OSMANLIDA BİR KADIN PEDAGOG AYŞE SIDIKA HANIM VE ESERİ USUL-I TALİM VE TERBİYE DERSLERİ

Yıl 2017, Cilt: 10 Sayı: 2, 179 - 192, 18.12.2017

Hamza Altın

Öz

Ayşe
Sıdıka Hanım, ilk kadın eğitim bilimcimizdir. Hatta bütün Müslüman kadınlar
arasında ilk eğitim kitabı yazan pedagogdur. 1872 yılında İstanbul’da dünyaya
geldi. Osmanlı ulemasından Mustafa Efendi’nin kızıdır. Beyoğlu’nda Zapyan Kız
Lisesinde okudu.  Birçok konuda kendisini
iyi yetiştiren Ayşe Sıdıka Hanım, Rumca, Fransızca ve İngilizce bilmekteydi.

II.
Abdülhamit’in “Öğrendiklerini ölünceye
kadar vatandaşlarına öğretsin” fermanıyla Dârülmuallimat’ta 1500 kuruş
maaşla Coğrafya, Ahlak, El İşi öğretmenliği yapmaya başladı. Ayşe Sıdıka
Hanım’ın bir diğer öğretmenlik yaptığı okul Sanayi-i Nefise Mektebiydi.

Ayşe Sıdıka Hanım tarafından kaleme alınmış olan Usul-ı Talim ve Terbiye
ülkemizde alanında bir ilki teşkil etmekteydi. Eser Dârülmuallimat ve
Darülmuallimîn’de okuyan öğretmen adaylarına yönelik ders kitabı olarak
yazılmıştı. Öğretmen okulunda uzun zaman şifahi olarak verdiği dersi kitap
haline getirdiğini söyleyen Ayşe Sıdıka Hanım, talim ve terbiye konusunda
herkesin faydalanabileceği bir eserin mevcut olmadığını, kendi eserinin bu
konuda bir boşluğu dolduracağını belirtmekteydi

