3 NO’LU İSTANBUL AHKÂM DEFTERİNDE YER ALAN TARIMSAL İHTİLAFLARIN DEĞERLENDİRİLMESİ

Yıl 2016, Cilt: 15 Sayı: 59, 0 - 0, 15.10.2016

Çiğdem Kavak Çeken

https://doi.org/10.17755/esosder.263239

Öz

Osmanlı Devleti toprağın nispeten bol, emek ve sermayenin ise kıt olduğu bir tarım toplumudur.  Osmanlı Devleti'nde üretim tarıma dayalıdır ve toprak devlet için çok önemlidir. Tarım toplumlarında arazinin tabi olduğu hukuki esaslar, hem bu toplumların ekonomik ve mali yapısı, hem fertlerin sahip oldukları tasarruf hakları bakımından önem taşımaktadır.

Osmanlı Devleti’nde 1742 yılından sonra, Divân-ı Hümayun’da, halkın şikayetlerinin görüşülmesinden sonra alınan kararların birer suretinin farklı bölgelere ait defterlere kaydedilmesiyle Ahkâm Defterleri meydana gelmiştir. Ahkâm Defterleri bir bölgenin sosyal ve ekonomik hayatına dair bilgiler sunmaktadır. Bu kaynaklar, ilgili bölgenin sosyo-ekonomik profilini, kanunların uygulanabilirliğini, hukuksal boşlukları ve oluşan sorunları göstermesi bakımından önem taşımaktadır.

Bu çalışmada 3 numaralı İstanbul Ahkâm Defteri’nde yer alan tarımla ilgili 208 hüküm kaydı değerlendirilmiştir. Her bir kayıt, ihtilafın konusu, tarihi, yeri ve müracaat eden ile şikayet edilenin sosyal konumu ve dinleri bakımından tasnif edilerek hükümlerle ilgili toplu istatistiksel sonuçlar elde edilmiş olup bu sonuçlar da tablolar yardımıyla aktarılmıştır.

