FOUR ELEMENTS OF PERFECTİON İN MEVLANAS RUBAİES THE VİNE, THE CHALİCE, THE SAKİ AND ŞEMS

Yıl 2016, Sayı: ÖS-III, 101 - 112, 10.12.2016

Nazire Erbay

Öz

It is accepted that the mystical aspect of the love, rather than physical, psychological and humane aspects, is the starting point of the classical poetry studies, generally. The poet express his mood, his love, by the help of certain metaphors, which are far from daily language and have been accepted for centuries, in order to reveal the real value of the meaning. Mevlana who had wisdom beyond all kinds of knowledge and became universal character, claimed that explaining something is as hard as clear of the sea by the help of a glass. It has an utmost importance that to discern the instruments as correct as to discern the aim in order to reach the purpose, in brief “for sea to reach up to ocean”, in this enduring way requests much of endeavor. The intelligence is not enough itself for human being to know the hidden treasure, Allah. In this context, Mevlana symbolize his love in Şems-i Tebrizi in order to reach out Allah, the virtual beloved one. According to Mevlana, to trance of divine love is identical to the drunkenness of vine. His chalice-full vine is, of course, vine of love. Intention of these words is dedication to Allah, absolute beloved one. In the present study, concrete presence of the vine, the chalice, the saki and Şems in the verses and deep abstract meaning of these symbols was discussed. 

Anahtar Kelimeler

Mevlana, rubaie, vine, chalice, saki, Şems

MEVLÂNÂ’NIN RUBÂİLERİNDE TEKÂMÜLÜN DÖRT UNSURU ŞARAP, KADEH, SÂKİ VE ŞEMS

Öz

Aşk
kavramının fiziksel, psikolojik, beşeri yönünden ziyade mistik yönü klasik şiir
incelemelerinin genellikle esas çıkış noktalarından biri olarak kabul edilir.
Mananın hakiki değerinin ortaya çıkması için şair, içine düştüğü ruh durumunu
dolayısıyla aşkı günlük dilden uzaklaştırarak yüzyıllarca kabul görmüş,
gelenekselleşmiş belli metaforlar üzerinden anlatır. Bütün beşeriyete mal
olmuş, ilimlerin ötesinde bir ilme sahip olan Mevlânâ, söz açmanın denizi
bardakla boşaltmakla özdeş olduğunu söyler. Emek isteyen, bu çileli yolda
gayenin gerçekleşebilmesi, deryanın ummana kavuşması için vasıtaların hedef
kadar doğru seçilmiş olması son derece önemlidir.

Beşerin
“gizli hazine” Allah’ı tanıma adına aklı kullanması yetersiz kalır. Bu bağlamda
hakiki maşuk olan Allah’a ulaşmak için Mevlânâ, aşkını Şems-i Tebrizi’de
sembolleştirir. Mevlânâ’da ilâhi aşkla kendinden geçme, şarabın verdiği
sarhoşluğa özdeştir. Onun kadeh dolusu şarabı da şüphesiz aşk şarabıdır. Bütün
bunlardan maksat ise mutlak olan Allah’tır.

Bu
çalışmada Mevlânâ’nın rubâilerindeki şarap, kadeh, sâki ve Şems’in mısralardaki
varlıkları somuttan soyuta uzanan derin anlamları ile ele alınmıştır.

Anahtar Kelimeler

Mevlânâ, rubâi, şarap, kadeh, sâki, Şems

Kaynakça

• Acarkan, İ. (2000). Ölümü özlemeyen aşkı anlayamaz, İstanbul: Vural Yayınları.
• Akarpınar, B. (2005). Mevlâna Celâleddin Rûmî’nin mesnevi ve rubâiyyat’ında “meyve” ve “üzüm” sembolleri, Bilig, Kış.
• Aristoteles. Poetika, (çev. İsmail Tunalı). (2008). İstanbul: Remzi Kitabevi.
• Bağrıaçık, M. Z. (2012). Mevlânâ’nın rubâilerine dair sosyolojik okuma 1. Batman University Journal of Life Sciences, Volume 1, Number 1.
• Baldıck, J. (2012). Mistik İslam. İstanbul: Birey Yayıncılık.
• Can, Ş. (2008). Rubâiler-Mevlana. İstanbul: Kurtuba Kitap.
• Canım, R. (2013). Mevlânâ’nın aşkı Şems’in yurdu: Tebriz. Bizim Külliye, S.57, Eylül-Ekim-Kasım.
• Çiçek, H. (2003). Mevlana'nın Mesnevi’sinde metaforik anlatım. AÜİFD, c. XLIV., S.1
• Çubukçu, İ. A. (1995). Tasavvuf ve sevgi, Cogito, S.4, Bahar.
• Mengi, M. (2000). Divan şiir dilindeki mana, mazmun, nükte kelimeleri üzerine bir değerlendirme. Divan Şiiri Yazıları. Ankara: Akçağ Yayınları.
• Nesterova, S. (2011). Mevlânâ’nın “Mesnevi” isimli eserinde metaforik anlatımın metafizik boyutu. Ankara: Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Felsefe (Sistematik Felsefe ve Mantık) Anabilim Dalı.
• Özdenören, R. (2006). Aşkın diyalektiği. İstanbul: İz Yayıncılık.
• Özön, M. N. (1954). Edebiyat ve tenkid sözlüğü. İstanbul: İnkılap Kitabevi.
• Pala, İ. (1989). Ansiklopedik divan şiiri sözlüğü. Ankara: Akçağ.
• Perry, W. N. (2010). Kutsal bilgeliğin izinde aşka dönüş. İstanbul: Kurtuba.
• Semerci, M. (2010). (haz.) Aşknâme- Şems-i Tebrizi ve Mevlânâ. Konya: Kitapmatik Yayınları.
• Sipehsalar, Feridun bin Ahmed-i (2011). Mevlana ve etrafındakiler- Sipehsalar Risalesi. (çev. Tahsin Yazıcı), İstanbul: Pinhan Yayınları.
• Taşpınar, K.. (2010). Tasavvufta mürşit râbıtası. Rize Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Temel İslâmi Ana Bilim Dalı, Tasavvuf Bilimi.
• Üstüner, K. (2007). Divan şiirinde tasavvuf. Ankara: Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Türk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı Eski Türk Edebiyatı.
• Yakıt, İ. (2008). Ney sembolü ve yorumları, http://www.semazen.net, erişim tarihi: 1.9.2013
• Yetkin, S. K. (2007). Estetik doktrinler. Ankara: Palme Yayıncılık.