Anahtar Kelimeler

Pedagoji, pedagog, öğrenci, usul, talim, terbiye

Kaynakça

• Abdullah Vehbi. (1315). Usûl-i İbtidaî Yahut Muallimlere Rehnüma, Trabzon: Serasi Matbaası. Akagündüz, Ü. (2015). Düşünce Tarihimizin Eğitimci Simalarından Ayşe Sıdıka Hanım ve Usûl-ı Talîm ve Terbıye Derslerı Adlı Eseri, Folklor/Edebiyat, 21, (81), 87-106. Akagündüz, S. (2017). Ayşe Sıdıka Hanım ve “Usul-ı Talim ve Terbiye Dersleri” Adlı Ders Kitabından Hareketle Dönemin Ahlak Eğitimi Anlayışında Felsefi Yansımalar VI. Uluslararası Sosyal Bilgiler Eğitimi Sempozyumu, 525-526. Akyüz, Y. (1999). Osmanlı Son Döneminde Kızların Eğitimi ve Öğretmen Faika Ünlüer’in Yetişmesi ve Meslek Hayatı, Milli Eğitim, (143), 12-32. Akyüz, Y. (2001). İlk Çağdaş Eğitim Bilimcimiz Vizeli Selim Sabit Efendi, Tarih ve Toplum, (201), 15-21. Akyüz, Y. (1991). Tanzimat Dönemi Eğitiminin Özellikleri, Tanzimat’ın 150.Yılı Uluslararası Sempozyumu, 25–27 Aralık 1989, Ankara, 389-401. Akyüz, Y. (2000). Öğretmenlik Mesleği ve Osmanlı’da Kadın Öğretmen Yetiştirilmesi, Tarih ve Toplum, (195), 31-43. Altın, H. (2005). Osmanlı Eğitimcisi Mustafa Sâtı Bey ve Öğretmen Yetiştirme Hakkındaki Görüşleri ve Faaliyetleri, Türk Kültürü, XLIII, (509–510), 271-287. Altın, H. (2008). Ethem Nejat ve Eğitim Tarihimizdeki Yeri, Turkish Studies, 3 (4), 73-96. Altın, H. (2010). II. Meşrutiyet Dönemi Maarif Nazırlarından Emrullah Efendi ve Öğretmen Yetiştirme Tarihimize Katkıları, Fırat Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 15 ( 2), 151-165. Altın, H. (2010). Ziya Gökalp’in Eğitim Tarihimiz Açısından Önemi, History Studies, 2 (2), 493-509. Altın, H. (2013). Kilisli Rıfat’ın Hocalarından Selim Sabit Efendi ve Meslektaşlarına Öğütleri, I. Uluslararası Muallim Rıfat Kilis ve Çevresi Sempozyumu, Kilis, 16-17 Mayıs, 200-214. Altın, H. (2013). II. Meşrutiyet Devri Pedagoglarından Sabri Cemil ve Ameli Fenn-i Tedris’i, Turkish Studies, 8 (2), 19-35. Altın, H. (2014) II. Abdülhamid Devri Pedagojik Eserlerde Eğitimcilere Yapılan Tavsiyeler, Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 24 (1) , 239-253. Altın, H. (2014). II. Meşrutiyetten Cumhuriyete İsmail Hakkı Baltacıoğlu ve O’nun Eğitim ve Eğitimci Kavramları ve İlgili Düşünceleri, Tarih Araştırmaları Dergisi, XXXIII (55), 219-251. Altın, H. (2016). Osmanlı Pedagoglarında Disiplin, Ödül ve Ceza Fikirlerine Dair Örnekler” A.Ü. Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi [TAED], (57), 1869-1884. Ayşe Sıdıka. (1313). Usul-ı Talim ve Terbiye, İstanbul: Alim Matbaası. Binbaşıoğlu, C. (1982) Türkiye’de Eğitim Düşünceleri, Ankara: Binbaşıoğlu Yayınevi. Binbaşıoğlu, C. (2005). Türk Eğitim Düşüncesi Tarihi, Ankara: Anı Yayıncılık 2005. Durakoğlu, S. (2001). Süleyman Nesib (Süleyman Paşazade Bey), Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları. Ergin, O. (1977). Türkiye Maarif Tarihi, İstanbul: Eser Neşriyat. Halide Edip. (1327). Talim ve Terbiye, İstanbul: Tanin Matbaası. Kilisli Rıfat (1342). Mektep Hatıraları, Muallimler Mecmuası, 3, (30), 1338-1360. Koçer, H. A. (1967). Türkiye’de Öğretmen Yetiştirme Problemi (1848–1967), Ankara: MEB. Koçer, H. A. (1970). Türkiye’de Modern Eğitimin Doğuşu ve Gelişimi, İstanbul: MEB. Kurnaz, Ş. (1996). Meşrutiyet Dönemi Türk Kadını, İstanbul: MEB. Mahmud Cevad. (2002). Maârif-i Umumîye Nezareti Tarihçe-i Teşkilât ve İcrââtı, Ankara, MEB. Melekzade Fuad. (1315). Usûl-ı Tedris ve Tederrüs, Dersaadet: Matbaa-yı Osmaniye. Muallim Cevdet. (1332). Darulmuallimînin Yetmişinci Sene-i Devriyesi Münasebetiyle Verilen Konferans”, Tedrisat Mecmuası, (32), 175-200. Musa Kazım. (1310). Rehber-i Tedris ve Terbiye, İstanbul: Kasbar Matbaası. Mustafa Satı. (1325). Fenn-i Terbiye, İstanbul: İbrahim Hilmi Matbaası. Omay, A. (1987). İlk Kız Öğretmen Okulunun Kuruluşu, Türk Yurdu, Eylül, 52-57. Öztürk, C. (1998). Dünden Bugüne Türkiye’de Öğretmen Yetiştiren Kurumlar, İstanbul: Marmara Üniversitesi Atatürk Eğitim Fakültesi Yayınları. Sabri Cemil. (1326). Amel-i Fenn-i Tedris, Üsküp: Kosova Matbaası. Selim Sabit Efendi. (1290). Rehnüma-i Muallimin, İstanbul: Matbaa-yı Osmaniye. Süleyman Paşazade Sami. (1328). İlm-i Terbiye-i Etfal, Dersaâdet: İkdam Matbaası. Şanal M, & Güçlü M. (2005). Yenileşme Dönemi Eğitimcilerinin Öğretmenlik Mesleğine Bakışları, Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, (18), 137-154. Şanal M, & Güçlü M. (2016). Türk Eğitim Tarihinin Tozlu Sayfalarına Sıkışıp Kalan Aydın Bir Kadın Eğitimci: Ayşe Sıdıka Hanım (1872-1903), Öğretmen ve Öğretmenlik Mesleğine Bakışı, Uluslararası Toplum Araştırmaları Dergisi, 6 (10), 234-250. Tonguç, İ. H. (1946). İlköğretim Kavramı, C.1, İstanbul: Remzi Kitabevi. Tuncor, R. (1967). Ayşe Sıdıka Eğitim Hareketleri, (148-149), 17. Türk, İ. (2009). Osmanlı Devleti’nde öğretim yöntemlerinin Gelişimi, Kafkas Üniversitesi Sosyal Bilimler Üniversitesi Dergisi, (3), 267-291. Ülken, H. Z. (1998).Türkiye’de Çağdaş Düşünce Tarihi, İstanbul: Ülken Yayınları.