LA CLASSIFICATION DES ADJECTIFS EN TURC: UNE NOUVELLE APPROCHE (TÜRKÇEDE SIFATLARIN SINIFLANDIRILMASI: YENİ BİR YAKLAŞIM)

Yıl 2016, Cilt: 4 Sayı: 7, 141 - 158, 20.04.2016

Elif Divitçioğlu

https://doi.org/10.20304/husbd.26124

Öz

Dans les grammaires traditionnelles du turc, les adjectifs sont en général classés selon des critères sémantiques. Dans les grammaires linguistiques, bien que les critères syntaxiques soient utilisés, ces critères ne sont pas clairement exposés. Dans cet article, notre objectif est de faire une classification des adjectifs en nous fondant sur des critères syntaxiques, soit les critères de compatibilité et d’exclusion mutuelle de la linguistique fonctionnelle. Après avoir présenté les différentes classifications des grammaires traditionnelles et linguistiques, nous proposons une autre classification en établissant trois classes : une classe des adjectifs, une classe des modalités nominales et une classe des cardinaux. Nous étudions également les adjectifs en syntaxe connective. Le turc dispose de procédés syntaxiques variés dans les constructions connectives attributives. La connexion directe est un procédé syntaxique très courant. Les unités non verbales comme les adjectifs n’ont pas besoin d’un verbe pour se connecter directement et reçoivent des modalités prédicatives lorsqu’elles assument le rôle prédicatif. Dans la syntaxe connective verbale, la connexion se réalise par l’intermédiaire d’un verbe directement ou par l’intermédiaire d’un verbe et d’un connecteur. Les verbes qui jouent un rôle dans l’attribution sont classés: verbes connectifs, verbes nucléo-connectifs et verbes non connectifs. Enfin, nous présentons les fonctions syntaxiques assumées par les adjectifs : la fonction attributive et la fonction circonstancielle.

Mots clés: Turc, Adjectif, Syntaxe, Syntaxe connective, Attribut, Fonctions syntaxiques.

TÜRKÇEDE SIFATLARIN SINIFLANDIRILMASI: YENİ BİR YAKLAŞIM

Türkçe geleneksel dilbilgisi kitaplarında, sıfatlar genellikle anlambilimsel ölçütlere göre sınıflandırılmaktadır. Yapılan sınıflandırmalarda sıfatlar iki ana sınıfa ayrılmaktadır: niteleme sıfatları ve belirtme sıfatları. Daha sonra belirtme sıfatları dört ayrı sınıfa ayrılmaktadır: gösterme sıfatları, soru sıfatları, sayı sıfatları ve belgisiz sıfatlar. Dilbilimsel dilbilgisi kitaplarında farklı bir sınıflandırma söz konusu olsa ve sözdizimsel ölçütler kullanılsa bile bu sınıflandırmaya neden olan ölçütler açık bir şekilde ifade edilmemektedir. Bu çalışmadaki amacımız, sıfatları işlevsel dilbilimin bağdaşıklık ve karşılıklı dışlama ölçütlerine göre sınıflandırmaktır. Geleneksel dilbilgisi ve dilbilimsel dilbilgisi kitaplarında sıfatların nasıl incelendiğini ortaya koyduktan sonra, farklı bir sınıflandırma yaparak sıfatlar sınıfı, sayılar sınıfı ve isim kiplikleri sınıfı olmak üzere üç sınıf oluşturduk. Bu sınıfların hangi başka sınıflarla ilişkiye girdiğini gösterdik. Sıfatların niteleyici bağıntılama sözdizimindeki rollerini de inceledik. Türkçe, niteleyici bağıntılama kuruluşlarında çeşitli sözdizimsel yöntemlere başvurmaktadır. Direkt bağıntılama çok başvurulan bir yöntemdir. Sıfatlar, adlar gibi, direkt bağıntılama yapmak için bir eyleme gereksinim duymazlar ve yüklem görevi gördükleri zaman yüklem kiplikleri tarafından tamlanırlar. Eylemsel bağıntılama sözdiziminde ise bağıntılama direkt bir eylem vasıtasıyla ya da bir eylem ve bir bağlaç vasıtasıyla gerçekleşir. Nitelemede rol oynayan eylemleri şu şekilde sınıflandırdık: bağıntısal eylemler, çekirdek-bağıntısal eylemler ve bağıntısal olmayan eylemler. Son olarak da, sıfatların sözdizimsel işlevlerini inceledik, niteleyici ve tümleyen işlevleri olduğunu ortaya koyduk.

