NECATİ BEY’İN GAZELLERİNDE KANITLAYICI ANLATIM BİÇİMİ

Yıl 2018, Sayı: 8, 1 - 27, 30.04.2018

Kaplan Üstüner

https://doi.org/10.28981/hikmet.409447

Öz

Kanıtlayıcı
anlatım biçimi, ortaya atılan bir öneriyi, bir düşünceyi, bir yargıyı
değiştirmek, desteklemek yahut yanlışlığını kanıtlamak için kullanılır. Günlük hayatta olduğu gibi
şiirde de kanıtlayıcı anlatım biçimine yer verilir. Bu yöntemle yazılan
şiirlerde, delil olarak sunulan gerçekler,
okuyucuya daima çekici gelir. Klasik Türk şiirinin kuruluş dönemi şairlerinden
Necati Bey (ö. 914/1509)’in gazellerinde kanıtlayıcı anlatım biçiminin izlerini araştırmak bu yazının
amacını oluşturmaktadır.

Kanıtlayıcı
anlatım biçimi, şiirlerde bazı söz sanatlarıyla birlikte kullanıldığından
aralarındaki ilişki incelenmiştir.

Kanıtlayıcı anlatım
biçimi ile yazılan beyitlerin ilk mısraında klasik Türk şiirinin estetik
kurallarına uygun bir düşünce ifade edilir; 
ikinci mısrada ise ortaya konan delille bu düşünce kanıtlanır.
Beyitlerde ortaya konan deliller çok çeşitli olmakla birlikte Sosyo-kültürel
Hayata Dair Deliller, Dinî-Tasavvufî İnanışa Dair Deliller ve Tabiat
Gözlemlerine Dair Deliller olmak üzere üç başlık altında sınıflandırmak
bilimsel yarar bakımından uygun görülmüştür.

Necati Bey, kanıtlayıcı
anlatım biçimiyle yazdığı şiirlerle klasik Türk şiirinin estetik unsurlarının
zihinlere yerleştirilmesi gibi bir amaca da hizmet etmiştir.

Necati Bey’in ve devrinin
delilsiz bir şeye inanmama yahut düşüncesini kanıtlama istekleri şiirlere
yansımıştır.

Anahtar Kelimeler

Necati Bey, Kanıtlayıcı Anlatım Biçimi, Gazel, Delil

Kaynakça

• KaynakçaAktaş, Şerif. (2002), Yazılı ve Sözlü Anlatım, Akçağ Yayınları, Ankara.Ay, Orhan. (2016), Necâtî Bey Divanı’nda İrsâl-i Mesel ve Temsîlî Teşbih, İnönü Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yayımlanmamış Doktora Tezi, Malatya.Aydemir, Yaşar. (2011), “Sanattan Zihniyete: Kâfirin Diktiği Bina Muhkem Olur”, Gazi Türkiyat, S 8, s. 137-144.Coşkun, Menderes. (2007), Sözün Büyüsü Edebi Sanatlar, Dergâh Yayınları, İstanbul.Çavuşoğlu, Mehmed. (2001), Necati Bey Divanı’nın Tahlili, Kitabevi, İstanbul.Çavuşoğlu, Mehmed. (Tarihsiz), Necati Bey Divanı (Seçmeler), Tercüman Gazetesi Yayınları, İstanbul.Durmuş, İsmail. (2000), “İrsâl-i Mesel”, DİA, C 22, Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, İstanbul.Durmuş, İsmail. (2004), “Mesel”, DİA, C 29, Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, İstanbul.Gökyay, Orhan Şaik. (1973), “Necati Bey Divanı”, Türk Dili, C 28, S 263, s. 292.İsmail Durmuş, M. A. Yekta Saraç. (2003), “Leff ü Neşr”, DİA, C 27, Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, İstanbul.Onay, Ahmet Talat. (2009), Açıklamalı Divan Şiiri Sözlüğü, Eski Türk Edebiyatında Mazmunlar ve İzahı, (Haz: Cemal Kurnaz), H Yayınları, Ankara.Özsarı, Reyhan. (2006), Cumhuriyet Döneminde Kompozisyon Anlayışı-ve Batılı Kaynaklarla Mukayesesi-, Ege Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yayımlanmamış Doktora Tezi, İzmir.Pala, İskender. (2000), “İrsâl-i Mesel (Türk Edebiyatı)”, DİA, C 22, Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, İstanbul.Pala, İskender. (2016), “Şiirde İspat Metodu: İrsal-i Mesel”, Şi’r-i Kadîm, Kapı Yayınları, İstanbul.Saraç, M. A. Yekta. (2007), Klasik Edebiyat Bilgisi Belâgat, 3F Yayınevi, İstanbul.Tarlan, Ali Nihat. (1997), Necati Beg Divanı, Milli Eğitim Bakanlığı Yayınları, İstanbul.