Archery in the Mamluk State

Yıl 2011, Cilt: 1 Sayı: 9, 67 - 86, 01.09.2011

Altan Çetin

Öz

Anahtar Kelimeler

-

MEMLÛK DEVLETİNDE OKÇULUK

Öz

Okçuluk, Türklerin asırlar boyu icra ettikleri bir savaş sanatı ve sonraları da terk edemedikleri bir spordur. Ok ve yay Türklerin asırlık macerasında hep gücünü yanlarında hissettikleri ve onların büyük başarılarında her zaman pay sahibi olan önemli bir unsurdur. Savaşta bir silah barışta ise önemli bir spor aleti olan ok ve yay Memlûk Devletinde de son derece önemli bir yere haizdir. Memlûklerin savaşlarla dolu tarihlerinde şüphesiz başarılarındaki en önemli sebeplerden birisi ok ve yayı kullanmaktaki maharetlerdir. Memlûkler okçuluk için askerlerini yerde ve at üstünde özel eğitime tabi tutuyorlardı. Furusiyye denilen savaş sanatının en önemli konularından birisi olan okçuluğa dair Türkçe ve Arapça pek çok eser günümüze kadar ulaşmıştır. Bu çalışmada Osmanlı okçuluğuna çok büyük tesirler icra eden ve akademik olarak ele alınmamış bulunan okçuluk konusu kaynaklar ışığında ok, yay, eğitimi ve kullanım teknikleri bakımından ele almaktadır. Memlûk okçuluğunun ortaya konulması bir manada geleneksel Osmanlı okçuluğunun anlaşılması içinde bir zemin oluşturulması manasını taşımaktadır

