ORTADOĞU HAREKETLERİ/DEVRİMLERİ VE MARKSİST YAKLAŞIMLARIN GELECEĞİ

Yıl 2016, Cilt: 5 Sayı: 12, 184 - 207, 15.08.2016

Adem Palabıyık

Öz

Bilindiği gibi Marx, Hegel’den de etkilenerek Ortadoğu toplumlarının herhangi bir devrim yaşamayacağını iddia etmiştir. Bunun sebebini ise devrimleri yaşayan toplumların, bir sınıfsal yapıya sahip olmasına bağlamıştır. Hegel “tarihsiz toplum” yaklaşımıyla Ortadoğu toplumlarını işaret ederken de, bu yönüyle Marx’a bir perspektif de çizmiştir. Fakat günümüzde Ortadoğu’da görülen sosyal hareketler ve devrimler, Marx ve Hegel’in söylediklerinin birer birer iflasına sebep olmuştur. İşte bu makale, Marx’ın Ortadoğu ile ilgili olarak ileri sürdüğü yaklaşımların artık günümüz için geçerli olamayacağı ileri sürmektedir. Metnin temel iddiası, Ortadoğu toplumlarının sınıfsız toplum olmadığı ve bu bağlamda “devrim” ile alakalı olarak ileri sürülen yaklaşımların iflas ettiğidir. Böylece Ortadoğu toplumları ve geleceği ile alakalı olarak söylenenlerin yeniden gözden geçirilmesi sağlanabilir.

Anahtar Kelimeler

Devrim, Karl Marx, G. W. F. Hegel, Sınıf, Ortadoğu, Tarih, Oryantalizm

THE MIDDLE EAST REVOLUTIONS AND THE FUTURE OF THE MARXIST APPROACHES

Öz

As it is know that, Marx who, being influenced by Hegel, claimed that the Middle Eastern socie-ties would not experience any revolution. He attributed the denominational structure of the societies experienced a revolution. Hegel by referring to the Middle Eastern societies as “non-historic societies”, provided a frame of reference for Marx. Nevertheless, recent social move-ments and revolutions appeared in the middle-east are clear manifestations of the failure of Marxist and Hegelian perspectives.

This article argues that Marxist approach on the Middle East cease to be valid for today. It contends that middle eastern societies are not classless societies, therefore approaches on the basis of the term “revolution” cannot be applied to the middle east. In this regard it invites the reader to reevaluate the conventional arguments on the current structure and the future of middle eastern societies.

