TOPLUMSAL BİR GERÇEKLİK OLARAK YOKSULLUK VE VAKIFLARIN FONKSİYONLARI: KARAMAN YUNUS EMRE KÜLTÜR VAKFI ÖRNEĞİ (POVERTY AS A SOCIAL REALITY AND SOCIAL FUNCTIONS OF FOUNDATIONS: EXAMPLE OF KARAMAN YUNUS EMRE CULTURAL FOUNDATION)

Yıl 2016, Cilt: 4 Sayı: 7, 241 - 264, 20.04.2016

İsmail Güllü Savaş Kalaycı

https://doi.org/10.20304/husbd.20781

Öz

Yoksulluk, geçmişten günümüze kadar gelen dinamik sosyal bir olgu olarak karşımıza çıkmaktadır. Yoksulluk Türkiye açısından ele alındığında, hükümetlerin sosyal devlet anlayışı içinde yoksullukla mücadele etmeye çalıştıkları, bunun yanında sivil toplum kuruluşlarının da yoksullukla mücadelede önemli roller üstlendikleri görülmektedir. Her toplumda, kendi kültürel yapısı içinde farklı özellikler ve farklı dinamikler etrafında şekillenen yoksullara yönelik yardımlaşma ve dayanışma birliklerinin bulunduğunu ifade etmek gerekmektedir. Bu çalışmanın amacı, dayanışmanın toplumsal ilişkilerde formel ve enformel şekilde yapılaşarak görünürlük kazandığı olgular etrafında, dayanışma ağlarının yoksullukla baş etmede önemli bir işleve sahip olduğu kabulünden hareket ile yoksulların da içinde olduğu dayanışma ağlarının yerel düzeyde nasıl konumlandığını, sosyal yardımlaşma ve dayanışma vakıflarının toplumsal fonksiyonlarını, Yunus Emre Kültür Vakfı’ndan yardım alan kişilerin sosyal yardımlar ve yoksulluk hakkındaki görüşlerini inceleyerek belirlemektir. Bu çalışma, yoksulluğu önlemeye yönelik mekanizmalardan biri olan dini saikli ve hayırseverlik (philanthropy) temelli vakıf olgusunun günümüz Türkiye’sinde yerel düzlemde nasıl işlediği ve bu süreçte nasıl bir ilişki biçimi üretildiğini anlama çabası olarak değerlendirilmelidir. Araştırma sonucunda; Yunus Emre Kültür Vakfı’nın yaptığı yardımlarda görece tarafsız ve adaletli olduğu, yapılan yardımların topluma önemli katkılarının olduğu, ancak yapılan yardımların katılımcıların geleceğe güvenle bakmaları konusunda ve katılımcıların yaşamlarını rahatlatmada yetersiz olduğu belirlenmiştir. Araştırmada yoksullara herkesten önce devletin yardım etmesi gerektiği konusunda bir fikir birliğinin olduğu, yoksulların çocuklarının da yoksul bir yaşam sürmeye devam edeceği düşüncesinin ağır bastığı tespit edilmiştir.

Anahtar Sözcükler: Yoksulluk, Yoksulluk Kültürü, Vakıf, Sosyal ve Dayanışma Vakıfları, Hayırseverlik.

POVERTY AS A SOCIAL REALITY AND SOCIAL FUNCTIONS OF FOUNDATIONS: EXAMPLE OF KARAMAN YUNUS EMRE CULTURAL FOUNDATION

Abstract: Poverty has been a dynamic social fact from past to present. When poverty is handled in Turkey, it is seen that governments try to struggle against poverty as a social state, and in addition to that, non-governmental organizations also take significant roles to struggle against poverty. It should be declared that in every society, in its own cultural structure, there are fraternal and solidarity associations formed by different features and different dynamics. The aim of this study is to determine how solidarity networks, in which the poor also involve, locate on local level and to determine functions of fraternal and solidarity associations with the motive of acceptance that solidarity networks have important function to struggle against poverty. We focus on the frame of facts apparent via structured solidarity in social interactions formally and informally, via evaluating the views of the people who receive support from Yunus Emre Kültür Vakfı (Yunus Emre Cultural Foundation) on social support and poverty. This research should be interpreted as an effort to understand how the fact of charitable foundation based on religious and philanthropy function on local level in Turkey at the present time and what kind of a relationship is produced in this process. In the end of the research, it is concluded that Yunus Emre Kültür Vakfı is relatively impartial and fair about donations it makes. The donations have significant contributions in society; however, the donations are not enough to make the participants confident about the future and to comfort their lives. In the research, there is a consensus that the state has to support the poor first and foremost, otherwise the children of the poor will live a poor life of their own.

