Hemodiyaliz Hastalarına Arteriyovenöz Fistüle İlişkin Verilen Eğitim Özbakım Davranışlarını Etkiler mi?

Yıl 2019, Cilt: 14 Sayı: 2, 45 - 56, 31.05.2019

Sevda Tüzün Özdemir Asiye Durmaz Akyol

Öz

AMAÇ: Bu
araştırma, kronik hemodiyaliz ünitesinde tedavi alan hastaların arteriyovenöz
fistüle ilişkin özbakım davranışlarına yönelik verilen hasta eğitiminin
etkinliğini belirlemek amacıyla yapılmış yarı deneysel ve kesitsel tipte bir
çalışmadır.

GEREÇ ve YÖNTEMLER: Bu
araştırma, Türkiye’nin batı bölgesindeki bir eğitim araştırma hastanesinde
hemodiyaliz tedavisi alan ve araştırmayı kabul eden 45 hasta ile yapıldı. Veriler,
literatür doğrultusunda oluşturulan olgu rapor formu ve Hemodiyaliz
Hastalarında Arteriyovenöz Fistüle İlişkin Öz Bakım Davranışlarını
Değerlendirme Ölçeği ile elde edildi. Ölçek formu eğitim öncesinde ve eğitimden
iki hafta sonra ön test-son test şeklinde uygulandı. Veriler birebir görüşme
tekniği kullanılarak araştırmacılar tarafından toplandı. Verilerin analizi SPSS
23.0 programında ve normallik sınaması Shapiro Wilk testi ile yapıldı.
Verilerin değerlendirilmesinde; tanımlayıcı istatistikler (sayı, yüzde,
ortalama, standart sapma, minimum-maksimum) ile Mann Whitney U, Kruskal Wallis
ve Wilcoxon testleri  kullanıldı.
İstatistiksel anlamlılık p<0,05 olarak kabul edildi.

BULGULAR: Hastaların
%53.3’ü 35-64 yaş arasında, %51.1’ i erkek, %46.7’ si ilkokul mezunu, %60 ‘ı herhangi bir işte çalışmıyordu.
Hastaların %35.6’sı 2-5 yıldır kronik böbrek yetmezliği tedavisi
almaktaydı. İlk tedavilerinde girişim yöntemi olarak %55,6 ile santral venöz
kateterizasyon kullanıldığı, hemodiyaliz tedavisi öncesinde arteriyovenöz
fistül hakkında %66,7‘sinin, böbrek yetmezliği konusunda %64,4’ünün eğitim
almadığı belirlendi. Hastaların ölçekten aldıkları toplam puan ortancası, ön
test için 60,95 ± 10,55 ve son test için 71,64 ± 4,60 olup son test puanı
istatistiksel olarak anlamlı düzeyde daha yüksekti (z=-5,283; p=0,000). Hastaların
%44,4’ü eğitim öncesinde fistülün tanımını doğru yaparken eğitim sonrasında
%91’i anlamlı düzeyde daha doğru cevapladı (z=-4,200;p=0,000). Değişkenler ile ön test ve son test puanları arasında
korelasyon incelendiğinde; hemodiyaliz öncesi böbrek yetmezliği konusunda
eğitim alma durumları ile ön test toplam puanı (r=-0,417; p=0,004) ve arteriovenöz
fistül tanımına verilen cevap ile son test
toplam puanı arasında (r=-0,390; p=0,008)
anlamlı bir ilişki olduğu fakat, yaş grupları, eğitim durumu, medeni durum,
kronik böbrek yetmezliği hastalık süresi, hemodiyalize girme süresi ve sıklığı,
hemodiyalize başlamadan önce damar yolu eğitim alma durumu ile ön test ve son
test toplam puanı arasında anlamlı bir farkın olmadığı saptanmıştır
(p>0,05).

 

SONUÇ:
Hemodiyaliz hastalarının diyalizi etkileyen pek çok faktör hakkında yeterli
düzeyde bilgi sahibi olmadığı, eğitim sonrası hastaların arteriyovenöz fistüle
ilişkin özbakım davranışlarının anlamlı düzeyde arttığı saptanmıştır.

