TÜRKİYE’DE DİKİLİ AĞAÇ SATIŞI KONUSUNDA YAPILAN ÇALIŞMALARIN DEĞERLENDİRİLMESİ VE YAPISAL EŞİTLİK MODELLEMESİ (YEM) İLE İLGİ GRUPLARININ MODELLENMESİ

Yıl 2016, Cilt: 15 Sayı: 56, 0 - 0, 15.01.2016

Yaşar Selman Gültekin

https://doi.org/10.17755/esosder.55789

Öz

Dünya literatüründe dikili ağaç satışı (stumpage, standing timber sales) konusunda yapılan çalışmalara çok uzun zaman önce başlandığı bilinmektedir. Özellikle Amerika, Kanada ve İskandinav ülkelerinde dikili ağaç satışlarıyla ilgili yapılan çalışmalara bakıldığında daha çok ileri pazar analizlerine yönelik araştırmaların yapıldığı görülmektedir. Ülkemizde ise, 1970’li yılların sonlarına doğru özelleştirme yanlı görüşler ağırlık kazanıp hükümet ve siyasi parti programlarına girince ormancılıkta geleneksel üretim sistemi olarak adlandırılan vahidi fiyat sisteminin eskidiği, geçerliliğini yitirdiği, sistemin yasal bir dayanağının bulunmadığı, ormanda çalışan işçilerin sosyal güvenlik haklarına kavuşmalarını engellediği, işçilerin işgüçlerinin gerçek karşılığının belirlenemediği gerekçeleri ile dikili ağaç satışı uygulamasına geçilmesine karar verilmiştir. Ülkemizde ilk olarak dikili ağaç satışı uygulamasının 1989 yılında kızılçam ormanlarında ağaçların dikili olarak satılması uygulaması ile başladığı bildirilmektedir. 1990’lı yılların sonunda dikili ağaç satışlarının uygulanması ile birlikte konuyla ilgili taraflar bir takım sorunlar yaşamaya başlamıştır.

Bu çalışmada dikili ağaç satışı konusu ile ilgili literatür taraması yapılarak özellikle ülkemizde yapılan bilimsel çalışmalar irdelenmiştir. Sonuç olarak dikili ağaç satışı konusunda yapılan çalışmalardan yararlanılarak ülkemizde son yıllarda kullanımı giderek artmakta olan Yapısal Eşitlik Modellemesi (YEM) ile dikili ağaç satışı uygulamasının taraflarının bölgesel ölçekte nasıl analiz edilebileceği tartışılmıştır. Ayrıca YEM’in dikili ağaç satışı uygulamasında kullanılabilecek modelleri ortaya konulmuş ve konuyla ilgili bir takım önerilerde bulunulmuştur.

