), 206-221. https://doi.org/10.16992/ASOS.12670
• Yıldırım, A., & Şimşek, H. (2016). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri. Seçkin.
• Yüksel, A. (2022). Liselerde okul yöneticilerinin hesap verebilirlik düzeyleri. Socrates Journal of Interdisciplinary Social Studies, 8(18), 1-12. https://doi.org/10.51293/socrates.274