ÇALIŞMA HAYATINDA MOBBİNG VE TÜKENMİŞLİK İLİŞKİSİ

Yıl 2017, Cilt: 6 Sayı: 16, 538 - 550, 29.12.2017

Banu Özbucak Albar Gökhan Ofluoğlu

Öz

Çalışma hayatında mobbing ve tükenmişlik kavramları, önemli çalışma
psikolojisi konuları arasında yer almaktadır. İşyerinde Mobbing (psikolojik
taciz); çalışana karşı işveren, diğer çalışan yâda üçüncü kişiler tarafından
uygulanan, belli bir süre devam eden, çalışanı bezdirme ve aşağılama amacı
taşıyan, çalışanın kişilik haklarını ihlal eden söz ve davranışlar şeklinde
gerçekleştirilen sistematik bir süreçtir. Bu süreç sonucunda genellikle elde
edilmek istenen amaç, bireyi çalışma hayatında çaresiz bırakıp, yılmasını
sağlayarak, işine kendi isteği ile son vermesidir. Bireyin maruz kaldığı
mobbing davranışının yarattığı stresin, ısrarlı ve uzun süreli olması, hem
bireyleri hem de toplumu olumsuz yönde etkilemektedir. Mobbingin yanı sıra
teknolojinin karmaşıklığı, iş çeşitliliğinin fazlalığı, güvencesiz çalışma
koşulları, örgüt içi adaletsizlikler, aşırı iş yükü, yanlış istihdam edilme, iş
ortamının da iletişimsizlik, rol çatışması ve belirsizliği, işyerinin olumsuz
fiziksel koşulları ve ilerleme fırsatlarının yokluğu gibi durumlar da çalışma
hayatında bireyin iş stresini arttırmaktadır. Çalışma hayatında yaşanılan bu
yoğun iş stresinin bireysel düzeyde yansıttığı ruhsal olumsuzluklardan biri
olan tükenmişlik kavramı ise, bireyin enerji kaynaklarının iş stresiyle baş
edememesi sonucunda azalmasını ifade eden bir kavramdır. Tükenmişlik, çalışanın
zihinsel, bedensel ve ruhsal olarak verimini en alt düzeye düşüren, çalışma
hayatının önemli bir riski olarak karşımıza çıkmaktadır. Özellikle hizmet
sektörü çalışanlarının iş stresine bağlı olarak yaşadığı tükenmişlik sendromu
sonucunda birey, iş performansının düşmesi, iş yerinde mutsuzluk, çatışma hali,
işe devamsızlık ve işten ayrılma gibi sonuçlar yaşadığı gözlemlenmektedir.  Bu çalışma ile işyerinde mobbingin unsurları
ele alınarak kavramın açıklanması hedeflenmekte ve iş tükenmişliği ile ilişkisi
ortaya konulmaya çalışılmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Mobbing, İşyerinde Psikolojik Taciz, Tükenmişlik, Çalışma Hayatı

RELATIONSHIP BETWEEN MOBBING AND BURNOUT IN WORKING LIFE

Öz

Mobbing and burnout in working life are
the ones of important work psychology issues. Mobbing at work (psychological harassment); a systematic
process has been implemented to employee by the employer, other employees or
third persons for a continuous period of time, that is carrying an intent to
intimidate and humiliate an employee in the form of words and behaviors that
infringe on the employee's personality rights.
As a result of this process, the aim that
is usually desired is to leave the individual helpless in the working life, to
provide sicken and to leave work with own request. The stress caused by the
mobbing behavior of the individual is insistent and long-lasting, affecting
both the individual and society in a negative way. In addition to mobbing,
situations such as the complexity of technology, more business diversity,
precarious working conditions, organizational injustices, excessive workload,
improper employment, lack of communication in the work environment, role
conflict and uncertainty, negative physical conditions of the workplace and
lack of progress opportunities increases the working stress of the individual in the working life.
The concept of burnout, one of the mental negativities that this intense job
stress experienced in working life reflects on an individual level that the
energy resources of the individual can not cope with work stress. Burnout is a
major risk to working life, which reduces the mental, physical and mental
efficiency of the employee to the lowest level. Particularly as a result of
burnout syndrome, which is experienced by service sector workers due to work
stress, there is a decline business performance, unhappiness at work, conflict,
absenteeism and to leave at work are observed.
With this study, it is aimed to explain the
concept of mobbing in the workplace and the relationship with job burnout is
tried to be revealed