Kaynakça

• Akıncı Deniz, E., 2007. Yapısal Eşitlik Modellerinde Bilgi Kriterleri, Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, İstatistik Anabilim Dalı, Yayınlanmamış Doktora Tezi, İstanbul.
• Akkaya, Ş., Pazarlıoğlu, M.V., 1995. Ekonometri II, Anadolu Matbaacılık, 3. Baskı, İzmir.
• Alkan, S., Şahin, H.A., 2011. “Doğu Karadeniz Bölgesi’nde Dikili Satış Uygulamaları Konusunda İlgi Gruplarının Görüşleri, Doğu Karadeniz Ormancılık Araştırma Enstitüsü Yayınları, Teknik Bülten Serisi No: x, Trabzon.
• Altunışık, R., Coşkun, R., Yıldırım, E., Bayraktaroğlu, S., 2007. Sosyal Bilimlerde Araştırma Yöntemleri SPSS Uygulamalı, Sakarya Kitabevi, ISBN: 978-975-8644-80-3, Beşinci Baskı, Sakarya.
• Aydın, A., 2010. Orman Ürünleri Sanayi Sektöründe Toplam Kalite Yönetimi Uygulamalarının Çalışan Performansı Üzerine Etkilerinin Belirlenmesine Yönelik Yapısal Bir Model, Karadeniz Teknik Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Orman Endüstri Mühendisliği Anabilim Dalı, Yayınlanmamış Doktora Tezi, Trabzon.
• Ayyıldız , H., Cengiz, E., 2006. Pazarlama Modellerinin Testinde Kullanılabilecek Yapısal Eşitlik Modeli (YEM) Üzerine Kavramsal Bir İnceleme. Süleyman Demirel Üniversitesi, İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi, Y. 2006, C. 11, S.1, s. 63-84.
• Bayram, N., 2010. Yapısal Eşitlik Modellemesine Giriş (AMOS Uygulamaları), ISBN: 978-975-8606-89-4, Ezgi Kitabevi, Bursa.
• Bentler, P.M., 2004. Structural Equation Modeling with EQS. User Manual, Encino, California.
• Bollen, K.A., 1989. Structural Equations with Latent Variables, Wiley, New York, 514 p.
• Brown R., 2010. State Timber Sale Policies and Programs: A Multiple Methods Assessment, A Disseration Submitted to The Faculty of The Graduate School of The University of Minnesota.
• Brown R., Kilgore, M., Blinn, C., Coggins, J., Pfender C., 2010. Assessing State Timber Sale Policies, Programs and Stumpage Price Drivers. Staff Paper Series Number 209, Department of Forest Resources, College of Food, Agricultural and Natural Resource Sciences and the Agricultural Experiment Station, University of Minnesota, St. Paul, MN 55108.
• Bryne, B.M, 2010. Structural Equation Modeling with AMOS: Basic Concepts, Applications, and Programming, 2nd edition, ISBN: 978-0-8058-6372-7, Routledge Taylor & Francis Group, New York.
• Buğday, X., Menemencioğlu, Y., 2014. Türkiye’de Mevcut Orman Yolu Standartlarının Dikili Ağaç Satışına Uygunluğunun İrdelenmesi. II. Ulusal Akdeniz Orman ve Çevre Sempozyumu. “Akdeniz ormanlarının geleceği: Sürdürülebilir toplum ve çevre” 22-24 Ekim 2014, Isparta.
• Costa, S., Garcia, S., Ibanez, L., 2011. Do Taste and Quality Perception Influence Consumer Preferences for Wood? An Econometric Model with Latent Variables, Forest Science; Apr 2011, Vol. 57, 2, pp. 89-101.
• Çağlar, Y., 1979. Türkiye’de Ormancılık Politikası (Dün), Çağ Matbaası, 464 s., İstanbul.
• Çevik, İ., Taşçı, A., Şirin, G., 1996. Kızılçam Ormanlarında Ağaçların Dikili Olarak Satılması Üzerine Araştırmalar, Ege Ormancılık Araştırma Enstitüsü Yayınları, Teknik Bülten Serisi No: 3, İzmir.
• Çevik, İ., 1996. Boşaltma Kesimi Aşamasına Gelmiş Kızılçam (Pinus brutia Ten.) Meşcerelerinde Dikili Ağaç Hacminin Belirlenmesi, Ege Ormancılık Araştırma Enstitüsü Yayınları, Teknik Bülten Serisi No: 6, İzmir.
• Daşdemir, İ., 2003. Asli Orman Ürünlerinde Fiyat Analizi (Zonguldak Orman Bölge Müdürlüğü Örneği), Bartın Orman Fakültesi Yayınları, Bartın.
• Daşdemir, İ., 2011. Dikili Ağaç Satışlarının Uygulanması Üzerine Değerlendirmeler, Bartın Orman Fakültesi Dergisi, Cilt: 13, Sayı: 20, ss. 71-79. Bartın.
• Demirtaş, A., 2010. Zingal Şirketi, Zindan ve Çangal Ormanı ile Sanayileşme Girişimi Olarak Ayancık Kereste Fabrikası, Mühendislik Miamarlık Öyküleri IV, ISBN 978-9944-89-975-8, ss. 145-157, Ankara.
• Çokluk, Ö., Şekercioğlu, G., Büyüköztürk, Ş., 2010. Sosyal Bilimler İçin Çok Değişkenli İstatistik SPSS ve LISREL Uygulamaları, ISBN: 978-605-5885-67-0, Pegem Akademi, Ankara.