Anahtar Kelimeler

Revolution, Karl Marx, G. W. F. Hegel, Class, Middle East, History, Orientalism

Kaynakça

• AKÇAY, E. Y. ve Çelenay, Ö. E. (2012), “Orta Doğu’daki Domino Etkisi: Suriye Örne-ği”, Uluslararası Ortadoğu Kongresi Bildiri Kitabı, 388-402.
• ANDERSON, B. (1995), Hayali Cemaatler, çev: İskender Savaşır, Metis Yayınları, İstanbul.
• ALP, İ. (2008), Şark Meselesi veya Emperyalizmin Türk Meselesi, Eser Matbaacılık, Edirne.
• AYHAN, V. (2007), “Ortadoğu’nun Demokratikleştirilmesi İkilemi: Filistin, Suudi Arabistan ve İran Örneğine Eleştirel Bir Bakış”, Akademik Orta Doğu, Cilt: 2 Sa-yı: 1, 99-140.
• BAER, G. (1964), Population and Society in the Arab East, London: Routled-ge&Kegan Paul.
• BAYAT, A. (2008), Sokak Siyaseti: İran’da Yoksul Halk Hareketleri, çev: Soner Tor-lak, Phoenix Yayınları, Ankara.
• BIESANZ, M. H. ve Biesanz, J. (1973), Introducton to Sociology, Englawood Cliffs N. J. Prentice Hall.: Inc.
• BOTTOMORE, T. (2005), Marksist Düşünce Sözlüğü, der.: Mete Tunçay, İletişim Yayınları, İstanbul.
• BOURDIEU, P. (2015), Devlet Üzerine, çev: Aslı Sümer, İletişim Yayınları, İstanbul.
• BULUT, Y. (2004), Oryantalizmin Kısa Tarihi, Küre Yayınları, İstanbul.
• BURROW, j. W. (1970), Evolation and Society Study in Victorian Social Theory, London, Cambridge Universty Press.
• CEVİZCİ, A. (2005), Felsefe Sözlüğü, Paradigma Yayınları, İstanbul.
• ÇAKMAK, C., Yetim, M. ve Çolak, F. G. (2011), “Ortadoğu’da Devrimler ve Türkiye”, Rapor no: 2011, Nisan. BİLGESAM.
• ÇEVİK, H. (2005), “Kadim Toprakların Trajedisi: Uluslararası Politikada” Orta Doğu, İkia Yayınları, İstanbul.
• ÇORUK, A. Ş. (2007), “Oryantalizm Üzerine Notlar”, Sosyal Bilimler Dergisi, IX (2), Aralık, 193-203.
• DAĞCI, K, (2007), “The EU’s Middle East Policy and Its Implications to the Region”, Turkish Journal of International Relations, Vol. 6, No.1-2, Spring & Summer.
• DİVİTÇİOĞLU, S. (1981), Asya Üretim Tarzı ve Osmanlı Toplumu, Kırklareli: Sermet Matbaası.
• DÖNMEZ, R. Ö. (2011), “Yeni Siyasetin Kodları ve Ortadoğu’daki Devrimler: Gerçek-ten Devrim mi”, Ortadoğu Analiz, Haziran, 8(30), 8-14.
• EDGELL, S. (1998), Sınıf, çev: Didem Özyiğit, Dost Yayınları, İstanbul.
• ERKİLET, A. (2004), Ortadoğu’da Modernleşme ve İslami Hareketler, Hece Yayınları, Ankara.
• FROMKIN, D. (2004), Barışa Son Veren Barış, (4.Baskı), Epsilon Yayınları, İstanbul.
• FUKUYAMA, F. (2011), Tarihin Sonu ve Son İnsan, çev: Zülfü Dicleli, Profil Yayınları, İstanbul.
• GIDDENS, A. (2014), Kapitalizm ve Modern Sosyal Teori, çev: Ümit Tatlıcan, İletişim Yayınları, İstanbul.
• GÖYMEN, A. Yalçın, (2007), Hegel ve Marx'ın Tarih Anlayışlarının Karşılaştırılması. (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Ankara Üniversitesi, SBE, Ankara.
• GUSFIELD, J. R. (1970), Protest Reform and Revolt: A Reader in Social Movements, Newyork: John Wiley and sons Inc..
• HEGEL, G. W. F. (2010), Tarih Felsefesi, çev: Aziz Yardımlı, İdea Yayınları, İstanbul.
• HEGEL, G.W.F. (1995), Tarihte Akıl, (Çev. Ö. Sözer) Kabalcı Yayınları, İstanbul.
• HENTCH, T. (1996), Hayali Doğu, çev: Aysel Bora, Metis Yayınları, İstanbul.
• HOURANI, A. (2001), Batı Düşüncesinde İslam, çev: Celal Kanat, Babil Yayınları, İstanbul.
• KABBANI, R. (1993), Avrupa’nın Doğu İmajı, çev: Serpil Tuncer, Bağlam Yayınları, İstanbul.
