ŞEPKER ÇAYI AŞAĞI HAVZASI’NIN (ADIYAMAN BATISI) HEYELAN DUYARLILIK ANALİZİ

Yıl 2016, Cilt: 26 Sayı: 2, 13 - 44, 30.07.2016

Murat Sunkar Vedat Avcı

https://doi.org/10.18069/firatsbed.346901

Cited By: 3

Öz

Bu çalışmada, Şepker
Çayı Aşağı Havzası’nın heyelan duyarlılık analizlerinin yapılması
amaçlanmıştır. Şepker Çayı, Adıyaman'ın batısında kuzeyden güneye doğru akmakta
olup Göksu Çayı'na bağlanmaktadır. Şepker Çayı'nın Yukarı Havzası'nda
kireçtaşları, aşağı havzada volkanik ve kırıntılı kayaçlar litolojiyi oluşturmaktadır.
Aşağı havzanın litolojik yapısı nedeniyle Şepker Çayı Vadisi boyunca geniş
alanlı heyelanlar gelişmiştir. Tepecik, Damdırmaz ve Şerefli çevresi
heyelanların en yoğun görüldüğü alanlardır. Bu yerleşmelerden Damdırmaz ve
Şerefli doğrudan heyelan üzerinde kurulmuş yerleşmelerdir. Özellikle ilkbahar
mevsimlerinde kar erimeleri ve şiddetli yağışlar sonrasında yerleşme, yol ve
tarım arazilerini etkileyen heyelanlar görülmektedir. Yağışla birlikte Tepecik
kuzeyindeki mevsimlik göl, litolojik yapı ve vadi yamaçlarındaki yüksek eğim
değerleri, heyelan oluşumunu tetiklemektedir. Şepker Çayı Aşağı Havzası'nın
heyelan duyarlılığını belirlemek amacıyla, Coğrafi Bilgi Sistemleri (CBS) ve
Uzaktan Algılama (UA) çalışmalarında kullanılan, ağırlıklı çakıştırma yöntemi
kullanılmıştır. Bu yöntemde, litoloji, fay hatlarına uzaklık, eğim, göle
uzaklık, akarsulara uzaklık ve bitki örtüsü kapalılığı gibi parametreler kullanılmıştır.
Analiz sonuçlarının doğrulanması amacıyla arazi gözlemleri yapılmıştır. Arazi
çalışmalarına göre heyelan envanter haritası oluşturulmuş, bu harita ile
parametre haritaları çakıştırılarak duyarlılık haritası üretilmiştir. Sonuç
haritasına göre Şepker Çayı Aşağı Havzası'nda duyarlılığın düşük olduğu
alanların oranı  % 39, orta duyarlı
alanlar % 23, yüksek ve çok yüksek duyarlı alanların oranı % 38'dir. Bu
değerlere göre, Şepker Çayı Aşağı Havzası’nda yapılacak planlama çalışmalarında
heyelan riski birinci derecede dikkate alınmalıdır.

Anahtar Kelimeler

Adıyaman, Şepker Çayı, Şepker Çayı Aşağı Havzası, Damdırmaz, Heyelan Duyarlılık Analizi

Landslide susceptibility analysis for Şepker Stream Lower Basin (West of Adıyaman)

Öz

The aim of the study is to conduct landslide susceptibility
analysis for Şepker Stream Lower Basin. Şepker Stream flows in western Adıyaman
from north to the south into Göksu Stream. In Şepker Stream Upper Basin
lithology is composed of limestone, whereas the lower basin is composed of
volcanic and clastic rocks. Due to the lithological structure of the lower
basin extensive landslides have developed along the Şepker Stream Valley.
Tepecik, Damdırmaz and Şerefli regions are the areas where most of the
landslides were observed. Damdırmaz and Şerefli settlements were built directly
on landslides. Especially during spring, after snowmelt and heavy rainfalls,
landslides that affect the settlement, roads and agricultural areas are
observed. With rainfall, the seasonal lake located in northern Tepecik,
lithological structure and high slope values in valley shoulders trigger the
formation of landslides. To determine the landslide susceptibility in Şepker
Stream Lower Basin, weighted overlay method utilized in Geographical Information Systems (GIS)
and Remote Sensing (RS) studies was used. In this method parameters such as
lithology, the distance to fault lines, distance to streams and closure of vegetation are
used. Field observations were conducted to verify the analysis results.
Landslide inventory map was plotted based on the field studies and the susceptibility
map was produced by overlaying parametric maps with the landslide inventory map.
Based on the resulting map, 39% of the areas in Şepker Stream lower basin were
low susceptibility; 23% were moderate susceptibility; and 38% were high and
very high susceptibility areas. Based on these values, landslide risk should be
considered as the primary risk in planning studies that would be conducted in
Şepker Stream Lower Basin.

