Test of Public Intellectual’s: The Types of Idealistic Teacher in Turkish Novel in the first quarter of Republic in the context of Ziya Gökalp’s motto of “Halka Doğru”

Yıl 2012, Cilt: 1 Sayı: 10, 127 - 163, 01.03.2012

Canan Sevinç

Öz

Anahtar Kelimeler

-

AYDININ HALKLA İMTİHANI: ZİYA GÖKALP’İN “HALKA DOĞRU” DÜSTURU BAĞLAMINDA CUMHURİYET’İN İLK ÇEYREĞİNDE TÜRK ROMANINDA İDEALİST ÖĞRETMEN TİPLERİ

Öz

Bu çalışmada, Cumhuriyet’in ilk çeyreğinde yazılan romanlardaki Anadolu’yu aydınlatmayı kendilerine amaç edinen idealist öğretmen tipleri, Ziya Gökalp’in “Halka Doğru” düsturu açısından ele alınacaktır. Şöyle ki; Cumhuriyet’in ilk çeyreğinde, Millî Mücadelede Misak-ı Millî olarak sınırlandırılmış Anadolu topraklarıyla savaşa tüm gücüyle destek veren Anadolu halkı merkeze alınarak Anadolu hassasiyeti önem kazanır. Dönem romancıları da başta “Halkçılık” olmak üzere Cumhuriyet ilkeleri doğrultusunda Anadolu’yu tüm sorunlarıyla romana konu ederler. Anadolu’ya ve halka doğru bu yönelişte, Ziya Gökalp’in çerçevesini çizdiği “Halka Doğru” tezi de etkilidir. Gökalp, halka doğru gitmesi gereken aydınların tamamiyle halka doğru gitmiş olmak için halkın içinde yaşayarak, ondan millî kültürü tamamiyle almaları lâzım geldiğini; bunun için de Türkçü gençlerin öğretmenlikle köylere gitmesi gerektiğini belirtir. Dolayısıyla dönem romancılarının, eserlerinde, Anadolu halkına doğru gitme misyonuyla donattıkları ilk meslek grubu öğretmenlerdir. Bu bağlamda; Çalıkuşu (1922), Yakılacak Kitab (1928), Yeşil Gece (1928), Acımak (1928), Vurun Kahpeye (1926); öğretmen tipleri işleyen romanlardır

Anahtar Kelimeler

aydın, Ziya Gökalp, Halka Doğru, Cumhuriyet, öğretmen

Kaynakça

• A. Romanlar
• ADIVAR, Halide Edib (2006), Vurun Kahpeye, İstanbul: Özgür Yayınları.
• BENİCE, Ethem İzzet (1938), Yakılacak Kitab, İstanbul: İkbal Kitabevi, Ebüzzıya Matbaası.
• GÜNTEKİN, Reşat Nuri (1945), Yeşil Gece, İstanbul: İnkılâp Kitabevi.
• -------------- (1991), Çalıkuşu, İstanbul: İnkılâp Kitabevi.
• -------------- (1992), Acımak, İstanbul: İnkılâp Kitabevi. B. Diğer Kaynaklar
• ALTUĞ, Taylan (2005), Bir Ruh Kimliği, Reşat Nuri Güntekin, İstanbul: İnkılâp Kitabevi.
• BALCI, Yunus (2002a), Türk Romanında Aydın Problemi (1908-1950), Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları.
• --------------- (2002b), “Türk Romanında Aydın Sorunu”, Hece Dergisi, Türk Romanı Özel Sayısı, S.65/66/67.
• BEYATLI, Yahya Kemal (1984), “Memleketten Bahseden Edebiyat”, Edebiyata Dair (içinde), İstanbul: İstanbul Fetih Cemiyeti Yayınları.
• ÇELİK, Hüseyin (2000), Reşat Nuri Güntekin’in Romanlarında Sosyal Tenkit, Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları.
• ÇETİŞLİ, İsmail (2004), Metin Tahlillerine Giriş /2 Hikâye-Roman-Tiyatro, Ankara: Akçağ Yayınları.
• DUYMAZ, Recep (2008), “Reşat Nuri Güntekin’in Öğretmenleri”, Türk Edebiyatı Tarihinde Milli Edebiyat Dönemi (1911-1923), İstanbul: 3F Yayınevi.
• ENGİNÜN, İnci (1998), “Acımak Romanı ve Sosyal Tenkit”, Yeni Türk Edebiyatı Araştırmaları, İstanbul: Dergâh Yayınları.
• EMİL, Birol (1989), Reşat Nuri Güntekin’in Romanlarında Şahıslar Dünyası, İstanbul: İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Yayınları.
• -------------- (1997a), Türk Kültür ve Edebiyatından 1-Meseleler, Ankara: Akçağ Yayınları.
• -------------- (1997b), Türk Kültür ve Edebiyatından 2-Şahsiyetler, Ankara: Akçağ Yayınları.
• GÖKALP, Ziya (2004), Türkçülüğün Esasları, Ankara: MEB Yayınları.
• GÜNDÜZ, Osman (1997), Meşrutiyet Romanında Yapı ve Tema II, İstanbul: MEB Yayınları.
• KANTARCIOĞLU, Sevim (2008), Yakınçağ Tarihimizde Roman (1908-1960), İstanbul: Paradigma Yayıncılık.
• KAPLAN, Ramazan (1997), Cumhuriyet Dönemi Türk Romanında Köy, Ankara: Akçağ Yayınları.
• KARACA, Nuray (2008), Pozitivizmin Erken Cumhuriyet Dönemine Etkisi, Ankara: Anı Yayıncılık.
• KARAÖMERLİOĞLU, Asım (2006), Orada Bir Köy Var Uzakta, Erken Cumhuriyet Döneminde Köycü Söylem, İstanbul: İletişim Yayınları.
• KAVCAR, Cahit (1982), “Türk Roman ve Hikâyesinde Köye İlk Açılma”, Edebiyat ve Eğitim, Ankara: Engin Yayınları.
• OKAY, Orhan (1990), “Türk Romanına Köy Mevzuunun Girişinde Unutulan Bir İsim: Ahmed Midhat Efendi”, Sanat ve Edebiyat Yazıları, İstanbul: Dergâh Yayınları.
• OKTAY, Ahmet (1993), Cumhuriyet Dönemi Edebiyatı (1923-1950), Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları.
• PARLATIR, İsmail (1986), “Türk Romanında Tipler: Feride (Çalıkuşu)”, Türk Dili, S.413.
• RATHBUN, Carole (1972), The Village in the Turkish Novel and Short Story 1920 to 1955, Paris: The Hague.
• ŞENLER, Yaşar (2009), Türk Romanında Reformist Tipler (Tanzimat’tan Cumhuriyet’e), Konya: Palet Yayınları.
• TİMUR, Taner (2002), Osmanlı- Türk Romanında Tarih, Toplum ve Kimlik, Ankara: İmge Kitabevi.
• TOPRAK, Zafer (1984), “Osmanlı Narodnikleri: ‘Halka Doğru’ Gidenler”, Toplum ve Bilim, S.24.
• YALÇIN, Alemdar (2002), Siyasal ve Sosyal Değişmeler Açısından Cumhuriyet Dönemi Türk Romanı (1920-1946), Ankara: Akçağ Yayınları.