İBN EBİ ŞEYBE’NİN MUSANNEF’İNDE YER ALAN URVE B. ZÜBEYR’İN HZ. PEYGAMBER’İN HAYATIYLA İLGİLİ RİVAYETLERİNİN SİYER AÇISINDAN ÖNEMİ

Yıl 2016, Cilt: 9 Sayı: 2, 249 - 266, 21.12.2016

Ramazan Önal

Öz

İbn Ebî
Şeybe’nin Musannesf’inde
bulunan 1000’e yakın siyer ve meğâzî rivayetinden 46 tanesi Urve b. Zübeyr’e
nispet edilmiştir. Bu rivayetlerin tamamı içerik itibarıyla diğer kaynaklardaki
bilgilerle örtüşmektedir. Ancak az da olsa İbn Ebî Şeybe’nin münferit kaldığı
rivayetler de bulunmaktadır. Urve’den nakledilen bu bilgiler Cerh ve ta’dil
kriterlerine göre güvenilir kabul edilen 14 şeyh aracılığıyla aktarılmıştır.
Rivayetlerde işlenen konular ağırlıklı olarak Hz. Peygamber’in Medine dönemine
ait hayatıyla ilgilidir. Bununla birlikte Necâşi’nin Müslüman olması, Hz. Ebû
Bekr’in azad ettiği köleler ve Hz. Hatice’nin vefatı gibi Mekke dönemine ait
bazı konular da yer almaktadır. 

Anahtar Kelimeler

Meğâzi Resulillah, Siyer, İbn Ebî Şeybe, Urve b. Zübeyr, Mekke ve Medine Dönemi, Abbasî hilafeti

İBN EBİ ŞEYBE IN MUSANNEF URVE B. ZÜBEYR'S HZ. THE IMPORTANCE OF CYPRIOTS OF THE PROPRIETARY RELATIONS OF THE PROPHET'S LIFE

Öz

About a 1000
prophetic biographies in the Musannefi of Ibn Abi Shaybe and forty six of
Megazi’s Narratives had been attributed to Urve b. Zübeyr. All of these
narrations are authentic in terms of charter, and are also overlap with
information which are in the other sources. But even if just a smidgen, there
are narratives that Ibn Abi Shaybe has been kept alone. This information
transmitted from Urve was transmitted through 14 sheikhs that have been
accepted as reliable according to the criteria of cerh and tadil. Topics
studied in the narratives are mainly interested in the life of the Prophet
during the Medina period. However, in the work there are also some subjects of
the Mecca perion such as Necasi’s being a Muslim, slaves freed by Abu Bakr, and
Hatice’s death.

Anahtar Kelimeler

Megazi’s Prophetic Biography, Ibn Abi Shaybe, Urve b. Zübeyr, the period of Mecca and Medina, Abbasid’s Caliphate