Anahtar Kelimeler

Adıyaman, Şepker Stream, Şepker Stream Lower Basin, Damdırmaz, Landslide Susceptibility Analysis.

Kaynakça

• Aleotti, P. ve Chowdhury, R., (1999). Landslide Hazard Assessment: Summary Review and New Perspevtives. Bulletin of Engineering Geology and the Environment, 58, 21-44.
• ArcGIS Desktop Help, (2015). ESRI.
• Ardel, A., (1961). Güneydoğu Anadolu’da Coğrafi Müşahedeler, Türk Coğrafya Dergisi Sayı: Sayfa:140-148, İstanbul
• Asch, W.J, Buma, J. Van Beek, L.P.H., (1999). A View on Some Hydrological Triggering Systems
• Avci, V. ve Günek, H., (2015). Karlıova Havzası ve çevresinin (Bingöl) Heyelan Duyarlılık Haritasının Oluşturulması, Turkish Studies, Volume 10/2 Winter 2015, p. 49-68.
• Avci, V., (2015). Bingöl Çayı Havzası’nın (Bingöl) Heyelan Duyarlılık Analizi, Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Cilt: 25, Sayı: 2, Sayfa:1-26.
• Ayalew, L., Yamagishi, H. ve Ugawa, N., (2004). Landslide Susceptibility Mapping Using GIS- Based Weighted Linear Combination, The Case in Tsugawa Area of Agano River, Niigate Prefecture, Japan, Landslides, 1, 73-81
• Baeza, C. ve Corominas, J., (2001). Assessment of Shallow Landslide Susceptibility by Means of Multivariate Statistical Techniques, Earth Surface Processes and Landforms, 26, 251-1263.
• Barnard, P. L., Owen, L.A., Sharma, M.C. ve Finkel, R.C., (2001). Natural and Human induced Landsliding in the Garhwal Himalaya of Northern India, Geomorphology, 40, 21-35
• Bulut, F., Boynukalın, S., Tarhan, F., ve Ataoğlu, E., (1995). Fındıklı İlçesi (Rize) Doğu Yöresindeki Heyelanların Nedenleri. II. Ulusal Heyelan Sempozyumu Bildiriler Kitabı, Adapazarı, 143-152
• Çevik, E. ve Topal, T., (2003). GIS-based landslide susceptibility mapping for a problematic segment of the natural gas pipeline, Hendek (Turkey), Environmental Geology, 44 949-962.
• Choubey, V.D., Chaudhari, S. ve Litoria, P.K., (1992). Landslide Hazard Zonation in Uttarkashi and Tehri Districts P. Himalaya, India. Proceedings 6th International Symposium Landslides, Christchurch, 911-917.
• Dağ, S., Bulut, F. ve Akgün, A., (2006). iki Değişkenli istatistiksel Analiz Yöntemi ile Çayeli (Rize) ve Çevresindeki Heyelanların Değerlendirilmesi, 1. Heyelan Sempozyumu, Trabzon, Bildiriler Kitabı, 84.
• Dağ, S., (2007). Çayeli (Rize) ve çevresinin istatistiksel yöntemlerle heyelan duyarlılık analizi. Karadeniz Teknik Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Trabzon, Doktora Tezi, 241 s (yayımlanmamış).
• Dai, F.C. ve Lee, C.F., (2002). Landslide Characteristics and Slope Instability Modelling Using GIS, Lantau Island, Hong Kong, Geomorphology, 42, 213-228.
• Demir, G., (2011). Kuzey Anadolu Fayı Üzerinde Niksar-Suşehri Arasındaki Alanın Cbs Tabanlı Heyelan Duyarlılık Analizi, Karadeniz Teknik Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü İnşaat Mühendisliği Anabilim Dalı (Basılmamış Doktora Tezi), Trabzon.
• Donati, L. ve Turrini, M.C., (2002). An objective Method to Rank the Importance of the Factors Predisposing to Landslides with the GIS Methodology: Application to an Area of the Apennines (Valnerina; Perugia, Italy). Engineering Geology., 63, 277-289.
