Tefsirlerin Sınıflandırılması Meselesi

Yıl 2014, Cilt: 31 Sayı: 31, 45 - 84, 01.06.2014

Hikmet Koçyiğit

Öz

İnsan zihni bilgiyi sınıflandırarak kullanır. Bilgi birikiminin artması ise sınıflandırmayı kaçınılmaz kılar. Bu yüzden bilim tarihinde ilim sınıflandırmalarının özel bir yeri vardır. Tefsir müellefatının artmasıyla birlikte tefsir tarihinde de muhtelif tasnifler zuhur etmiştir. Klasik dönemde “Tabakâtu’l-Müfessirîn” adlı kitapların kronolojik-biyografik tefsir sınıflandırmaları olarak kendine yer edindiği anlaşılmaktadır. Bunun yanı sıra Sa’lebî, Gazâlî, İbn Teymiyye, Zerkeşî, Kafiyecî ve Dehlevî gibi âlimler, tefsirleri kendilerine özgü biçimde tasnif etmişlerdir. Modern dönemde ise “tabakât” türü tasnifler devam etmekle beraber, ekol eksenli tefsir sınıflandırmaları ağırlık kazanmıştır. Modern dönemde tefsir tarihi tasavvurunu önemli derecede etkileyen Goldziher ve onu izleyen Zehebî, bazı tefsirleri görmezden geldiklerinden dolayı tenkit edilmektedirler. Ayrıca “mezhebî tefsir” sınıflandırmalarının yeniden düşünülmesi ve tefsir tarihinin yeni baştan inşa edilmesinin gerekliliği dillendirilmektedir. İşte bu makalede söz konusu meseleler tahlil edilmeye çalışılmaktadır

Anahtar Kelimeler

Tefsir, Tefsirler, Sınıflandırma, Tasnif, Klasik Dönem, Modern Dönem

The issue of tafsirs’s classification

Öz

Human mind uses information by classifying. But increased knowledge makes inevitable the classification. Thus science classification has a special place in the history of science. With the increasing of tafsir works, various classification has arrived in history of tafsir. It is understood that the books named “Tabakâtu’lMüfessirîn” have had place as chronological-biographical tafsir classification in the classical period. In addition to this, scholars like Tha’labi, al-Ghazali, Ibn Taymiyya, Zarkashi, Kafiyaci and Dıhlawi have classified tafsirs in their own ways. Altough “tabaqat” type classifications have countinued in the modern period, the tafsirs school axised seem to gained weight. Goldziher and his follower Dhahabi who have affected significantly imagination of history of science are criticized since they don’t accept some tafsirs. İn addition, the necessity of rethought of “sectarian tafsir’’ classifications and rebuilt history of science. İn this article the issues mentioned are tried to be analyzed