Anahtar Sözcükler: Türkçe, Sıfat, Sözdizimi, Bağıntılama Sözdizimi, Niteleyici, Sözdizimsel İşlevler

THE CLASSIFICATION OF ADJECTIVES IN TURKISH: A NEW APPROACH

In Turkish traditional grammars, adjectives are usually classified by using semantic criteria. In classifications, adjectives are generally divided into two main classes: qualitative adjectives and determinative adjectives. Determinative adjectives are examined in four separate classes: demonstrative adjectives, interrogative adjectives, numeral adjectives and indefinite adjectives. Although there is a different classification in linguistic grammars and syntactic criteria are used, the criteria used for this classification are not explicitly expressed. The aim of this study is to classify adjectives in accordance with compatibility and mutual exclusion criteria of functional linguistics. After setting forth how the adjectives are studied in traditional grammars and linguistic grammars, we made a different classification in three classes: a class of adjectives, a class of nominal modalities and a class of numerals. We showed how these classes enter into relations with other classes. We also examined the role of adjectives in attributive connective syntax. In Turkish, different methods are used in attributive connective constructions. Direct connection is a method used very often. Adjectives, such as nouns, do not need a verb for a direct connection; they are determined by predicative modalities when they predicate. In verbal connective syntax, the connection is realized directly by a verb or by a verb and a conjunction. Finally, we examined the syntactic functions of adjectives and revealed the attributive function and circumstantial function.

Keywords: Turkish, Adjective, Connective syntax, Attribute, Syntactic functions.

Anahtar Kelimeler

Turc, Adjectif, Syntaxe, Syntaxe connective, Attribut, Fonctions syntaxiques

Kaynakça

• Babiniotis, G. et Clairis, C. (1999). Grammaire du grec moderne, structurale-fonctionnelle et communicationnelle, II. Le verbe – L’organisation du message (publié en grec). Athènes : Ellenika Grammata.
• Builles, J. M. (1998). Manuel de Linguistique Descriptive, Le point de vue fonctionnaliste. Paris : Nathan.
• Clairis, C. (1984). Classes, groupes, ensembles. La Linguistique, 20, 3-10.
• ------------ (2005). Vers une linguistique inachevée. Louvain-Paris: Peeters.
• Clairis, C., Chamoreau C., Costaouec, D. et Guérin F. (sous la dir.). (2005). Typologie de la syntaxe connective. Rennes: Presses Universitaires de Rennes.
• Divitçioğlu, E. (2005). En turc (Typologie de la syntaxe connective). Clairis, C., Chamoreau, C., Costaouec, D. et Guérin, F. (dir.). Typologie de la Syntaxe Connective. Rennes: Presses Universitaires de Rennes, 199-211.
• Dubois, J., Giacomo, M., Guespin, L., Marcellesi, C., Marcellesi, J.B., Mével, J.P. (2001). Dictionnaire de linguistique. Paris: Larousse.
• Ediskun, H. (1984). Türk Dilbilgisi, Sesbilgisi-biçimbilgisi-cümlebilgisi. İstanbul: Remzi Kitabevi.
• Feuillard, C. (1989). La syntaxe .fonctionnelle dans le cadre des théories linguistiques contemporaines. (Thèse d'Etat). Paris : Université Paris 5.
• Gencan, T. N. (2001). Dilbilgisi. Ankara: Ayraç Yayınları.
• Göksel, A. and Kerslake, C. (2005). Turkish, A Comprehensive Grammar. New York : Routledge.
• Jansky, H. (1949). Eléments de langue turque. Paris: G.P. Maisonneuve.
• Koç, N. (1996). Yeni dilbilgisi. İstanbul: İnkılap Kitabevi.
• Kornfilt, J. (1997). Turkish, Descriptive Grammars. Londres, New York : Routledge.
• Martinet, A. (dir.). (1979). Grammaire Fonctionnelle du Français. Paris: Didier.