Kaynakça

• Ahmed b. Hanbel, Ebu Abdillah Ahmed b. Muhammed b. Hanbel eş-Şeybanî el-Mervezî (ö. 241/855), Fedailü’s-Sahabe, thk: Vasiyullah Muhammed Abbas, Müessesetu’r-Risâle, Beyrut 1983.
• Azamî, Muhammed Mustafa, Dirasat fi’l-Hadisi’n-Nebevi ve Tarihi Tedâvinihi, Mektebetu’l-İslâmî, Beyrut 1992.
• Badğadî, el-Hatib el-Hafız Ebu Bekr Ahmed b. Ali (ö. 463/1071), Tarihu Bağdad, Daru’l-Kütübi’l-Arabi, Beyrut ts.
• Belâzurî, Ebu’l-Abbas Ahmed b. Yahya b. Cabir el-Belâzurî (ö. 279/892), Ensabu’l-Eşraf, thk. Suheyl Zekkar - Riyaz Zerkeli, Beyrut 1996.
• Beyhakî, Ebu Bekir Ahmed b. Huseyin b. Ali el-Beyhakî (ö. 458/1066), Delailu’n-Nubuvve ve Ma’rifetu Ahvali Sahibi’ş-Şeri’a, thk. Abdulmu’ti el-Kal’aci, Beyrut 1985.
• Buhârî, Muhammed b. İsmail Ebu Abdillah el-Buhari (ö. 256/870), el-Cami’u’s-Sahih el-Müsnedü’l-Muhtasar Min Umuri Resulillah ve Sünenihi ve Eyyamihi, thk. Muhammed Züheyr b. Nasır, Daru Tavki’n-Necât, 1422.
• --------------- et-Târîhu’l-Kebîr, thk: Seyyid Hâşim en-Nedvî, Dâru’l-Fikr, Beyrut tz.
• --------------- et-Târîhu’s-Sağîr(el-Evsat), thk: Mahmûd İbrahim Zâyid, Dâru’l-Va’î, Mektebetü Dâri’t-Türâs, Kahire, 1977.
• Diyarbekrî, Hüseyin b. Muhammed b. el-Hasen ed-Diyârbekri (ö. 966/1559), Tarihu’l-Hamis fi Ahvali Enfesi’n-Nefis, Daru Sadır, Beyrut, ts.
• Hakim, Ebu Abdillah el-Hakim Muhammed b. Abdillah en-Nisaburi (ö. 405/1014), el-Mustedrak ale’s-Sahiheyn, tah. Mustafa Abdulkadir Ata, Daru’l-Kütübi’l-İlmiyye, Beyrut, 1990, (eş-Şamile).
• Hacı Halîfe, Mustafa b. Abdillah (Kâtib Çelebi), Keşfu’z-Zunun an Esmai’l-Kütübi ve’l-Funûn, thk: Şerafettin Yaltkaya-Rıfat Bilge, MEB Yayınları, İstanbu, 1971.
• Hatipoğlu, İbrahim, “Süfyân b. Uyeyne”, DİA, XXXVIII, İstanbul 2010, 28-29.
• İbn Abdilber, Ebu Omer Cemaluddin Yusuf b. Abdillah b. Muhammed en-Nemeri (ö. 463/1071), ed-Dürer fi İhtisâri’l-Meğâzî ve’s-Siyer, tlk, thrc: Mustafa Dîb el-Buğa, Teclîdu’l-Fidâ, Dımaşk, 1984.
• İbnu’l-Cevzî, Ebu’l-Ferec Cemaleddin Abdurrahman b. Ali b. Muhammed el-Bağdadi et-Teymi el-Kureşi (ö. 597/1201), Sıfatu’s-Safve, thk. Tarık Muhammed Abdulmunim, Daru İbn Haldun Neşri, İskenderiye.
• İbn Ebî Hatim, Ebu Muhammed Abdurrahman Muhammed b. İdris er-Razi el-Münziri et-Teymi (ö. 327/939), el-Cerh ve’t-Ta’dil, Daru İhyai’t-Turasi’l-Arabi, Beyrut, 1952.
• --------------- Tefsiru’l-Kur’ani’l-Azim, thk., Es’ad Muhammed et-Tayyib, Mektebetu Nizar Mustafa el-Bâz, Suudi Arabistan, Üçüncü Baskı, 1419
• İbn Ebî Şeybe, Abdullah b. Muhammed b. Ebî Şeybe Ebu Bekr el-‘Absî el-Kûfî (ö. 235/849), el-Musannef, thk. Muhammed Avvame, Daru’l-Kible li’s-Sekafeti’l-İslamiye, Cidde, 2006.
• --------------- Kitabu’l-Meğazi li İbn Ebî Şeybe, thk. Abdülaziz b. İbrahim el-Ömeri, Daru İşbiliya, Riyad, 1999
• İbnu’l-Esir, Ebu’l-Hasan İzzeddin Ali b. Muhammed b. Muhammed b., Abdilkerim b. Abdilvahid eş-Şeybanî el-Cezerî (ö. 630/1233), Üsdü’l-Ğâbe fi Ma’rifeti’s-Sahâbe, Beyrut 1417.
• --------------- el-Kamil fi’t-Tarih, Dâru Sâdır, (I-IV. Ciltler) Beyrut 1399/1979 (V-XII. Ciltler) 1402/1982.
• İbn Hacer el-Askalanî Şihabuddin Ebu’l-Fadl Ahmed b. Ali (ö. 852/1448), Tehziibu’t-Tehzib, Matbaatu Meclisi Daireti’l-Mearif, Haydarabad, 1910.
