Ahmed Cevdet Paşa ve İcâzetnâme’si

Yıl 2016, Cilt: 3 Sayı: 5, 57 - 84, 15.12.2016

Rashadat Ahmadov

Öz

Ahmad Javdat Pasha was
one of famoust Ottoman politicians. At the same time he was most famous
scholar. Generally for as historian. However he wrote at many
areas like linguistic, poetry, fiqh, tafsir,
logic, sociology, even thou at military and medicine. However its likely that
he was strong at Hadith area too. Because written at “Osmanlı Müellifleri”
that his work by name “et-Tergîb ve’t-Terhîb’in Tercümesi”, it shows his
talent at Hadith area. Unfortunately this work has not reached by this
time. But, given himself Ijazatnama of Imam Bukhari alone would be enough for
his sufficiency at Hadith area. The sole copy of this ijazatnama kept at Prime
Ministry Ottoman Archives.

Anahtar Kelimeler

Ottoman, Ahmad Javdat Pasha, Historian, Hadith, Ijazatnama

Ahmed Cevdet Paşa ve İcâzetnâme’si

Öz

XIX. Asrın meşhur
Osmanlı siyaset adamlarından birisi olan Ahmed Cevdet Paşa, devlet adamlığı
yanında ilmî kişiliği ile de şöhret bulmuştur. Tarihçi yönünün ağır basmasına
karşın onun aynı zamanda edebiyat, fıkıh, tefsir, mantık, sosyoloji, hatta
askerlik ve tıbba dair çalışmalarının olduğu bilinmektedir. Bunlarla birlikte
hadis ilmine ilgisiyle de bilinmektedir. Zira Osmanlı Müellifleri’ndeki
geçen kayda göre “et-Tergîb ve’t-Terhîb’in Tercümesi” adlı bir eseri
bulunmaktadır. Maalesef bu esere şimdiye kadar ulaşılamamıştır. Kendisine
verilen İmâm Buhârî İcâzetnâmesi, onun hadis alanındaki bilgisini göstermek
için tek başına yeterlidir. Bu icâzetnâmenin ulaşabildiğimiz yegâne nüshası
Başbakanlık Osmanlı Arşivleri’nde bulunmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Osmanlı, Ahmed Cevdet Paşa, Tarih, Hadis, İcâzetnâme