• Ekizoğlu, A., Erdönmez, C., 2009. Devlet Ormanlarının Mukavele Yoluyla ve Dikili Satışlar ile İşletilmesinin Ormancılık Tarihi Açısından İrdelenmesi, I. Ulusal Batı Karadeniz Ormancılık Kongresi Bildiriler Kitabı, Bartın Orman Fakültesi Dergisi, Özel Sayı, ISSN:1302-0943, Cilt I, ss.1-8. Bartın.
• Ercanlı, İ., Yavuz, H., Kahriman, A., 2011. Ormancılıkta Artım Ve Büyümenin Modellenmesinde Yeni Bir Regresyon Analizi Yaklaşımı: Karışık Model Eşitlikleri, I. Ulusal Akdeniz Orman ve Çevre Sempozyumu, 26-28 Ekim 2011, Kahramanmaraş.
• Erkan, N., Aydın, A.C., Birkan, M.B., 2010, Dikili Satış Uygulamalarında Hacim Belirlenmesinde Çift Girişli Hacim Tablosunun Kullanımı, Orman Mühendisliği Dergisi, 47, (1-2-3), 22-25, Ankara.
• Eroğlu, E., 2007. Orman Genel Müdürlüğü Stratejik Paydaş Analizi Araştırması, Araştırma Projesi, Ankara.
• Grace, J.B., 2006. Structural Equation Modelling and Natural Systems, ISBN: 9780521837422, Cambridge University Press, New York.
• Grace, J.B., 2012. Structural Equation Modelling (SEM) Essentials, http://www.structuralequations.com/resources/SEM+Essentials.pps, (Ziyaret tarihi: 07.02.2012).
• Gültekin, Y.S., Çar E., 2008. Ormancılıkta Dikili Ağaç Satışı Yönteminin Uygulanması Üzerine Araştırmalar, VI. Ulusal Orman Fakülteleri Öğrenci Kongresi, 8-9 Mayıs 2008, Düzce.
• İlter, E., Ok, K., 2007. Ormancılıkta ve Orman Endüstrisinde Pazarlama İlkeleri ve Yönetimi. Form Ofset Matbaacılık, ISBN: 978–975-96967–4-0, Ankara.
• İslamoğlu, N., 2010. Devlet Ormanlarında Yapılan Dikili Ağaç Satışının Paydaşlar Açısından İrdelenmesi (Trabzon Orman Bölge Müdürlüğü Örneği), Yüksek Lisans Tezi, K.T.Ü. Fen Bilimleri Enstitüsü, Trabzon.
• Jonsson, M., Wardle, D., 2010. Structural Equation Modelling Reveals Plant community Drivers Of Carbon Storage in Boreal Forest Ecosystems, Biology Letters, Royal Society Publishing, Vol. 6, pp. 116-119.
• Jöreskog, K. Sörbom, D., 2001. LISREL 8: User’s Reference Guide, Scientific Software International Inc.
• Kaplan, E., 2005. Orman Ürünlerinin Değerlendirilmesinde Dikili Ağaç Satışı, 1.Çevre ve Ormancılık Şurası, Cilt 3, Çevre ve Orman Bakanlığı Yayınları, Antalya.
• Karakaya, A., 2006. Dikili Ağaç Satış Yönteminin Değerlendirilmesi, Gazi Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Orman Mühendisliği Anabilim Dalı, Yüksek Lisans Tezi (Yayınlanmamış), Ankara.
• Kayacan, B., Gültekin, Y.S., 2012. Yapısal Eşitlik Modellemesinin (YEM) Ormancılıkta Sosyo-ekonomik Sorunların Çözümlenmesinde Kullanımı, III. Ormancılıkta Sosyo-ekonomik Sorunlar Kongresi, İstanbul.
• Kiniş, S., 2009. Karadeniz Bölgesinde Orman Köylüsünün Ormancılık Sorunları Ve Çözüm Önerileri, II. Ormancılıkta Sosyo-Ekonomik Sorunlar Kongresi, 19-21 Şubat 2009, SDÜ, Isparta.
• Kline, R.B., 2011. Principles and Practices of Structural Equation Modeling, Third Edition, The Guilford Press, ISBN: 978-1-60623-877-6.
• Kumar, S., Kant, S., 2005. Bureaucracy and New Management Paradigms: Modeling Foresters’ Perceptions Regarding Community-based Forest Management in India, Forest Policy and Economics, Vol. 7, pp. 651–669.
• Laughlin, D.C., Grace, J.B., 2006. A Multivariate Model of Plant Species Richness in Forested Systems, Oikos, Vol. 114, No. 1, pp. 60-70.
• Laughlin, D.C., Abella S.R., Covington, W.W., Grace, J.B., 2007. Species Richness and Soil Properties in Pinus Ponderosa Forests: A Structural Equation Modeling Analysis, Journal of Vegetation Science, vol. 18, pp. 231-242.
• Lu Li, C., 2008. Modeling Forest Recreation Visitors: A Multi-Cultural Marketing Perspective,
• Malaeb, Z.A., 2000. Using Structural Equation Modeling to Investigate Relationships Among Ecological Variables, Environmental and Ecological Statistics, Vol. 7, pp. 93-111.
• Meydan, C.H., Şeşen, H., 2011. Yapısal Eşitlik Modellemesi (AMOS Uygulamaları), ISBN: 978-605-5437-01-5, Detay Yayıncılık, Ankara.