• Duman, T.Y., Can, T., Gökçeoğlu, C., Nefeslioglu, H. A., (2005). Landslide susceptibility mapping of Cekmece area (Istanbul, Turkey) by conditional probability. Hydrology and Earth System Sciences Discussions, 2, 155–208
• Ercanoğlu, M. ve Gökçeoğlu, C., 2002. Assessment of Landslide Susceptibility for a Landslide-Prone Area (North of Yenice, NW Turkey) by Fuzzy Approach, Environmental Geology, 41, 720-730.
• Ercanoğlu, M., Gökçeoğlu, C., (2004). Use of fuzzy relations to produce landslide susceptibility map of a landslide prone area (West Black Sea Region, Turkey). Engineering Geology, 75, 229-250.
• Erinç, S., 2000, Jeomorfoloji I-II, DER Yayınları, İstanbul.
• Fernandez, C.I., Del Castillo, T.F., El Hamdouni, R. ve Montero, J.C., (1999). Verification of Landslide Susceptibility Mapping: A Case Study, Earth Surface Processes and Landforms, 24, 537-544
• Fernandez, T., Irigaray, C., El Hamdouni, R., And Chacón, J., (2003). Methodology for Landslide Susceptibility Mapping by Means of a GIS. Application to the Contraviesa Area (Granada, Spain). Natural Hazards, 30, 297-308.
• Flageollet, J. C., Maquaire, O., Martin, B., Weber, D., (1999). Landslides and Climatic Conditions in The Barcelonnette and Vars Basins (Southern French Alps, France), Geomorphology, 30, 65-78
• Gökçeoğlu, C. ve Aksoy, H., (1996). Landslide Susceptibility Mapping of the Slopes in the Residual Soils of the Mengen Region (Turkey) by Deterministic Stability Analyses and Image Processing Techniques, Engineering Geology, 44, 147-161.
• Gökçeoğlu, C. ve Ercanoğlu, M., (2001). Heyelan Duyarlılık Haritalarının Hazırlanmasında Kullanılan Parametrelere ilişkin Belirsizlikler, Yerbilimleri, Hacettepe Üniversitesi Yerbilimleri Uygulama ve Araştırma Merkezi Bülteni, 23, 201-219
• Guillande, R., Gelugne, P., Bardintzeff, J.M., Brousse, R., Chorowich, J., Deffontaines, B., et Parrot, J.F., (1993).
• Cartographie Automatique de Zones a Aleas de Mouvement de Terrain sur I’ile de Tahiti a Partir de Donnees Digitales. Bulletin de la Societe Geologique de France, 164,4 577-583
• Kamp, U., Growley B. J., Khattak, G. A. ve Owen, L. A., (2008). GIS-based landslide susceptibility mapping for the 2005 Kashmir earthquake region, Geomorphology, 101, 631–642.
• Karadoğan, S. ve Tonbul, S. (2013), Adıyaman Havzası'nın Jeomorfolojik Özellikleri, Akademik Sosyal Araştırmalar Dergisi, 1, 182-217
• Karadoğan. S., (2005), Adıyaman Havzasının Genel Uygulamalı Jeomorfolojisi, Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Coğrafya Anabilim Dalı Doktora Tezi, Elazığ
• Kesici, Ö. ve Sönmez, M. E., (2012). 30 Ocak 2012 Tepecik Köyü (Adıyaman) Heyelanı, Doğu Coğrafya Dergis, Sayı: 27 , Sayfa:207-232
• Koçman. A., (1993). Türkiye İklimi, Ege Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Yayınaları No: 72. İzmir
• Komac, M., (2006). A Landslide Susceptibility Model Using the Analytical Hierarchy Process Method and Multivariate Statistics in Perialpine Slovenia, Geomorphology, 71 1-4, 17-28.
• Lee, S. ve Min, K., (2001). Statistical Analysis of Landslide Susceptibility at Yongin, Korea, Environmental Geology, 40, 1095-1113.