• --------------- Takribu’t-Tehzib, thk: Abdülvehhab Abdüllatif, Dari’l-Ma’rife, İkinci Baskı, Beyrut 1975.
• --------------- Takribu’t-Tehzib, thk: M. Avvame Daru’r-Reşid Suriye, 1986
• --------------- el-İsabe fi Temyizi’s-Sahabe, thk. Adil Ahmed vd. Daru’l-kütübi’l-İlmiye, Beyrut 1415.
• --------------- el-İsâbe fî Temyîzi’s-Sahâbe, thk: Ali Muhammed el-Becâvî, Dâru’l-Cîl, Beyrut 1992.
• İbn Hıbbân, Ebu Hâtim Muhammed b. Hıbbân b. Ahmed et-Temimî el-Büstî, (ö. 354/965), Mesâhîru Ulemâi’l-Emsâr, Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, Beyrut 1959.
• Meşâhîru Ulemâi’l-Emsâr ve A‘lâmu Fukahâi’l-,Aktar, thk: Marzûk Ali İbrahim, Müessesetü’l- Kütübi’s-Sakâflyye, Beyrût, 1987.
• --------------- es-Sikât, thk: Seyyid Şerefuddin Ahmed, Dâru’l-Fikr, Beyrut, 1975
• --------------- es-Sire’n-Nebeviyye ve Ahbaru’l-Hulefa,, thk. Hafız Seyyid Bek, el-Kütübi’s-Sekâfiyye, Beyrut, 1417.
• İbn Hişâm, Abdülmelik b. Hişâm b. Eyyub el-Hımyeri Ebu Muhammed Cemalüddin, (ö. 213/828), es-Siretu’n-Nebeviyye, thk: Mustafa es-Seka vd, Şirketu Mustafa el-Bâbi, Mısır, İkinci Baskı,1975.
• İbn İshâk, Muhammed b. Yesâr(ö. 151/768), es-Sîretu’n-Nebevviyye, thk:Ahmed Ferid el-Mezîdî, Daru’l-Kütübi’l-İlmiyye, Beyrut, 2004.
• İbn Kesir, Ebu’l-Fida İsmail b. Omer İbn Kesir (ö. 774/1372), es-Siretu’n-Nebevviye, thk. Mustafa Abdulvahit, Daru’l-Marife, Beyrut, 1976.
• --------------- el-Bidaye ve’n-Nihaye fi’t-Tarih, Mektebetu’l-Mearif, Beyrut, 1978.
• --------------- el-Bidaye ve’n-Nihaye fi’t-Tarih, Dâru’l-Ma’rife, III. Bsk., Beyrut 1998.
• --------------- el-Bidaye ve’n-Nihaye fi’t-Tarih, Tefsiru’l-Kur’ani’l-Azim (mukaddime), Daru’l-Ma’rife, Beyrut, 1388.
• İbn Kuteybe, Ebu Mumammed Abdullah b. Muslim b. Kuteybe ed-Dineveri (ö. 276/889), el-Maarif, thk. Servet Ukkaşe, Mısır 1960, el-Hey’etu’l-Mısriye, Kahire, 1992.
• İbn Mâce, Ebu Abdillah Muhammed b. Yezid el-Kazvinî (ö. 275/888), Sünen, thk: Şuayb el-Arna’ut vd., Daru’r-Risale’l-Alemiyye, 2009.
• İbn Sa’d, Ebu Abdillah Muhammed (ö. 230/844), et-Tabakatu’l-Kübra, Daru Sadır, Beyrut, 1966
• İbn Seyyidinnâs, Ebu’l-Feth Muhammed b. Muhammed b. Muhammed İbn Seyyidinnas el-Ya’muri (ö. 734/1333), Uyunu’l-Eser, ta’lik: İbrahim Muhammed Ramadan, Daru’l-Kalem, Beyrut, 1993.
• Kallek, Cengiz “Yahya b. Adem”, DİA, XLIII, İstanbul 2013, 234-237.
• Kandemir, M. Yaşar, “Affân b. Müslim”, DİA, I, İstanbul 1998, 399-400.
• Kurtubî, Muhammed b. Ahmed b. Ebî Bekr (ö. 671/1272), el-Cami’ li-Ahkami’l-Kur’an, thk: Ahmed el-Berduni ve İbrahim Atfiş, Daru’l-Kütübi’l-Mısriyye, Kahire 1964.
• Medhalî, İbrahim b. Muhammed, Merviyatu Ğazveti’l-Handek, İmadetu’l-Bahsi’l-İlmi, Medine, 1424.
• Mizzî, el-Hafız Cemaluddin Ebu’l-Haccac Yusuf (ö. 742/1341), Tehzibu’l-Kemal fi Esmai’r-Rical, Müessesetu’r-Risale, Beyrut, 1402.
• Muttakî el-Hindî, Alaeddin b. Ali el-Burhanfûri (ö. 975/1567), Kenzu'l-Ummâl, thk: Bekri Hayyani vd., Müessesetu’r-Risâle, Beşinci Baskı, 1981.
• Müslim, Müslim b. el-Haccâc Ebu’l-Hasan el-Kuşeyri en-Nisâburi, (ö. 261/875), el-Müsnedü’s-Sahihu’l-Muhtasar bi Nakli’l-Adli ani’l-Adli ilâ Resulillah, thk., Muhammed Fuad Abdülbaki, Daru İhyai’t-Turasi’l-Arabi, Beyrut, ts.