Anahtar Kelimeler

Mobbing, Harrasment in the Workplace, Burnout, Work Life

Kaynakça

• Alkan, E., Yıldız, S. M., Bakır, M. (2011). Mobbingin beden eğitimi ve spor öğretmenlerinin tükenmişliği üzerine etkisi, Selçuk Üniversitesi Beden Eğitimi Ve Spor Bilim Dergisi, 13(3), 270-280.
• Basım, H.N., ve Şeşen, H. (2006). Mesleki tükenmişlikte bazı demografik değişkenlerin etkisi: Kamu’da bir araştırma, Ege Akademik Bakış Dergisi, 6(2), 15-23.
• Bozbel, S. ve Palaz, S. (2007). İşyerinde psikolojik taciz (mobbing) ve hukuki sonuçları, Tisk Akademi, 2(3), 66-81.
• Budak, G. ve Sürgevil, O. (2005). Tükenmişlik ve tükenmişliği etkileyen örgütsel faktörlerin analizine ilişkin akademik personel üzerinde bir uygulama, Dokuz Eylül Üniversitesi, İktisadi Ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 20(2), 95-108.
• Cemaloğlu, N. ve Kılınç, A. Ç. (2012). İlköğretim okulu yöneticilerinin etik liderlik davranışları ile öğretmenlerin algıladıkları örgütsel güven ve yıldırma arasındaki ilişki, Eğitim ve Bilim, 37(165), 137-151.
• Çobanoğlu, Ş. (2005). İşyerinde duygusal saldırı ve mücadele yöntemleri, İstanbul: Timaş Yayınları.
• Davenport, N. Swartz, R.D. Ve Elliot, G.P. (2003). Mobbing işyerinde duygusal taciz, (Çev: Osman Cem Önortay), İstanbul: Sistem Yayıncılık.
• Demirçivi, B. M. (2008). Otel işletmelerinde yıldırma eylemlerinin işgören verimliliğine etkisi ve insan kaynakları yönetimi açısından değerlendirilmesi, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Gazi Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Turizm İşletmeciliği Eğitimi Anabilim Dalı, Ankara.
• Dikmetaş, E. Top, T. ve Ergin, G. (2011). Asistan hekimlerin tükenmişlik ve mobbing düzeylerinin incelenmesi, Türk Psikiyatri Dergisi, 22, 1-15.
• Einarsen, S. (2000). Harassment andbullying at work: A review of the scandina-vian approach, Agression And Violant Behaviour, 5(4), 379-401.
• Farrington, E. L. (2010). Bullying on campus: How to identify, prevent, resolve it, Women in Higher Education, 19(3), 8-9.
• Freundenberger, H. J. (1974). Staff burnout, Journal of Social Issues, 30(1), 159-165.
• Gün, H., (2009). Çalışma ortamında psikolojik taciz: işyeri sendromu (mobbing/bullying), Ankara: Lazer Yayınları.
• Karakuş, M. ve Çankaya, İ. H. (2012). Öğretmenlerin maruz kaldıkları psikolojik şiddete ilişkin bir model sınaması, Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 42, 225-237.
• Karcıoğlu, F., ve Çelik, Ü. H. (2012). mobbing (yıldırma ) ve örgütsel bağlılığa etkisi, Atatürk Üniversitesi İktisadi Ve İdari Bilimler Dergisi, 59-75.
• Karsavuran, S. (2011). Ankara’daki sağlık bakanlığı hastaneleri yöneticilerinin yıldırmaya maruz kalmalarıyla tükenmişlik düzeyleri arasındaki ilişki, Hacettepe Üniversitesi, Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Ankara.
• Keser, A. (2012). Çalışma yaşamında davranış güncel yaklaşımlar, A.Keser, G. Yılmaz, S.Yürür (Ed.), Tükenmişlik Sendromu içinde (Ss.455-471), Kocae-li: Umuttepe Yayınları.
• Keser, A. (2013). Geleneksel ve güncel boyutuyla iş stresi kaynakları, Bursa: Ekin Yayınevi.
• Keser, A. (2015). Çalışma psikolojisi, Bursa: Ekin Yayınevi.
• Kızıldağ, D. (2014). Endüstri ve örgüt psikolojisine giriş, R.E.Rıggıo (Ed.), B.Özkara (Çeviri Ed.), Çalışan Stresi, Olumsuz İşgören Tutumları Ve Davranışları içinde (Ss.247-278), 6. Baskıdan Çeviri, Ankara: Nobel Yayın.