• Nagubadi, V., Munn, I.A.. 1998. An econometric study of the hardwood stumpage market in the South Central United States. Paper presented at SOFEW 28th annual Meeting, Williamsburg, VA, March 25-27, 1998.
• Nagubadi, V., Munn, I.A.. Tahai, A.,. 2001. Integration of Hardwood Stumpage Markets in The Southcentral United States, Journal of Forest Economics, 7:1, Sweden.
• OGM, 2010. Orman Genel Müdürlüğü 2010 Performans Programı, Strateji Geliştirme Dairesi Başkanlığı, Ankara.
• Parkins, J.R., Stedman R.C., Beckley, T.M., 2003. Forest Sector Dependence and Community Well-being: A Structural Equation Model for New Brunswick and British Columbia, Rural Sociology 68(4), pp. 554–572.
• Puwein, W., 2007. Wood Market in Poland Towards Stabilisation “Price Setting Systems in Austria” Poznan.
• Rigdon, E., 1996. The Form of Structural Equation Models, Last updated: April 11, 1996, http://www.gsu.edu/~mkteer/sem2.html, (Ziyaret tarihi: 07.02.2012).
• Roering, H.W., 2004. Study on Forestry in Germany, Federal Research Centre for Forestry and Forest Products and Department of Wood Science, University of Hamburg.
• Sarcan, S., 2011. Dikili Ağaç Satışı Yönteminin Sanayi Kuruluşları Çerçevesinden Değerlendirilmesi, Orman Mühendisliği Dergisi, Yıl: 48, Sayı: 4-5-6, Ankara.
• Schumacker, R.E., Lomax, R.G., 2004. A Beginner's Guide to Structural Equation Modeling, Second Edition, Mahwah, NJ: Lawrence Erlbaum Associates, 498 p.
• Şafak, İ., 2012. Development of Performance Evaluation Scale for Forest Engineers Using Confirmatory Factor Analysis Method, African Journal of Agricultural Research, Vol. 7(7), pp. 1198-1205.
• Sedjo, R.A., 2006. Comparative views of different stumpage pricing systems: Canada and The United States, Forest Science, 52(4), 446-450.
• Shahi, C. K., 2008. Economic Analysis Of The North American Softwood Lumber Markets, A Thesis Submitted in Conformity with the Requirements for the Degree of Doctor of Philosophy, Faculty of Forestry, University of Toronto. Canada.
• Spelter, H., 2006. If the U.S. Had Canada’s Stumpage System, U.S. – Canada Forest Products Trade: A Bilateral Technical Symposium, Special Report 125, Michigan Agricultural Experiment Station, Michigan.
• Şimşek, Ö.F., 2007. Yapısal Eşitlik Modellemesine Giriş (Temel İlkeler ve LISREL Uygulamaları), ISBN: 9944-495-07-7, s. 224, Ekinoks, Ankara.
• Tümerdirim, M.F., Karaduman, H., 2010. Karadeniz Bölgesinde Orman Köylüsünün Ormancılık Sorunları ve Çözüm Önerileri, III. Ulusal Karadeniz Ormancılık Kongresi, 20-22 Mayıs 2010, Cilt: I Sayfa: 67-79, Trabzon.
• Ünal, S., Karakaya, A., 2002. Orman Ürünleri Üretiminde Dikili Ağaç Satışı ve Uygulamada Kooperatiflerin Yeri, I. Ulusal Ormancılık Kooperatifleri Sempozyumu, Bildiriler kitabı , 22-23 Mart 2002, Kastamonu.
• Yang, F., 2008. Economic Ayalyses Of Ontario’s Stumpage Pricing System, A Thesis Submitted in Conformity with the Requirements for the Degree of Doctor of Philosophy, Faculty of Forestry, University of Toronto. Canada.
• Yener, A., 2014. Kahramanmaraş Orman İşletme Müdürlüğü’nde Üretim İşlerinde Vahidi Fiyat ve Dikili Satış Yöntemlerinin Karşılaştırılması Üzerine Araştırmalar. Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi.Kahramanmaraş.
• Yeni, C., 2013. Dikili Ağaç Satış Uygulamasının Analizi (Borçka Orman İşletme Müdürlüğü Örneği). Karadeniz Teknik Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, Trabzon.
• Yılmaz, V., 2004. LISREL ile Yapısal Eşitlik Modelleri: Tüketici Şikâyetlerine Uygulanması, Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, cilt: 4, no.1, ss.77-90.
• Yılmaz, V., Çelik, H.E., 2005. Bankacılık Sektöründe Müşteri Memnuniyeti ve Bankaya Bağlılık Arasındaki İlişkinin Yapısal Eşitlik Modelleriyle Araştırılması. VII. Ulusal Ekonometri ve İstatistik Sempozyumu, 26-27 Mayıs 2005, İstanbul.
• Yılmaz, V., Çelik, H.E., 2009. Lirsel ile Yapısal Eşitlik Modellemesi – I, Pegem Akademi, s.186.