• Lee, S., Choi, J. ve Min, K., (2002). Landslide Susceptibility Analysis and Verication Using the Bayesian Probability Model, Environmental Geology, 43, 120-131.
• Lee, S., Choi, J., (2004). Landslide susceptibility mapping using GIS and the weight-of-evidence model. International Journal of Geographical Information Science, 18, 789-814.
• Lee, S.,. (2005). Application of Logistic Regression Model and Its Validation for Landslide Susceptibility Mapping Using GIS and Remote Sensing Data, International Journal Remote Sensing, 26,7 1477-1491
• Lee, S., Dan, N. T., (2005). Probabilistic landslide susceptibility mapping in the Lai Chau province of Vietnam: focus on the relationship between tectonic fractures and landslides. Environmental Geology, 48, 778-787.
• Lee, S., Sambath, T., (2006). Landslide susceptibility mapping in the Damrei Romel area, Cambodia using frequency ratio and logistic regression models. Environmental Geology, 50, 847-855.
• MTA, (Maden Tetkik Arama Enstitüsü), (2002). 1/500000 ölçekli Jeoloji Haritaları Hatay paftası, Ankara. Ocakoğlu, F., Gökceoğlu, C., Ercanoğlu, M., (2002). Dynamics of a Complex Mass Movements Triggered by Heavy Rainfall: A Case Study from NW Turkey, Geomorphology, 42, 329-341.
• Peloquin, S. ve Gwyn, Q.H.J., (2000). Using Remote Sensing, GIS and Artificial Intelligence to Evaluate Landslide Susceptibility Levels: Application in the Bolivian Andes. 4th International Conference On Integrating. GIS Environmental Modeling, Canada, 26-37
• Perotto-Baldiviezo, H. L., Thurow, T. L., Smith, C. T., Fisher, R. F. ve Wu, X. B., (2004). GIS-Based Spatial Analysis and Modeling for Landslide Hazard Assessment in Steeplands, Southern Honduras, Agriculture, Ecosystems & Environment, 103,1, 165-176.
• Pradhan, B., (2010). Remote sensing and GIS-based landslide hazard analysis and cross validation
• Remondo, J., Gonzalez, A., Teran, J.R.D.D., Cendrero, A., Fabbri, A. ve Chung, C.J.F., (2003). Validation of Landslide Susceptibility Maps; Examples and Applications From A Case Study in Northern Spain, Natural Hazards, 30, 437-449.
• Ruff, M., Czurda, K., (2008). Landslide susceptibility analysis with a heuristic approach in the Eastern Alps (Vorarlberg, Austria). Geomorphology, 94, 314-324.
• Tarhan, F., (1996). Mühendislik Jeolojisi Prensipleri, Karadeniz Teknik Üniversitesi Basımevi, Trabzon.
• Türkiye Ulusal Afet Arşivi Verileri, (2012). Afet ve Acil Durum Yönetimi Başkanlığı, Ankara.
• Wang, W. D., Xie, C. M., Du, X. G., (2009). Landslides susceptibility mapping based on geographical information system, GuiZhou, south-west China. Environmental Geology, 58, 33-43.
• Yalçın, A., (2005). Ardeşen (Rize) Yöresinin Heyelan Duyarlılığı Açısından İncelenmesi, Karadeniz Teknik Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Basılmamış Doktora Tezi,Trabzon.
• Zezere, J. L., Ferreira, A. B., Rodrigues, M. L., (1999), The Role of Conditioning and Triggering Factors in the Occurrrence of Landslides: A Case Study in the Area North of Lisbon (Portugal), Geomorphology, 30, 133-146.
• Zhou, C.H., Lee, C.F., Li, J. ve Xu, Z.W., (2002). On the Spatial Relationship Between Landslides and Causative Factors on Lantau Island, Hong Kong. Geomorphology, 43, 197-207