Kaynakça

• Aynural, Salih. İstanbul Değirmenleri ve Fırınları Zahire Ticareti (1740-1840), İstanbul: Tarih Yurt Vakfı Yayınları, 2001.
• Banoğlu, Niyazi. Ahmet İstanbul Semtleri, İstanbul: Selis Kitaplar, 2010.
• Barkan, Ömer Lütfi. "Türk Toprak Hukuku Tarihinde Tanzimat ve 1274(1858) tarihli arazi Kanunnamesi”, Tanzimat 1, Araştırma ve İnceleme Dizisi, İstanbul: MEB Yayınları, 1999.
• Buluttekin, Mehmet Burak. “The Classification Of Financial System In Istanbul In The Eighteenth-Century By Istanbul Ahkâm Registers (1750-1780)”, Gazi Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, Cilt: XVIII, Sayı: 3-4, ss. 669-719, 2014.
• Buluttekin, Mehmet Burak. “18. Yüzyıl İstanbul Ahkâm Defterlerine Göre İstanbul Tarım Sisteminin Tasnifi (1743-1750)”, Turkish Studies (International Periodical For The Languages, Literature and History of Turkish or Turkic), Cilt: 10, Sayı: 1, ss. 195-228, 2015.
• Buluttekin, Mehmet Burak. “The Assortment Of Agriculture In Istanbul Glimpses From Istanbul Ahkâm Registers In The Eighteenth-Century (1757-1760)”, Dicle Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi (DÜSBED), Yıl: 7, Sayı: 13, ss. 55-89, Nisan 2015.
• Cin, Halil. Miri Arazi ve Bu Arazinin Mülk Haline Dönüşümü, 2. Baskı, Konya: Selçuk Üniversitesi Yayınları, 1987.
• Cin Halil ve Ahmet Akgündüz. Türk Hukuk Tarihi, İstanbul: Osmanlı Araştırmaları Vakfı, 2011.
• Cin, Halil. "Osmanlı Toprak Hukukunda Miri Arazinin Hukuki Rejimi ve Bu Arazinin TMK Karşısındaki Durumu", AHFD, http://dergiler.ankara.edu.tr/dergiler/38/337/3434.pdf, e.t:01.12.2011.
• Çelik, Gülfettin. "Osmanlı Devleti'nin Nüfus ve İskan Politikası", Divan İlmi Araştırmalar, 1999/1, Yıl:4, Sayı:6, 1999.
• Düren, Akın. Toprak Hukuku Dersleri, Ankara: A.Ü.H.F. Yayınları No:306, 1972.
• Emecen, Feridun M. "Osmanlılar'da Yerleşik Hayat Şehirliler ve Köylüler", Güler Eren(Ed.), Osmanlı Cilt IV içinde. Ankara: Yeni Türkiye Yayınları, ss.91-97, 1999.
• Ercan, Yavuz. Osmanlı Yönetiminde Gayrimüslimler(Kuruluştan Tanzimat'a Kadar Sosyal, Ekonomik ve Hukuki Durumları), Ankara: Turhan Kitabevi, 2001.
• Gültepe, Necati. Mührün Gücü İlk Türk İslam Devletlerinde ve Osmanlılarda Bürokrasi, İstanbul: Ötüken Neşriyat, 2009.
• Günay, Ramazan. "Osmanlı Arşiv Kaynakları İçerisinde Ahkâm Defterleri: Gelişim Seyri, Muhtevası ve Önemi", Süleyman Demirel Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Yıl: 2013/1, Sayı:17, ss.9-29, 2013.
• Kal’a, Ahmet (Proje Yöneticisi). İstanbul Ahkâm Defterleri: İstanbul Tarım Tarihi I (1743-1757), Yayın Hazırlama Kurulu: Ahmet Tabakoğlu, Ahmet Kal’a, Salih Aynural, İsmail Kara, Eyüp Sabri Kal’a, İstanbul: İstanbul Büyükşehir Belediyesi Kültür İşleri Daire Başkanlığı İstanbul Araştırmaları Merkezi, 1997.
• Öz, Mehmet. "Osmanlılar-Sosyal Hayat", İslam Ansiklopedisi, Cilt 33, İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı, 2007.