• Koyuncu, N. (2015). İşyerinde psikolojik şiddetin (mobbing) tükenmişlik sendromu ile ilişkisi- bankacılık sektöründe bir uygulama, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Kafkas Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İşletme Anabilim Dalı, Kars.
• Kök, B. S. (2006). İş yaşamında psiko-şiddet sarmalı olarak yıldırma olgusu ve nedenleri, Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi,16, 443-448.
• Leymann, H. (1996). The content and development of mobbing at work, Europen Journal Of Work And Organizational Psychology, 5, 165-184.
• Maslach, C. ve Zimbardo P.G. (1982). Burnout- the cost of caring, New Jersey: Prentice-Hall, Inc., Englewood Cliffs.
• Mete, M., Ünal, Ö.F., Akyüz, B. ve Kılıç,R. (2015). Psikolojik şiddetin işe bağlı tükenmişliğe etkisi: Batman ilinde öğretmenler üzerine bir araştırma, Süleyman Demirel Üniversitesi Vizyoner Dergisi, 6(12), 37-61.
• Önsal, N. (2017). Endüstri ilişkileri sözlüğü, Ankara: Türk Metal Sendikası Araştırma Ve Eğitim Merkezi Yayınları-12.
• Özler, E. D. ve Mercan, N., (2009). Yönetsel ve örgütsel açıdan psikolojik terör: mobbing, Ankara: Detay Yayıncılık.
• Palaz, S. (2016). Psikolojik taciz ve yıldırma davranışları üzerine bir araştırma: Banka çalışanları örneği, Karatahta İş Yazıları Dergisi, 5, 19-36.
• Sevinçok, L. (2016). Mobbing (işyerinde psikolojik taciz), Karatahta iş yazıları dergisi, 5, 1-18.
• Solmuş, T. (2005). İş yaşamında travmalar: Cinsel taciz ve duygusal zorbalık/taciz (mobbing), İş- Güç Endüstri İlişkileri ve İnsan Kaynakları Dergisi, 7, 2.
• Sürgevil, O., Fettahlıoğlu, Ö. O., Gücenmez, S., Budak, G. ve Budak, G. (2007). Bele-diye çalışanlarının duygusal saldırıya uğrama ve tükenmişlik düzeylerinin incelenmesine yönelik bir araştırma, Balıkesir Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 10(17), 36-58.
• Sürgevil Dalkılıç, O. (2014). Çalışma hayatında tükenmişlik sendromu tükenmiş-likle mücadele teknikleri, Ankara: Nobel Yayınevi.
• Tengilimoğlu, D. ve Mansur, F. A.(2009). İşletmelerde Uygulanan Mobbingin (Psi-kolojik Şiddet) Örgütsel Bağlılığa Etkisi, International Journal of Econo-mic And Administrative Studies, 1(3), 69-84.
• Tınaz, P. (2006). İşyerinde psikolojik taciz (mobbing), İstanbul: Beta Basım Yayın Dağıtım.
• Tınaz, P., Bayram, F. ve Ergin, H., (2008). Çalışma psikolojisi ve hukuki boyutlarıyla işyerinde psikoloji taciz, İstanbul: Beta Yayınları.
• Tutar, H. (2004). İş yerinde psikolojik şiddet. Ankara: Platin Yayınları.
• Uğurlu, C. T., Çağlar, Ç., ve Güneş, H. (2012). Ortaöğretim okullarında yıldırma (mobbing) davranışlarına ilişkin öğretmen görüşleri, Türk Eğitim Bilim-leri Dergisi, 10(4), 718-749.
• Yılmaz, H. (2013). Örgütlerde yıldırma davranışları, personelin tükenmişlik düzeyleri ve kişilik özellikleri arasındaki ilişkiler, Bozok Üniversitesi, Sos-yal Bilimler Enstitüsü, İşletme Ana Bilim Dalı, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Yozgat.
• Yirik, Ş., Ören, D. ve Ekici, R. (2014). Dört ve beş yıldızlı otel işletmelerinde çalışan personelin örgütsel stres ve örgütsel tükenmişlik düzeyleri arasındaki ilişkilerin demografik değişkenler bazında incelenmesi, Journal of Yasar University, 9 (35), 6099-6260.
• Yüksel, İ. (2004). Çalışma yaşamı kalitesinin tipik ve atipik istahdam açısından incelenmesi, Doğuş Üniversitesi Dergisi, 5(1),47-58.
• Walter, H. (1993). Mobbing: Kleinkrieg am arbeitsplatz, Campus, Frankfurt.