ANKARA ANTLAŞMASI’NIN TÜRKİYE BÜYÜK MİLLET MECLİSİNDE TARTIŞILMASI

Year 2019, Volume: 3 Issue: 5, 1 - 26, 18.02.2019

Mustafa Yahya Metintaş

Abstract

Birinci Dünya Savaşı'ndaki Arap İsyanının liderlerinden biri olan Hicaz Emir'i Şerif
Hüseyin'in oğlu Emir Faysal bugünkü Suriye coğrafyasında bir Arap krallığının kurulması ve
bu devletin Kralı olabilmek için büyük bir mücadele sergilemiştir. Ancak Emir Faysal’ın
çabaları İngiltere ve Fransa'nın Sömürgecilik niyetleri ile çakışmıştır. Emir Faysal bütün
çabalarına rağmen Fransızlara yenilerek Suriye coğrafyasını terk etmek zorunda kalmıştır.
İngiltere ve Fransa'nın ortak çalışmaları ile bu ülkelerin Suriye, Filistin ve Lübnan mandaları
24 Temmuz 1922’de Milletler Cemiyeti Konseyinde resmen tanındı. Manda yasasının
yürürlüğe girme tarihi 29 Eylül 1923 olup, bu tarih sonrasında Fransızlar Suriye’ye tamamen
hâkim oldular.
Fransızlar sadece Suriye coğrafyasını değil Güney Anadolu’nun büyük kısmını da
sömürgeleştirmek niyetinde idiler. Milli Mücadele sırasında Adana, Antep, Maraş, Urfa gibi
bölgelerde Fransızlara karşı yoğun bir mücadele sergilenmiş ve Fransızlara bu bölgede
tutunamayacakları kabul ettirilmiştir.
20 Ekim 1921'de TBMM Hükümeti ile Fransa arasında imzalanan Ankara Anlaşması ile
Türkiye Fransa’yı Anadolu’da işgal altında bulunan toprakların büyük kısmının boşaltılması
konusunda ikna etmiş, karşısındaki İtilaf Devletleri bloğunu bölmüş ve güçlü bir Avrupa
devleti olan Fransa'nın desteğini elde etmiştir.
Özellikle sınırlar açısından Türkiye Büyük Millet Meclisi için Ankara Anlaşması tatmin edici
bulunmamış ama genel olarak Meclis üyelerinin çoğunluğu için o zaman ki şartlar
çerçevesinde elde edilebileceklerin en iyisi olarak değerlendirilmiş ve kabul edilmiştir.

Keywords

Türkiye Büyük Millet Meclisi, Türk Kurtuluş Savaşı, Ankara Antlaşması

References

• Atatürk, Mustafa Kemal, Nutuk.
• Akyol, Taha, “Savaşta Diplomasi”, Hürriyet, 17.11.2017.
• Armaoğlu, Fahir, 20 Yüzyıl Siyasi Tarihi (1914 – 1980), Ankara, 1987.
• Bige, Yavuz, Kurtuluş Savaşı Döneminde Türk Fransız İlişkileri, Arşiv Belgeleri Açısından (1919 – 1922), TTK Yay. Ankara 1994.
• Budak, Mustafa, “Ankara İtilafnâmesi Sürecinde Suriye Sınırı Üzerindeki Tartışmalar”, Atatürk Araştırma Merkezi Dergisi, Cilt: XIII / Temmuz 1997 / Sayı: 38.
• Fildiş, Ayşe Tekdal, “Günümüzde Suriye’de Yaşanan Sorunların Tarihsel Arka Planına Kısa Bir Bakış” Ortadoğu Analiz, Cilt 6, Sayı 52, 2013.
• Kara, Bülent, “Savaş Hazırlayan Barış Konferansı: Londra Konferansı”, Akademik Bakış, Cilt 3, Sayı 5, Kış 2009.
• Karasapan, C. Tevfik, Filistin ve Şark-ül-Ürdün, Cilt 1, İstanbul, 1942.
• Kasalak, Kadir, “İngilizlerin Filistin Politikası Ve Filistin Mandası”, Süleyman Demirel Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Yıl: 2016/3, Sayı:25.
• Küçük, Cevdet, “Lübnan Meselesi”, T. D. T. D., İstanbul, 1987.
• Longrigg, Stephen, Syria and Lebanon Under French Mandate (Londra: Oxford Üniversitesi Yayınları, 1958).
• Okur, Mehmet Akif, “Emperyalizmin Ortadoğu Tecrübesinden Bir Kesit: Suriye’de Fransız Mandası”, Bilig, Kış/ 2009, Sayı 48.
• Öztoprak, İzzet, “II. İnönü Savaşı Sonrasında İç Siyasi Durum ve Ankara’da Hükümet Değişikliği”, Atatürk Araştırma Merkezi Dergisi, C. XIV, S.42, Kasım 1998.
• Toros, Taha, Kurtuluş Savaşı'nda Çukurova, Ankara 2001.
• TBMM Gizli Celse Zabıtları, İtikat 91, Celse 2, 12 Teşrinievvel 1337.
• TBMM Gizli Celse Zabıtları, İtikat 92, Celse 2, 13 Teşrinievvel 1337.
• TBMM Gizli Celse Zabıtları, İtikat 93, Celse 2, 15 Teşrinievvel 1337.
• TBMM Gizli Celse Zabıtları, İtikat 94, Celse 1, 16. 10. 1337.
• TBMM Gizli Celse Zabıtları, İtikat: 94, Celse 2, 16. 10. 1337.
• TBMM Gizli Celse Zabıtları, İtikat: 96, Celse 3, 16. 10. 1337.
• Turan, Şerafettin, Türk Devrim Tarihi, 2. Kitap, Bilgi Yayınevi, İstanbul, 1998.
• Tuğ, Salih, İslam Ülkelerinde Anayasa Hareketleri, 1969. Saray, Mehmet, Türkiye ve Yakın Komşuları, Atatürk Araştırma Merkezi Yayınları, Ankara, 2006.
• Soysal, İsmail, Türkiye’nin Siyasal Antlaşmaları (1920 – 1945), Cilt I, 2000.
• Olaylarla Türk Dış Politikası, Ankara 1974.
• Uçarol, Rıfat, Siyasi Tarih (1789 - 1999), İstanbul, 2000.
• Umar, Ömer Osman, Osmanlı Yönetimi ve Fransız Manda İdaresi Altında Suriye (1908 – 1938), Atatürk Araştırma Merkezi, Ankara, 2004.
• Wilson, Woodrow, «America's Terms of Peace, Message to Congress, January 8, 1918»,
• World War Issues and Ideals, Boston, 1918.