Kaynakça

• Ahmed Cevdet Paşa, Âdâb-ı Sedad, SüleymaniyeKtp., Hacı Mahmud Efendi, nr. 5792 (54 vr).
• _____, Belagât-ı Osmâniyye, Süleymaniye Ktp., Celal Ökten, nr. 427 (205 vr.).
• _____, Beyânü’l-Unvân, Beyazıt Ktp., Veliyüddin Efendi, nr. 3300 (36 vr.).
• _____, Divançe, Atatürk Kitaplığı, Cevdet Paşa Evrakı, nr. 37.
• _____, Divân-ı Sâib Şerhi’nin Tetimmesi, Veliyüddin Efendi Ktp., Cevdet Paşa Kitapları, nr. 5.
• _____, Düstur, İstanbul, 1279/1863.
• _____, Eser-i Ahd-i Hâmidî, SüleymaniyeKtp., Hacı Mahmud Efendi, nr. 2181 (32 vr.)
• _____, Hilye-i Saadet, İstanbul 1303/1886.
• _____, Hülâsatü’l-Beyân fi Te’lifi’l-Kur’an, Beyazıt Ktp., Veliyüddin Efen-di, nr. 3481 (26 vr.).
• _____, Îcâr-ı Akâr Nizamnâmesi, İnkilap Müzesi, Cevdet Paşa el yazısı.
• _____, İcâzetnâme , Başbakanlık Osmanlı Arşivleri, Tarih: 06/R /1327 (Hicrî) Dosya No: 37 Gömlek No: 111 Fon Kodu: Y..EE..
• _____, İslâmiyet’in Maârife Taalluku veya Tercüme-i Redd-i Renân, Süley-maniye Ktp., Antalya Tekelioğlu, nr. 946 (160 vr.).
• _____, Kavâid-i Türkiyye, İstanbul, 1292/1876.
• _____, Kırım ve Kafkas Tarihçesi, İstanbul, 1307/1890.
• _____, Kısas-ı Enbiya ve Tevârih-i Hulefa, Süleymaniye Ktp., Celal Ökten, nr. 608 (2 cilt).
• _____, Lermontef’un İblis’i, Süleymaniye Ktp., Antalya Tekelioğlu, nr. 946 (100 vr.).
• _____, Mahkeme-i Temyîzin Vazifesine Dair, İnkilap Müzesi, Cevdet Paşa el yazısı.
• _____, Malumât-ı Nâfia, Süleymaniye Ktp., Gelibolulu Tahir Ağa, nr. 88 (32 vr.).
• _____, Maruzât, İstanbul Belediyesi Atatürk Kitaplığı, Cevdet Paşa Evrakı, nr. 22-25.
• _____, Mecelle-i Ahkâm-ı Adliye, SüleymaniyeKtp., İbrahim Efendi, nr. 340 (633 vr.).
• _____, Mecmûa-i Ahmed Cevdet, İstanbul Belediyesi Atatürk Kitaplığı, Cevdet Paşa Evrakı, nr. 98.
• _____, Mecmûa-i Eşkâl (Târih-i Asker-i Osmânî), SüleymaniyeKtp., İzmirli İsmail Hakkı, nr. 1906 (180 vr.)
• _____, Medhal-ı Kavâid, SüleymaniyeKtp., Hacı Mahmud Efendi, nr. 6122 (55 vr).
• _____, Mi’yâr-ı Sedad, Süleymaniye Ktp., Celal Ökten, nr. 712 (128 vr.).
• _____, Mukaddime-i İbn Haldûn Tercümesi-Fasl-ı Sâlis, SüleymaniyeKtp., Hasan Hüsnü Paşa, nr. 891 (316 vr.).
• _____, Şerhu Kitâbi’l-Emânât, Süleymaniye Ktp., Celal Ökten, nr. 180 (94 vr.).
• _____, Ta’likat ala Netâici’l-Efkâr, Süleymaniye Ktp., Gelibolulu Tahir Ağa, nr. 95 (7 vr.).
• _____, Ta’likat ale’l-Bina, Süleymaniye Ktp., Gelibolulu Tahir Ağa, nr. 95 (43-48 vr.).
• _____, Ta’likat ale’l-Emsile, Süleymaniye Ktp., Gelibolulu Tahir Ağa, nr. 95 (49-55 vr.).
• _____, Ta’likât ale’l-Mutavvel, Süleymaniye Ktp., Gelibolulu Tahir Ağa, nr. 88 (32 vr.).
• _____, Ta’likat ale’ş-Şâfiye (/Gâyetü’l-Beyân), Süleymaniye Ktp., Celal Ök-ten, nr. 489 (55 vr.).
• _____, Ta’rifü’l-İrtifa, Beyazıt Ktp., Veliyüddin Efendi, nr. 3308 (14 vr.).
• _____, Takvîmü’l-Edvâr, Beyazıt Ktp., Veliyüddin Efendi, nr. 3310 (53 vr.).
• _____, Talimnâme-i Harîr, İstanbul 1269/1853.
• _____, Târih-i Cevdet, SüleymaniyeKtp., Hasan Hüsnü Paşa, nr. 869 (12 cilt).
• _____, Tefsir Tarihi, SüleymaniyeKtp., İzmirli İsmail Hakkı, nr. 3814 (152 vr.).