Anahtar Kelimeler

Tafsir, Tafsirs, Classification, Classical period, Modern period

Kaynakça

• Abay, Muhammet, “Osmanlı Döneminde Tefsir Haşiyeleri”, Başlangıçtan Günümüze Türklerin Kur’ân Tefsirine Hizmetleri, Ensar Neşriyat, İstanbul 2012.
• Abay, Muhammet, “Yeni Bir Tabakâtu’l-Müfessirin Denemesi”, Tarihten Günümüze Kur’ân İlimleri ve Tefsir Usulü, İlim Yayma Vakfı, İstanbul 2009.
• Akarsu, Bedia, Felsefe Terimleri Sözlüğü, İnkılâp Kitabevi, İstanbul 1994.
• Aydüz, Davut, Tefsir Tarihi, Çeşitleri ve Konulu Tefsir, Işık Akademi Yayınları, İstanbul 2010.
• Bilmen, Ömer Nasuhi, Büyük Tefsir Tarihi, Bilmen Yayınevi, İstanbul Birışık, Abdülhamit, “Muhtasar”, DİA, cilt. XXXI, İstanbul 2006.
• Birışık, Abdülhamit, “Tefsir”, DİA, cilt. XL, İstanbul 2011.
• Cündioğlu, Dücane, “Çağdaş Tefsir Tarihi Tasavvurunun Kayıp Halkası: ‘Osmanlı Tefsir Mirası’ Bir Histografik Eleştiri Denemesi”, İslâmiyât, cilt:2, sayı:4, 1999, (ss.51-73).
• Çalışkan, İsmail, Siyasal Tefsirin Oluşum Süreci, Ankara Okulu Yayınları, Ankara 2003.
• Çalışkan, İsmail,“Tefsir Tarihi Yazımında Yenilenmenin Gerekliliği”, Tefsir Eğitim ve Öğretiminin Problemleri, Ed. Ömer Kara, Van 2007, (ss. 103-114).
• Çetin, Abdurrahman, “Kur’ân’ı Anlamanın Önemi ve Bu Konudaki Çalışmalar”, UÜİFD, cilt: IX, sayı: 9, Bursa 2000, s. 193-212.
• Dehlevî, Veliyullah Ahmed b. Abdirrahim, el-Fevzu’l-Kebîr fi Usûli’t- Tefsîr, Arapçaya çev. Selman Hüseynî en-Nedvî, Dâru’l-Beşâiri’l- İslamî, Beyrût 1987.
• Demir, Ziya, Osmanlı Müfessirleri, Ensar Neşriyat, İstanbul 2007.
• Doğan, İshak, Osmanlı Müfessirleri, İz Yayıncılık, İstanbul 2011.
• Emirzade, Erkan, “Resim Arama Motorlarının Sorgu Sözcük Sayısına Göre Performans Değerlendirmeleri”, Değişen Dünyada Bilgi Yönetimi Sempozyumu, Ankara 2007.
• Eren, A. Cüneyt, Tefsir Okumalarına Giriş Küllî Kaideler, Ensar Neşriyat, İstanbul 2013.
• Eroğlu, Ali, Müfessir Bağavi, Hayatı ve Tefsirdeki Metodu, (Yayınlanmamış Doktora Tezi) AÜSBE, Erzurum 1987.
• Ezherî, Muhammed b. Ahmed, Tehzîbu’l-Lüğa, Dâru İhyâi’l-Arabî, Beyrût 2001.
• Gazâlî, Ebû Hâmid Muhammed b. Muhammed, İhyâu Ulûmiddîn, Dâru’l-Marife, Beyrût ts.
• Gazalî, Muhammed, Kur’ân’ı Anlamada Yöntem, çev. Emrullah İşler, Şule Yayınları, İstanbul 1998.
• Hâlidî, Salâh Abdulfettâh, Ta’rîfu’d-Dârisîn bi Menâhici’l-Müfessirîn, Dâru Kalem, Dımeşk 2008.
• Hatîb, Ahmed Sa’d, Mefâtîhu’t-Tefsîr, Dâru’t-Tedmüriyye, Riyâd Hatiboğlu, İbrahim, “Musannef”, DİA, cilt. XXXI, İstanbul 2006.
• İbn Âşûr, Muhammed Fâdıl, et-Tefsîr ve Ricâluhu, Mecmeu’l- Buhûsi’l-İslâmî, 1970.
• İbn Âşûr, Muhammed Tâhir, et-Tahrîr ve’t-Tenvîr, ed-Dâru’t- Tûnusiyye, Tûnus 1984.
• İbn Fâris, Ahmed ez-Zekeriyya, Mu’cemu Mekâyisi’l-Lüğa, Dâru’l- Fikr, 1979.
• İbn Teymiyye, Takiyuddîn Ahmed b. Abdilhalîm, Mukaddime fî Usûli’t-Tefsîr, thk. Adnan Zarzûr, Dımeşk 1972.
