Meslek Folkloru Bağlamında Çerçiler

Yıl 2018, Sayı: 75, 167 - 182, 29.12.2018

Nuray Komser

https://doi.org/10.32704/erdem.496793

Cited By: 1

Öz

Bu   makalede   sosyal   bir   grup   olarak   meslek   folkloru   bağlamında   geleneksel mesleklerden
çerçilik ve onun sözlü edebiyata yansımaları
incelenmiştir. Çerçi,
köy ve kasabaları dolaşarak seyahat eden gezgin esnaftır. “Herkese her şey” sunmak için at, araba ya da sırtlarına yükledikleri heybelerinin içine özenle yerleştirdikleri eşyaları köy ve kasabaları dolaşarak satmaya çalışan çerçiler, ürünlerini tanıtmak
için “sözün büyü” sünden  yararlanmıştır. Sözlü  kültür 
ortamına 
adeta  yenilik,  eğlence 
ve  heyecan getirerek zaman içinde kendi folklorunu yaratmış, atasözü, deyim, fıkra gibi sözlü edebiyat türlerine de konu olmuştur. Bu makalede kaybolmaya yüz tutmuş geleneksel
mesleklerden  biri  olarak  “çerçilik”  meslek  folkloru  bağlamında  folklorun  onları tanımladığınca   ele   alınmış,   mesleğin   sözlü   edebiyata   yansımaları   örneklerle gösterilmiştir. Stereotipler, belli özelliklerin
belli insanlarda bulunduğunu varsayan kalıplaşmış değer yargılarını ifade eder. Bu bağlamda anlatmalardan hareketle mesleği icra eden çerçilerin ve diğer cephesini oluşturan sözlü kültür insanının gözünden çerçi stereotipi ortaya konulmaya çalışılmıştır. Çerçilerin sandıkları, heybeleri, at ya da eşeklerinin çektiği tenteli arabaları günümüz marketlerinin, mağazalarının reyonlarıdır. Bu  bağlamda  değiş  tokuştan  süpermarketlere  gelenekselin  dönüşümü,  mesleğin günümüz çağdaş yaşamında önemli yeri olan süpermarketlere, çok şubeli mağazalara
esin kaynağı oluşu da çalışmada ele alınmıştır.

 

ABSTRACT

 Pedlars In  The Context Of
Occupation Folklore

In this study; being a pedlar, as it is one of the traditional occupations in the context of occupation
folklore in a social group, and its reflections on oral literature are analyzed. Pedlar is an itinerant merchant that wanders towns and villages. Pedlars who elaborately place their wares into the bags on their backs, horses or carts in order to “present anything to anyone”, and sell the wares by wandering around towns and villages, take advantage of the “magic of word” for introducing their products. They created their own folklore in oral culture by adding innovation, humour and enthusiasm in time and became a subject to oral literature types such as proverbs, idioms and anecdotes. In this article, being a “Pedlar” is discussed in the sense of being one of the traditional occupations, that is sinking into oblivion, in the context of occupation folklore as much as folklore describes it, and its reflection on oral literature is shown by examples. Stereotypes  describe  cliche  value judgments  which considered  as  some  particular
people have some particular characteristics. In
this context,
pedlar stereotype
is tried to be indroduced in the perspective of pedlars who perform this work and oral culture people on the other side of this relation. Chests and bags of the pedlars and awninged carts that are pulled by horses or donkeys are the sections of today’s markets and stores. In this context, transformation of traditional from bartering to supermarkets and of occupation to supermarkets, which are in very important point of contemporary life, and its becoming a guiding spirit to chain marketing are discussed.

 