• KALAYCI, N. (2005), Hegel'in Tarih Felsefesinde Vardığı 'Tarihin Sonu' Çıkmazının Nietzsche'nin Ebedi Dönüş Düşüncesiyle Aşılması Üzerine. H.Ü. Edebiyat Fakü-ltesi Dergisi, Cilt: 22, Sayı: 2, Aralık, 261-279.
• KARAAĞAÇLI, A. (2001), Arap Baharına Farklı Bakış, Erişim tarihi: 02.08.2011, http://rt.com/news/gaddafi-khamis-alive-libya/,.
• KARABÖCEK, C. (2004), Hegel’de Akıl ve Devlet İlişkisi, (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi), İstanbul Üniversitesi, SBE, İstanbul.
• KENNEDY, P. (1991), Büyük Güçlerin Yükseliş ve Çöküşleri, 3.Baskı, İş Bankası Kül-tür Yayınları, Ankara.
• KODAMAN, B. (1983), Şark Meselesi Işığı Altında Sultan II. Abdülhamid’in Doğu Anadolu Politikası, Orkun Yayınları, İstanbul.
• KÜÇÜKALP, K. (2003), “Edward W. Said’in Şarkiyatçılık Düşüncesinin Felsefî Arkap-lanı”, Uludağ Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, Cilt: 12, Sayı: 1, 269-678.
• KURT, A. (2010), “Weber’in İslam Görüşü Üzerine Bir Değerlendirme”, Uludağ Üni-versitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, Cilt: 19, Sayı: 1, 1-23.
• LERNER, D. (1958), The Passing of Traditional Society, Newyork, Free Press.
• LEWIS, B. (2007), The Question Of orientalism , Ed.: Aytaç Yıldız, Oryantalizm Tar-tışma Metinleri, Ferid Burak Aydar, (çev.), İstanbul:Doğu-Batı.
• MARSHALL, G. (2005), Sosyoloji Sözlüğü, Çev: Osman Akınhay-Derya Kömürcü, Bilim Sanat. Ankara.
• MARX, K. (1993), 1844 El Yazmaları Ekonomi Politik ve Felsefe, Çev: Kenan Somer, Sol Yayınları, Ankara.
• MARX, K. ve Engels, F. (2004), Alman İdeolojisi, çev: Sevim Belli, Sol Yayınları, Anka-ra.
• MARX, K. ve Engels, F. (2008), Doğu Sorunu (Türkiye), çev: Yurdakul Fincancı, Sol Yayınları, Ankara.
• OKUMUŞ, A. (2010), Doğu ile Batı Arasında Oryantalizm Dikotomisi ve Edward Said, e-Şarkiyat İlmi Araştırmalar Dergisi Genç Araştırmalar Özel Sayısı.
• ÖNGEN, T. (2008), Marx ve Sınıf. Praksis, 8, Güz, 9-28.
• ÖZLEM, D. (2002), Felsefe Yazıları. İnkılap Yayınları, İstanbul.
• PEŞKEN, H. D. (2011), “Ortadoğu’daki Halk Hareketlerinin Arkapılanı”. Erişim: 21.03.2015. http://www.bilgesam.org/tr/index.php?option=com_content&view=ar ticle&id=993:ortadou daki-halk-hareketlerinin-arkaplan&catid=77:ortadogu-analizler&Itemid=150
• SAĞSEN, İ. (2011), “Arap Baharı, Türk Dış Politikası ve Dış Algılaması”, Ortadoğu Analiz, Cilt: 3, 31-32.
• SAID, E. (1998), Oryantalizm, çev: NezihUzel, İrfan Yayınları, İstanbul.
• SAKIN, S. ve DEVECI, C. (2011), “Ortadoğu Kavramı ve Sınırları Üzerine Bir Değerlendirme“, History Studies ABD ve Büyük Ortadoğu İlişkileri Özel Sayısı.
• SUNAR, L. (2012), Marx ve Weber’de Doğu Toplumları, Ayrıntı Yayınları, İstanbul.
• ŞERİATİ, A. (2009), Kendini Devrimci Yetiştirmek. çev: Ejder Okumuş, Fecr Yayınla-rı, İstanbul.
• TOPAKKAYA, A. (2008), “Tarihsel Materyalizm Bağlamında Marx’ı Yeniden Oku-mak”, The Journel of International Social Research, 1(3).
• TURNER, B. S. (1991), Max Weber ve İslam, (Çev: Yasin Aktay), Vadi Yayınları, An-kara
• TURNER, B. S. (2001), Marx ve Oryantalizmin Sonu. çev: H. Çağatay Keskinok, Kay-nak Yayınları, İstanbul.
• VINCENT, A. (2006), Modern Politik İdeolojiler. çev: Arzu Tüfekçi, Paradigma Yayınları, İstanbul.
• WATIKIOTIS, P. J. (1972), Revolution an the Middle East and Other Case Studies, London, Allen & Unwin.