• Özkaya, Yücel. 18.Yüzyılda Osmanlı Toplumu, İstanbul: Yapı Kredi Yayınları, 2.Baskı, 2010.
• Pala, Cenk. Osmanlı İmparatorluğunda Tarımsal Örgütlenme, Ekonomik Yaklaşım, Cilt 7, Sayı21, Yaz 1996.
• Şahin, İlhan. "Göçebeler", Osmanlı Cilt IV, Ankara: Yeni Türkiye Yayınları, 1999.
• Tabakoğlu, Ahmet. Türk İktisat Tarihi, 7. Baskı, Ankara: Dergah Yayınları, 2005.
• Ünal, Mehmet Ali. “Osmanlı Devleti’nde Merkezi Otorite ve Taşra Teşkilat”, Güler Eren(Ed.). Osmanlı Ansiklopedisi içinde. Cilt 3, Yeni Türkiye Yayınları, Ankara, ss.111-122, 1999.
• ARŞİV BELGELER
• BOA 3/10, BOA 3/19, BOA 3/20, BOA 3/21, BOA 3/23, BOA 3/37, BOA 3/38, BOA 3/39, BOA 3/42, BOA 3/46, BOA 3/52, BOA 3/58, BOA 3/59, BOA 3/68, BOA 3/99, BOA 3/104, BOA 3/112, BOA 3/120, BOA 3/123, BOA 3/151, BOA 3/155, BOA 3/181, BOA 3/184, BOA 3/193, BOA 3/195, BOA 3/200, BOA 3/202, BOA 3/204, BOA 3/213, BOA 3/215, BOA 3/220, BOA 3/229, BOA 3/237, BOA 3/238, BOA 3/246, BOA 3/250, BOA 3/259, BOA 3/260, BOA 3/284, BOA 3/285, BOA 3/290, BOA 3/295/, BOA 3/296, BOA 3/301, BOA 3/304, BOA 3/307, BOA 3/308, BOA 3/315, BOA 3/319, BOA 3/320, BOA 3/341, BOA 3/356, BOA 3/359, BOA 3/360, BOA 3/366, BOA 3/367, BOA 3/369, BOA 3/389, BOA 3/409, BOA 3/420, BOA 3/422, BOA 3/423, BOA 3/429, BOA 3/435, BOA 3/438, BOA 3/462, BOA 3/467, BOA 3/472, BOA 3/490, BOA 3/499, BOA 3/507, BOA 3/510, BOA 3/512, BOA 3/513, BOA 3/514, BOA 3/521, BOA 3/528, BOA 3/545, BOA 3/553, BOA 3/562, BOA 3/564, BOA 3/567, BOA 3/569, BOA 3/579, BOA 3/581, BOA 3/586, BOA 3/589, BOA 3/596, BOA 3/603, BOA 3/611, BOA 3/615, BOA 3/623, BOA 3/629, BOA 3/661, BOA 3/665, BOA 3/667, BOA 3/697, BOA 3/698, BOA 3/710, BOA 3/711, BOA 3/717, BOA 3/718, BOA 3/724, BOA 3/727, BOA 3/728, BOA 3/737, BOA 3/738, BOA 3/740, BOA 3/742, BOA 3/755, BOA 3/757, BOA 3/762, BOA 3/765, BOA 3/771, BOA 3/773, BOA 3/776, BOA 3/784, BOA 3/790, BOA 3/798, BOA 3/804, BOA 3/805, BOA 3/820, BOA 3/825, BOA 3/827, BOA 3/829, BOA 3/841, BOA 3/844, BOA 3/852, BOA 3/858, BOA 3/860, BOA 3/872, BOA 3/874, BOA 3/890, BOA 3/902, BOA 3/905, BOA 3/926, BOA 3/944, BOA 3/945, BOA 3/949, BOA 3/957, BOA 3/958, BOA 3/963, BOA 3/975, BOA 3/977, BOA 3/981, BOA 3/996, BOA 3/998, BOA 3/1001, BOA 3/1002, BOA 3/1004, BOA 3/1013, BOA 3/, BOA 3/, BOA 3/, BOA 3/, BOA 3/, BOA 3/, BOA 3/, BOA 3/1015, BOA 3/1016, BOA 3/1026, BOA 3/1030, BOA 3/1043, BOA 3/1046, BOA 3/1051, BOA 3/1081, BOA 3/1084, BOA 3/1086, BOA 3/1088, BOA 3/1103, BOA 3/1108, BOA 3/1113, BOA 3/1115, BOA 3/1117, BOA 3/1128, BOA 3/1133, BOA 3/1143, BOA 3/1152, BOA 3/1161, BOA 3/1165, BOA 3/1176, BOA 3/1177, BOA 3/1178, BOA 3/1180, BOA 3/1187, BOA 3/1204, BOA 3/1205, BOA 3/1216, BOA 3/1218, BOA 3/1221, BOA 3/1244, BOA 3/1245, BOA 3/1247, BOA 3/1254, BOA 3/1254, BOA 3/1259, BOA 3/1265, BOA 3/1269, BOA 3/1275, BOA 3/1277, BOA 3/1289, BOA 3/1294, BOA 3/1301, BOA 3/1313, BOA 3/1314, BOA 3/1318, BOA 3/1324, BOA 3/1327, BOA 3/1338, BOA 3/1362, BOA 3/1370, BOA 3/1375, BOA 3/1379, BOA 3/1384.