• _____, Tefsîr-i Sûre-i Hücurât, SüleymaniyeKtp., İzmirli İsmail Hakkı, nr. 3819 (56 vr.).
• _____, Tertib-i Cedîd-i Kavâid-i Osmâniyye, SüleymaniyeKtp., Tahir Ağa Tekkesi, nr. 619 (160 vr.).
• _____, Tezâkir, IRCICA, 4228 (4 cilt).
• _____, Vakâyi-i Devlet-i Âliye, Atıf Efendi Ktp., Atıf Efendi Eki, nr. 449 (456 vr.).
• Akkaya, Cevdet, Ahmed Cevdet Paşa’nın Din ve Cemiyet Görüşü, (Yüksek Lisans Tezi), Erciyes Üniversitesi, SBE., (Kayseri, 1992).
• Akpınar, Cemil, “İcazet”, Diyanet İslam Ansiklopedisi (DİA), İstanbul 2000, XXI, 393.
• Aliye, Fatma, Ahmet Cevdet Paşa ve Zamanı, Dersaadet, İstanbul 1332.
• Babinger, Franz, Osmanlı Tarih Yazarları ve Eserleri, (çev: Coşkun Üçok), Kültür ve Turizm Bakanlığı, Ankara 1982.
• Cevdet Paşa, Tezâkir, (4 cilt), (yay. haz. Cavid Baysun), Türk Tarih Kurumu Basımevi, Ankara 1991.
• Develioğlu, Abdullah, Büyük İnsanlar (Üç Bin Türk ve İslam Müellifi), Yay-lacık Matbaası, İstanbul 1973.
• Doğan, İsmail, “Sosyolojik Bir Malzeme Olarak Tezâkir”, Ahmed Cevdet Paşa (1823-1895), (Sempozyum; 9-11 Haziran 1995), 1997, s. 229-245.
• Düzenli, Muhittin, “Anadolu’da Hadis Geleneği ve Dâru’l-hadisler”, Ondo-kuz Mayıs Üniversitesi İlahiyat Fakültesi, Çankırı: Çankırı Belediyesi, 30 Nisan-1 Mayıs 2011, s. 77-87.
• Halaçoğlu, Yusuf, Mehmet Akif Aydın, “Cevdet Paşa”, Diyanet İslam Ansik-lopedisi (DİA), İstanbul 1993, VII, 443-450.
• Hatib el-Bağdadî, Ebu Bekir Ahmed b. Ali b. Sabit, (ö. 463/1071), el-Kifâye fi İlmi’r-Rivâye, (Tahkik: Ebu Abdullah Surakî-İbrahim Hamdî el-Medenî), (Medine, el-Mektebetü’l-İlmiyye, ts.).
• İbn Rüşeyd, Ebu Abdullah Muhammed b. Ömer el-Fihrî es-Sebtî, (721/1321), İstidaâtü’l-İcâze, (Tahkik: Abdüllatif el-Ceylanî), Daru Ebi Rakrâk li’t-Tıbâati ve’n-Neşr, Rabat 2007.
• İbnü’l-İmadiyye, Ebu’l-Muzaffer Vecihüddin Mansur b. Selim el-Hemedanî eş-Şafiî, (ö. 677/1278), Risâletün fi’l-İcâze, (Tahkik: Muhammed Mah-mud Dahruc), Darü’l-Kütübi’l-İlmiyye, Beyrut 1971.
• İbnülemin Mahmut Kemal İnal, Son Asır Türk Şairleri, Milli Eğitim Bakan-lığı, Ankara 1969.
• Kehhale, Ömer Rıza, Mu’cemü’l-Müellifin; Terâcimu Musannifi’l-Kütübi’l-Arabiyye, Müessesetü’r-Risâle, Beyrut 1414/1993.
• Keskioğlu, Osman, Ahmet Cevdet Paşa (1822-1895) Hayatı ve Eserleri, An-kara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 1966, cilt: XIV, s. 221-234.
• Mehmet Yavuz, Arap Gramerine Dair Eser Yazan Osmanlı-Türk Alimleri (XVI-XX. Asırlar), Çantay Kitabevi, İstanbul 2008.
• Ölmezoğlu, Ali,“Cevdet Paşa”, İslam Ansiklopedisi, III, 114.
• Serkîs, Yusuf b. İlyan b. Musa ed-Dimaşkî, Mu’cemü’l-Matbûâti’l-Arabiyye ve’l-Muarrabe, Matbaatu Serkis, Kahire 1928.
• Tahir, Bursalı Mehmed, Osmanlı Müellifleri, Meral Yayınevi, İstanbul ts. Türk Tarih Kurumu, nr. 1105 (72 vr.).
• Uçman, Abdullah, “Ahmed Cevdet Paşa”, Yaşamları ve Yapıtlarıyla Osman-lılar Ansiklopedisi, Yapı Kredi Kültür Sanat Yayıncılık, İstanbul 1999, I, 114-115.
• Uğur, Mücteba, Ansiklopedik Hadis Terimleri Sözlüğü, Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, Ankara 1992, s. 142.