• --------------- el-Bidaye ve’n-Nihaye fi’t-Tarih, el-Künâ, thk: Abdurrahim Muhammed Ahmed, el-Câmiatu’l-İslâmiyye, Medine 1404.
• Nevevî, Ebu Zekeriya Muhyiddin Yahya b. Şeref en-Nevevi (ö. 676/1277), Tehzîbu’l-Esmâ ve’l-Luğât, Dâru’l-Fikr, Beyrut 1996.
• Ömerî, Abdülaziz b. İbrahim, Kitabu’l-Meğâzî li İbn Ebî Şeybe, Daru İşbiliye, Riyad, 1999.
• Özafşar, Mehmet Emin, “Veki’‘ b. el-Cerrâh”, DİA, XLIII, İstanbul 2013, 8-9.
• Sehâvî, el-Hafız Şemsuddin Muhammed b. Abdurrahman (ö. 902/1496/), et-Tuhfetu’l-Latîfe fî Târîhi’l-Medineti’ş-Şerîfe, Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, Beyrut 1993.
• Suyûtî, Hafız Celaleddin Abdurrahman b. Ebî Bekr (ö. 911/1505), Tarihu’l-Hulefa, thk: Muhammed Muhyiddin Abdulhamid, ts.
• --------------- el-Bidaye ve’n-Nihaye fi’t-Tarih, ed-Durru’l-Mesur, thk: Muhammed b. Lutfi es-Sabbağ, Camiatu’l-Melik Suud, Riyad, ts
• --------------- el-Bidaye ve’n-Nihaye fi’t-Tarih, Tabakâtu’l-Huffâz, Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, Beyrut 1403.
• Süheylî, Ebu’l-Kasım Abdurrahman(ö. 581/1185), er-Ravdu’l-Unuf, Dâru İhyâi’t-Türâsi’l-Arâbî, Beyrut, 1412.
• Taberî, Ebu Ca’fer Muhammed b. Cerir b. Yezid et-Taberi (ö. 310/922), Tarihu’l-Ümem ve’l-Müluk, Beyrut 1987.
• Taberânî, Süleyman b. Ahmed el-Lahmi eş-Şami Ebu Kasım et-Taberânî, Mu’cemu’l-Kebîr, Hamdi b. Abdülmecid es-Selefi, Mektebetu İbn Teymiyye, Kahire ts.
• Tayâlisi, Ebu Davud Süleyman b. Davud b. el-Cârûd et-Tayâlisi (ö. 204/819), Müsnedu Ebî Davud et-Tayalisi, thk., Abdülmusin et-Türkî, Daru Hecer, Mısır, 1999, (eş-Şâmile).
• Urve b. Zübeyr, Ebû Abdillâh Urve b. ez-Zübeyr b. el-Avvâm b. Huveylid el-Kureşî el-Esedî (ö. 94/713), Meğâzî Resulillah, thk. Muhammed Mustafa el-A’zami, Mektebetu’t-Terbiyeti’l-Arabiye, Riyad, 1401.
• Vâkıdî, Muhammed b. Ömer b. Vâkıd el-Vâkıdî (ö. 207/822), el-Meğâzî, Daru’l-A’lemi, Beyrut, 1989, 3. Baskı
• Yatkın, Nihat, Ebu Bekr İbn Ebî Şeybe ve Kitabu’l-Musannef’i, AÜSBE Basılmamış doktora tezi, Erzurum 1998.
• Koçyiğit, Talât, “Abdullah b. İdrîs”, DİA, XLIII, İstanbul 2013, 234-237.
• Köse, Saffet, “Hafs b. Gıyas”, DİA, XV, İstanbul 1997, 118.
• Zehebî, Şemsuddin Muhammed b. Ahmed b. Osman, (ö. 748/1347) Siyeru A’lami’n-Nübela, thk. Şuayb el-Anaut vd., Müessesetu’r-Risale, Beyrut, 1985, Üçüncü Baskı
• --------------- el-Bidaye ve’n-Nihaye fi’t-Tarih, Daru’l-Hadis, Kahire, 2006.
• --------------- Tarihu’l-İslam ve Vefeyatu’l-Meşahir ve’l-A’lam, thk: Ömer Abdüsselam Tedmiri, Daru’l-Kitabi’l-Arabi, Beyrut, 1987.
• ---------------Tarih, Tarihu’l-İslam, thk: Beşşar, Daru’l-Ğarbi’l-İslami, 2003.
• ---------------el-İber fî Haber men Ğaber, thk: Salahuddin el-Muncid, Matbaatu Hükumeti’l-Kuveyt, İkinci Baskı, Kuveyt 1948.
• ---------------es-Sîretu’n-Nebevviye, thk: Hüsamuddin el-Kudsî, Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, İkinci Baskı, Beyrut 1988.
• ---------------el-Kâşif fî Ma’rifeti men lehu Rivâye fi’l-Kütübi’s-Sitte, I-II, thk: Muhammed Avvâme, Dâru’l-Kıble li’s-Sakâfeti’l-İslâmiyye, Cidde, 1992.
• Zühri, İbn Şihab, Muhammed b. Süleyman b. Abdillah (ö. 124/741), el-Meğâzi’n-Nebeviyye, thk. Süheyl Zükkar, Daru’l-Fikir, 1981.