Kastallânî'nin Letâifü'l-İşârât li Fünûni'l-Kıraat Adlı Eserinin, Kıraat İlmindeki Yeri

Yıl 2017, Sayı: 37, 31 - 56, 15.06.2017

Ahmet Kütükoğlu

Öz

Kıraat, hadis ve siyer gibi çeşitli
ilim dallarında telifleriyle öne çıkan el-Kastallânî,
851-923/1448-1517 yılları arasında, ilmî faaliyetlerin desteklendiği, huzur ve
sükûnun hakim olduğu bir dönemde Mısır'da yaşamıştır. O, eserleri ve
fikirleriyle kendinden sonraki dönemlerde etkili olmayı başarmıştır. Nitekim İrşâdü's-sârî,
el-Mevâhibü'l-ledünniye ve Letâifü'l-işârât
li fünûni'l-kıraat adlı eserleri
insanlar tarafından rağbet görmüş ve bir çok çalışmaya kaynaklık etmiştir.
Kendisinden önceki dönemde kıraatle ilgili telif edilmiş eserlerin çoğunu
inceleme imkanı bulan müellif, kıraat alanında yeni eser telif etmeyi
düşünmüştür. Bunun için kıraat ilminin faydalı yönlerini ihtiva edecek olan bu
esere Letâifü'l-işârât li
fünûni'l-kıraat adını vermiştir.
Eserde kendisinden kısa bir süre önce yaşamış olan İbnü'l-Cezerî'nin en-Neşr fi'l-kıraati'l-‘aşr adlı
eserinde takip ettiği metodu benimsemiş ve kıraatlerle ilgili pek çok bilgiyi
de bu eserden nakletmiştir.

       Müellifin bu eseri telif
etmedeki amacı kıraat ilmine dair öncekilerden nakledilen bilgileri bir araya
toplamak ve kıraat ilmindeki kapalılıkları çözmektir. Bu amaçla, eserde sahih
ve şaz kıraatler bir arada ele alınmış, on dört kıraat imamına nispet edilen
farklı okuyuşlar incelenmiştir. İlkin yedi mütevatir kıraat, sonra meşhur üç
kıraat, daha sonra da dört şaz kıraat zikredilmiştir. Müellif, kıraatlerin
kabulünde sahih isnadın, Arap dil kurallarına ve Mushaf hattına uygunluğun şart
olduğunu belirtmiştir. Bu şartları taşımayan kıraatlerin reddedilmesi
gerektiğini söylemiştir. Bu üç şarta sahip olan kıraatlerin eleştirilmesini ve
reddedilmesini ise haddi aşmak olarak değerlendirmiştir. Bu yüzden dil
bilginleri tarafından bazı kıraat imamlarına yöneltilen eleştirilere karşı
çıkmış ve onları yeni bir şey icat etmiş gibi davranmakla suçlamıştır. Sahih
rivayetle nakledilen bütün kıraatlerin bir yönden de olsa dilin kullanım
alanında olduğunu ifade etmiştir. Dil bilginlerinin kıraatlere yönelik
eleştirilerinin, kendi eksik bilgilerinden ve dilde uyguladıkları kıyas
yöntemini kıraatlere de uygulamalarından kaynaklandığını ifade etmiştir.

       X. Asırda telif edilmiş bu
eserin dünyanın değişik kütüphanelerinde 29 el yazma nüshası bulunmaktadır. Eser
1972 yılında Mısır'da, 2013 yılında Medine'de tahkik edilmiştir. Mısır'da
yapılan tahkikte aynı ülkede bulunan dört nüshası, Medine'de yapılan tahkikte
ise dünyanın değişik kütüphanelerindeki 15 nüshası incelenmiştir. Çalışmamızda
bu eseri, genel özellikleri ve kıraat ilmindeki yeri bakımından incelemeyi ve
tanıtmayı hedefliyoruz.

Anahtar Kelimeler

Kastallânî, Letâifü'l-İşârât, Kıraat

Kaynakça

• Aydınlı, Abdullah, Hadis Istılahları Sözlüğü, İstanbul 2013.
• el-Ayderûs, en-Nûru's-sâfir, Beyrut 2001.
• Bedrân, Abdulkâdir, Münâdemetü'l-adlâl ve müsâmeretü'l-hayâl, Tahkik: Züheyr eş-Şâviş, Beyrut 1985.
• Cessâs, Ebû Bekir Ahmed b. Ali er-Râzî, Ahkamü’l-Kur’ân, İstanbul 1994.
• Ebû Şâme el-Makdisî, Şihâbüddin Abdurrahman b. İsmâil b. İbrahim, İbrâzu’l-me‘ânî min hırzi’l-emânî, neşreden: İbrahim Utve İvâd, Kahire 1981.
• ed-Dimyâtî, Ahmed b. Muhammed el-Bennâ, İthâfü füdalâi’l-beşer, Beyrut 1998.
• el-Ferrâ, Ebû Zekeriyyâ Yahya b. Ziyâd (ö. 207/822), Me‘âni’l-Kur’ân, Beyrut 1980.
• el-Hamevî, Yâkut, Mu‘cemu'l-buldân, tarihsiz.
• el-Kâdî, Abdülfettâh Abdülğanî, el-Büdûrü'z zâhira, Şam 2007.
• el-Kastallânî, Ebü’l-Abbas Ahmed b. Muhammed b. Ebî Bekr, Letâifü’l-işârât li fünûni’l-kıraat, Medine 2013.
• es-Süyûtî, Celaleddin Abdurrahman b. Ebî Bekr, el-İtkân fî ulûmi’l-Kur’ân, Beyrut 2007.
• es-Sehâvî, ed-Dav‘u'l lâmi‘, Beyrut, tarihsiz.
• eş-Şevkânî, Muhammed b. Ali, el-Bedru't-tâli‘, Kâhire 2012.
• ez-Zebîdî, Ebü'l-Feyz, Tâcü'l-‘arûs, Kuveyt 1998.
• Hacı Halife Katip Çelebi, Keşfü'z-zunûn, Beyrut 2008.
• İbnü’l-Arabî, Ebû Bekir Muhammed b. Abdillah, Ahkâmü’l-Kur’ân, neşreden: Alî M. El-Bicâvî, Mısır 1967.
• İbnü'l-Cezerî, Ebu’l-Hayr Şemsüddîn Muhammed b. Muhammed ed-Dımaşkî, en-Neşr fî kıraati’l-‘aşr, nşr: Alî M. Ed-Debbâ', Beyrut 2011.
• İbnü'l-İmâd, Şezerâtü'z-zeheb, Beyrut 1986.
• İbn Kuteybe, Ebû Muhammed Abdullâh b. Müslim ed-Dîneverî, Te’vîlü müşkili’l-Kur’an, neşreden: Seyyid Ahmed Sakr, Kahire 1973.