Anahtar Kelimeler

Ok, Yay, Memlûkler, Türk Okçuluğu

Kaynakça

• Abdulaziz, Nebil Muhammed, (1976), "Hazâin es-Silâh ve Muhteviyatuha `alá `Asr el-Eyyûbîyyîn ve el-Memâlik", el-Mecelle et-Tarihiyye Misrîyye, c.23.
• Advan, Ahmed Muhammed, (1985), el-Asker el-İslâmiyye, Riyad.
• Alptekin, Coşkun, (1989)“Musul Atâbeyliği”, c.7, Doğuştan Günümüze Büyük İslâm Tarihi, İstanbul.
• ‘Âşûr, Said, (1994), el-‘Asr el-Memâlikî fî Misr ve eş-Şam, Kahire.
• Atalay, Besim, (1945), et-Tuhfet-üz-Zekiyye fî Lugat-it-Türkiyye, İstanbul.
• Ayalon, David, (1989), “Memlûk Devletinde Kölelik Sistemi”, (Ter. Samira Kortantamer), Tarih İncelemeleri Dergisi, IV.
• Aybek ed-Devâdârî, Ebu Bekr b. Abdullah b. ‘İzz ed-Din, (1971),Kenz ed-Durer ve Câmi’ el-Gurer/ ed-Durret ez-Zekiyye fi Ahbâr ed-Devle et-Türkiyye, (Tah. Ulrich Haarmann), c.8, Kahire,
• el-‘Aynî, (1966–1967), es-Seyf el-Muhenned fî Siret el-Melik el-Mueyyed Şeyh el- Mahmûdî, (Tah. Fahim Muhammed Şaltût-Muhammed Mustafa Ziyade), Kahire.
• el-’Aynî, Bedr ed-Din Mahmud b.Ahmed, (1989), ‘Ikd el-Cuman fi Tarihi Ehli’z- Zaman, (Tah.Muhammed Muhammed Emin), c.2, Kahire.
• Aziz b. Erdeşir-i Esterâbadî, (1990), Bezm u Rezm, (Ter. Mürsel Öztürk), Ankara.
• Baybars el-Mansûrî, Rükn ed-Din Baybars el-Mansûrî el-Hatâ’î ed-Devâdâr, (1998), Zubdet el-fikre fi Tarih el-Hicre, (Tah. D. S. Richards), Beyrut, Das Arabische Buch Berlin.
• Yücel, age., s. 246.
• Baybars el-Mansûrî, (1987), et-Tuhfet el-Mulûkîyye fî ed-Devlet et-Türkîyye, (Tah.Abdulhamid Salih Hamdân), Kahire.
• Buharalı, Eşref, (2002), “Sultan Nureddin Mahmud Zengî”, Kafalı Armağanı, Ankara.
• Duhman, Muhammed Ahmed, (1990), Mucem el-Elfâz et-Tarihîyye fi el-‘Asr el- Memlûkî, Dimaşk.
• Ebu Hayyân, (2000), Kitabu’l-İdrâk li-Lisân el-Etrâk, (Haz. Ahmet Caferoğlu), İstanbul, 1931, s.116; Recep Toparlı – Nevzat Yanık, Kitâb-ı Mecmû-ı Tercümân-ı Türkî ve Acemî ve Mugalî, Ankara.
• İbn Haldun, (1990), Mukaddime, c.2, (Ter. Zakir Kadiri Ugan), İstanbul.
• İbn İyas, Zeyn ed-Din Muhammed b. Ahmed, (1982), Bedai ez-Zuhûr fi Vekâi ed- Duhûr, c.4, (Tah. Muhammed Mustafa ), Kahire.
• İbn Tagrîbirdî, Ebû el-Mehâsin Cemal ed-Din Yûsuf, en-Nucûm ez-Zâhire fi Mulûk Misr ve el-Kahire, c.14, (Tah. Muhammed Hüseyin Şemseddin), Kahire.
• İbn Tagribirdî, (1963), el-Menhel es-Sâfî ve el-Müstevfî ba’d el-Vâfî, (Tah. M.M. Emin/ Said Aşur), c.6, Kahire, 1990.
• Gürkan, Nejdet, (2000), Arap Edebiyatında Memlukler (Moğollar) Dönemi, (Basılmamış Doktora Tezi), Isparta.
• Jean De Joinville, (2002), Joinville’in Haçlı Hatıraları, (Basılmamış Tercüme, İng. Ter. Cüneyt Kanat)/ Bir Haçlının Hatıraları, (Ter. Cüneyt Kanat), Ankara.
• el-Kalkaşandî, Ebu el-Abbâs Ahmed b. Ali, (1987), Subh el-‘Aşâ fi Sinâ’at el-İnşâ, (Tah. Muhammed Hüseyin Şemseddin), c.2, Beyrut.
• Kanat, Cüneyt, (2000), “Memlûk Devleti’nde Askerî Bir Oyun: Kabak Oyunu”, CİEPO XIV, Çeşme.
• Keegan, John, (1995), Savaş Sanatı Tarihi, (Ter. Füsun Doruker), İstanbul.
• Kortantamer, Samira, (1999), “Memlûklarda Türk Kültürü”, İsmail Aka Armağanı, İzmir.
• el-Makrizî, Takıyy ed-Din Ahmed b. Ali, (1934,1958), Kitâb es-Sulûk li Marifet-i Duvel el- Mulûk, (Tah. M. Mustafa Ziyade- Said Abdulfettah Aşûr), c.1, K.2, Kahire.
• Özgür, Can, (1988), Baytarat el-Vâzıh, Metin, İndex, (Basılmamış Yüksek Lisans Tezi), İstanbul.
• Öztopçu, Kurtuluş, (2002), Kitâb fî ‘İlm en-Nüşşâb, İstanbul.
• es-Sehâvî, Şems ed-Din Ebû el-Hayr Muhammed b. Abdurrahman, (Tarihsiz), ed- Dav’ el-Lâmi’ li- Ehl el-Karn et-Tâsi’, c. 2.
• Pipes, Daniel, (1981), Slave Soldiers and Islam, The Genesis of a Military System, London.
• Rabie, Hassanein, (1975), “The Training of the Mamlûk Fâris”, War, Technology and Society in the Middle East, Parry, V. J. (edited by). London: Oxford University Press.
• Rabie, Hassanein, (2003), “Memlûk Askerinin Eğitimi”, (Ter. Altan Çetin), Türkiye Sosyal Araştırmalar Dergisi, c.7, S.2.
• Raymond, André, (1999), Yeniçerilerin Kahiresi, Abdurrahman Kethüda Zamanında Bir Osmanlı Kentinin Yükselişi, (Ter. Alp Tümertekin), İstanbul,
• Şeşen, Ramazan, (1987), Selahaddin Eyyûbî ve Devlet, İstanbul.
• Toparlı, Recep -Nevzat Yanık, (1999), el-Kavaninu’l-Külliyye Li Zabti’l-Lugati’t- Türkiyye, Ankara,.
• Turan, Osman, (2010), “Eski Türkler’de Ok’un Hukukî Bir Sembol Olarak Kullanılması”, Makaleler, (Haz. Altan Çetin-Bilal Koç), Ankara.
• Uğurlu, Mustafa, (1987), Munyet el-Guzât, Ankara.
• Yücel, Ünsal, (1999), Türk Okçuluğu, Ankara.
• Zajaczkowski, Ananıasz, (1956), Kitâb fi İlm en-Nüşşâb, “Mamlucko-Turecka wersja arabskiego traktatu o lucznictwie z XIV w.”, Rocznık Orientalisty czny, XX.
• Zeki, Abdurrahman, (1970), el-Ceyş el-Misrî, fi el-‘Asr el-İslâmî, Kahire.