Keywords: Occupation Folklore, Pedlar Folklore, Stereotype, Oral Narrative

Anahtar Kelimeler

Meslek Folkloru, Çerçi Folkloru, Stereotip, Sözlü Anlatılar

Kaynakça

• Aça, Mustafa (2015). “Meslek Folkloru Araştırmaları Tarihine Bir Bakış”, Uluslararası Türk Dünyası Kültür Araştırmaları Dergisi, 1 (1), s. 111-137.
• Aksoy, Ömer Asım (2004). Bölge Ağızlarında Atasözleri ve Deyimler I-II, Ankara, Türk Dil Kurumu.
• Amos, Dan Ben (2006). “Şartlar ve Çevre İçinde Folklorun Bir Tanımına Doğru” , Çev. M. Ekici, Halk Biliminde Kuramlar ve Yaklaşımlar 1 (Yay. Haz.: M. Öcal Oğuz vd.) Ankara: Geleneksel Yayınları, 3. Baskı, s. 11-26.
• Aykanat, Nuray (2009). Sözlü Kültür Ortamının Gezici Seyyar Satıcıları Çerçiler, Basılmamış Yüksek Lisans Tezi, Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitisü, Ankara.
• Bascom, R. W. (2014). “Folklorun Dört İşlevi”, Çev. Ferya Çalış. Halk Biliminde Kuramlar ve Yaklaşımlar 2 (Yay. Haz.: M. Öcal Oğuz vd.) Ankara: Geleneksel Yayınları, 3. Baskı, s. 78-81.
• Bereket, Özer (2015). Ticaretin Altın Kurallarının Yazıldığı Yer - Sultanhamam, İstanbul: TETSİAD yayını, s. 158.
• Bilgin, Nuri (1996). İnsan İlişkileri ve Kimlik, İstanbul: Sistem Yayıncılık.
• Çelik, Ali (2007). “Sosyo-Kültürel Boyutuyla Seyyar Satıcılar, Unutulmuş Bir Halk Bilgesi Çerçi ve Erzurum’dan Bir Çerçi Fıkrası”, Uluslararası Türklük Bilgisi Sempozyumu, 25-27 Nisan, Erzurum: Atatürk Üniversitesi Yayını, Bildiriler- 1, s. 283-291.
• Dokuzoğlu, Ahmet (2000). Çukurova‘dan Fıkralar, Adana: Medyasan Matbaacılık.
• Dundes, Alan (2006). “Halk Kimdir?”, Çev. M. Ekici. Halk Biliminde Kuramlar ve Yaklaşımlar 1 (Yay. Haz.: M. Öcal Oğuz vd.) Ankara: Geleneksel Yayınları, 3. Baskı, s. 11-26.
• Duymaz, Ali ve Şahin, H. İ. “Meslek Folkloru Kapsamında Geleneksel Mesleklerdeki Pir İnancı ve Hikâyeleri Üzerine Bir Değerlendirme.” Milli Folklor, 80. s. 33-38.
• Eyüboğlu, İsmet Zeki (1995). Türk Dilinin Etimoloji Sözlüğü, İstanbul: Sosyal Yayınları, 3. Baskı.
• Eyüboğlu, E. Kemal (1973). On Üçüncü Yüzyıldan Günümüze Kadar Şiirde ve Halk Dilinde Atasözleri ve Deyimler, İstanbul: Doğan Kardeş Matbaacılık. Görkem, İsmail (2005). “Güney Türkmenlerine Ait Yazıcıoğlu ile Senem Türkülü Hikâyesinin Anlam ve Nesne Dünyası” Türkbilig/Türkoloji Araştırmaları, 2005/9, s. 40-66.
• Kaderli-Yapıcı, Zehra (2012). “Kişisel Deneyim Anlatılarının Bağlamsal Çerçevesi: Deneyimlenen, Hatırlanan ve Anlatılan Hayat”, Milli Folklor 94 (Yaz 2012): 207-219.
• Koçu, Ekrem Reşad (1958). İstanbul Ansiklopedisi, Neşriyat Kolektif Şirketi Yayınları.
• İmançer, Dilek (2005) “Sosyal ve Psikolojik Açıdan Stereotip Kavramının Dil ve Metin Analizinde Kullanımı”, Selçuk İletişim Fakültesi Akademik Dergisi Yayını, C:3, S:3, Temmuz 2005.
• Pakalın, Mehmet Zeki (1971). İstanbul, Osmanlı Tarih Deyimleri ve Terimler Sözlüğü, İstanbul: Milli Eğitim Bakanlığı Yayınları,3.Cilt.
• Sedillot, Rene (2005). Değiş Tokuştan Süpermarkete Tarih Boyunca Ticaretin Öyküsü, Ankara: Dost Kitapevi Yayınları.
• Üçer, Müjgan (1998). Atalar Sözü Yerde Kalmaz, Sivas’ta Sözlü Gelenek. İstanbul: Özyılmaz Matbaası.
• Yiğit, Turan (1945). “Saray Köyünde Çerçilik” Köy Enstitüleri Dergisi, 1.Cilt, 4. Sayı, Ankara.