Anahtar Kelimeler

: Arteriyovenöz fistül, hemodiyaliz, özbakım, santral venöz kateterizasyon, eğitim, kronik böbrek yetmezliği

Kaynakça

• 1.Gültekin S. Kronik Böbrek Hastalığı ve Yetmezliği, Hekimler için Hemodiyaliz Kaynak Kitabı, Güneş Tıp Kitabevleri 2009:1-252.
• 2. Güven Ş.D., Turaç N., Hemodiyaliz Hastalarının Fistül Bakımı Bilgi Düzeyleri, Bozok Tıp Dergisi 2015.5(4)3.
• 3. Biçer S.ve ark. Hemodiyaliz Hastalarının Yeterli Diyaliz Hakkında Bilgi Düzeylerinin İncelenmesi ve Bu Konuda Eğitilmesi, Bozok Tıp Dergisi 2013;3(3):36-434.
• 4. Çetin Ş. Kronik Böbrek Yetmezliği Olan Hastalarında Vasküler Erişim Yollarının Kullanım Süresi ve Bu Süreyi Etkileyen Faktörler, Nefroloji Hemşireliği Dergisi 2015 2.Sayı:50-625.
• 5. İkiz S.N., Hemodiyaliz Hastalarında Arteriovenöz Fistüle İlişkin Öz Bakım Davranışlarını Değerlendirme Ölçeği’nin Türk Toplumu İçin Geçerlilik ve Güvenirliğinin İncelenmesi, Abant İzzet Baysal Sağlık Bilimleri Üniversitesi Hemşirelik Anabilim Dalı Yüksek Lisans Tezi 2016; 5-286.
• 6. Süleymanlar G., Ateş K., Seyahi N. Türkiye’de Nefroloji, Diyaliz ve Transplantasyon Registry 2016, T.C. Sağlık Bakanlığı Ortak ve Türk Nefroloji Derneği Ortak Raporu, 2016;9-177.
• 7. Özbudak E. ve ark. Kalıcı Hemodiyaliz Kateteri. Ne Kadar Kalıcı? Türk Göğüs Kalp Damar Cerrahisi Dergisi 2013;21(3):646-6538.
• 8. Akyol D. A., Mertbilek A., Kara L., Karadeniz D., Arteriovenöz Fistül Kanalizasyon İşlemi Sırasında Kullanılan Giriş Tekniklerinin Ağrı Düzeyine Olan Etkisinin Saptanması, Nefroloji Hemşireliği Dergisi 2015; 10-139.
• 9. Ovayolu Ö., (Çev.Ed.: Karadakovan A.) Hemodiyaliz (Bölüm 2), Böbrek Hastalıklarında Hemşirelik Bakımı Kitabı 4. Basım, Nobel Akademik Yayıncılık Eğitim Danışmanlık Lit., 2016, 165-20610.
• 10. Fila B., Ibeas J., Tey R.R.,Lovcic V., Zibar L., Arteriovenous Fistula for Haemodialysis: The Role of Surgical Experience and Vascular Access Education, Nefrologia 2016;36(2):89–9411.
• 11. Michelle L. ve ark., Arteriovenous Fistula Development in the First 6 Weeks After Creation, radiology.rsna.org-Radiology 2016;(2):620-62912.
• 12. Thamer M. ve ark., Medicare Costs Associated With Arteriovenous Fistulas Among US Hemodialysis Patients, AJKD 2018:10-1813.
• 13. Ozen N. ve ark., Investigation of the Knowledge and Attitudes of Patients Who are Undergoing Hemodialysis Treatment Regarding Their Arteriovenous Fistula, J Vasc Access 2017;18(1):64-6814.
• 14. Kösem M. A-V Fistüller, Hemodiyaliz İçin Damaryolu, Nobel Tıp Kitapevi 2017:65-8715.
• 15. Kırıkçı G. Kronik Böbrek Yetmezliği Tedavisi Seçenekleri, Periton Diyaliz El Kitabı 2009;(2):20-2816.
• 16. Duru Y. ve Akyol A.D. Hemodiyaliz Hastalarının, Hemodiyalize İlişkin Bilgi Düzeylerinin İncelenmesi, Çınar Dergisi 9(2):43-49, 200317.
• 17. Başel H. ve ark. Diyaliz Amacı ile Oluşturulan Arteriyo Venöz Fistül Operasyonu Sonrası Gelişen Komplikasyonlar ve Buna Fistül Açım Yerinin Etkisi, Van Tıp Dergisi: 17 (4):118-123, 2010.18.
• 18. Çetin Ş., Çiğdem Z., Özsoy H., Hemodiyaliz Hastalarında Vasküler Erişim Yolları ve Hemşirelik Bakımı, Türkiye Klinikleri J Nurs Sci 2018;10(2):144-52