• Kâfiyecî, Muhyiddîn Ebû Abdillah Muhammed b. Süleymân, Kitâbu’t-Teysîr fî Kavâidi İlmi’t-Tefsîr, çev. İsmail Cerrahoğlu, AÜİF Yayınları, Ankara 1974.
• Kale, Nesrin, Felsefiyat, Pegem Akademi, Ankara 2009.
• Kara, Ömer, “Tefsir Ekolleri”, Tefsir Tarihi ve Usulü, ed. Bahattin Dartma, AÜAÖF Yayınları, Eskişehir 2013.
• Karagöz, Mustafa, Tefsir Tarihi Yazımı ve Problemleri, Araştırma Yayınları, Ankara 2012.
• Karaman, Hayrettin ve Ark., Kur’ân Yolu Türkçe Meâl ve Tefsir, DİB Yayınları, Ankara 2007.
• Kehhâle, Ömer Rızâ, Mu’cemu’l-Müellifîn, Dâru İhyâi’t-Türâsi’l- Arabî, Beyrût ts.
• Keskioğlu, Osman, Kur’ân-ı Kerîm Bilgileri, TDV Yayınları, Ankara 1993.
• Koç, Mehmet Akif, İsnad Verileri Çerçevesinde Erken Dönem Tefsir Faaliyetleri, Kitâbiyât, Ankara 2003.
• Koç, Mehmet Akif, Tefsirde Bir Kaynak İncelemesi, Kitabiyat, Ankara Lanson, G., İlimlerde Usul,Edebiyat Tarihi, çev. Yusuf Şerif, Remzi Kitabevi, İstanbul 1937.
• Mengüşoğlu, Takiyuddin, Felsefeye Giriş, Remzi Kitabevi, 6. bsk. İstanbul 1997.
• Mollaibrahimoğlu, Süleyman, Yazma Tefsir Literatürü, Damla Yayınevi, İstanbul 2007.
• Muhtesib, Abdulmecîd Abdusselâm, İtticâhâtu’t-Tefsîr fî Asri’r-Râhin, Ummân 1982.
• Nuveyhiz, Âdil, Mu’cemu’l-Müfessirîn, Müessesetu Nuveyhiz es- Sekâfiyye, 1983.
• Öztürk, Mustafa, Kur’ân ve Tefsir Kültürümüz, Ankara Okulu Yayınları, Ankara 2008.
• Öztürk, Mustafa, Cumhuriyet Türkiyesi’nde Meal ve Tefsirin Serencamı, Ankara Okulu Yayınları, Ankara 2012.
• Paçacı, Mehmet, Çağdaş Dönemde Kur’ân’a ve Tefsire Ne Oldu?, Klasik Yayınları, İstanbul 2013.
• Rızâ, Muhammed Reşîd b. Ali, Tefsîru’l-Kur’ân’il-Hakîm, el-Heyetu’l- Mısrıyyetu’l-Ammetu li’l-Kitâb, Mısır 1990.
• Sa’lebî, Ebû İshak Ahmed b. Muhammed b. İbrahim, el-Keşf ve’l- Beyân, Dâru İhyâi’t-Türâsi’l-Arâbî, Beyrût 2002.
• Suyûtî, Celâleddîn Abdurrahmân Ebû Bekr, el-Itkân fî Ulûmi’l- Kur’ân, Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, Beyrût ts.
• Şarkavi, İffet, Çağla Yüzleşmede Dini Düşünce, çev. Orhan Atalay- Veysel Güllüce, Ekev Yayınevi, Erzurum 2001.
• Şimşek, M. Said, Günümüz Tefsir Problemleri, Kitap Dünyası, Konya ts.
• Tabâtabâî, Muhammed Huseyn, el-Mîzân fî Tefsîri’l-Kur’ân, Müessesetu’l-A’lemî li’l-Matbûât, Beyrût 1997.
• Taşköprîzâde, Ahmed b. Mustafa, Miftâhu’s-Saâde ve Mesâbîhu’s- Seyâde fî Mevdûâti’l-Ulûm, Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, Beyrût 1985.
• TDK Türkçe Sözlük, Ankara 2005.
• www.tdk.gov.tr (Erişim tarihi 28.12.2013).
• Yıldırım, Ergün, Bilginin Sosyolojisi, Ekin Basım Yayın Dağıtım, Bursa Zaim, Halil, Bilginin Artan Önemi ve Bilgi Yönetimi, İşaret Yayınları, İstanbul 2005.
• Zehebî, Muhammed Huseyn, et-Tefsîr ve’l-Müfessirûn, Mektebetu Vehbe, Kâhire ts.
• Zemahşerî, Ebû’l-Kâsım Mahmûd b. Ömer, el-Keşşâf an Hakâiki Ğavâmidi’t-Tenzîl ve Uyûni’l-Ekâvîl fî Vucûhi’t-Te’vîl, Dâru’l-Kitâbi’l- Arabî, Beyrût 1987/1407.
• Zerkeşî, Bedruddîn Muhammed Abdullah, el-Burhân fî Ulûmi’l- Kur’ân, Dâru’l-Fikr, Beyrût1988.