Keywords: Poverty, Poverty Culture, Foundation, Social Solidarity foundations, Philanthropy.

Anahtar Kelimeler

Yoksulluk, Yoksulluk Kültürü, Vakıf, Sosyal ve Dayanışma Vakıfları, Hayırseverlik

Kaynakça

• Açıkgöz, R. Ö., ve Yusufoğlu, Ş. (2012). Türkiye’de Yoksulluk Olgusu ve Toplumsal Yansımaları. İnsan ve Toplum Bilimleri Araştırmaları Dergisi, 1(1), 76- 117.
• Açıkgöz, R. (2013). Yoksullukla Mücadele ve Üçüncü Sektör. Ankara: Altınpost Basın Yayın Dağıtım.
• Akgül, M. (1995). Sosyo-Kültürel Bir Kurum Olarak Vakıf. Diyanet İlmi Dergi, 31(1), 103-110.
• Aksan, G. (2012). Yoksulluk ve Yoksulluk Kültürünün Toplumsal Görünümleri. Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 27, 9-10.
• Aktan, C. C. ve Vural, İ. Y. (2002). Yoksulluk: Terminoloji, Temel Kavramlar ve Ölçüm Yöntemleri. Coşkun Can Aktan (Ed.). Yoksullukla Mücadele Stratejileri. Ankara: Hak-İş Konfederasyonu Yayınları.
• Aydın, M., ve Türgay, T. (2011). Yoksullukla Mücadelede Vergi Politikası ve Türkiye. Süleyman Demirel Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 16(1), 249-274.
• Aydın, K. (2014). Yapısal İşlevselci Teori ve Toplumsal Tabakalaşma. Yalova Sosyal Bilimler Dergisi, 8, 213-239.
• Baş, T. (2006). Anket Nasıl Hazırlanır? Uygulanır? Değerlendirilir?. Ankara: Seçkin Yayıncılık..
• Bayyiğit, M. (2001). Sosyal Yardımlaşma ve Dayanışma Kurumu Olarak Vakıflar. Selçuk Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 11, 59-66.
• Bottomore T. (2005). Marksist Düşünce Sözlüğü. (Çev. Mete Tuncay). İstanbul: İletişim Yayınları.
• Boya, N. ve Serim, H. (2011). Mikro Krediler Makro Hayaller: Yoksulluk Gelecekte Müzelerden Mi Öğrenilecek?. Anadolu International Conference in Economics II, June 15-17, Eskişehir.
• Büyükçavuşoğlu, O. (2009). Küreselleşme ve Gelişmekte Olan Ülkelerde Yoksulluk. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Afyon: Afyon Kocatepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Çağlayan, S. (2008). Göç ve Yoksulluk: Mutlak ve Doğrusal Olmayan Bir İlişki. Nurgün Oktik (Ed.). Türkiye’de Yoksulluk Çalışmaları (ss. 301- 326). İzmir: Yakın Kitabevi Yayınları.
• Çizakça M. (2005). Osmanlı Dönemi Vakıflarının Tarihsel ve Ekonomik Boyutları, TÜSEV. Türkiye’de Hayırseverlik: Vatandaşlar, Vakıflar ve Sosyal Adalet Araştırması. İstanbul: Bahçeşehir Üniversitesi, TÜSEV.
• Coşkun, M. N. (2012). Türkiye’de Yoksulluk: Bölgesel Farklılıklar ve Yoksulluğun Profili. Türkiye Ekonomi Kurumu Tartışma Metni, Ağustos 2012/59.
• Demirhan, Y., ve Kartal, N. (2014). 1980 Sonrası Yoksullukla Mücadelenin Başlıca Aracı Olarak Sosyal Yardımlaşma ve Dayanışmayı Teşvik Fonu’nun Kuruluş ve Varlık Nedenlerine İlişkin Bazı Tespitler. Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 42, 257-268.
• Demirtürk, R. vd. (2011). Yoksulluk Düzeyinin Modellenmesi Üzerine Bir Araştırma. Sosyoloji Araştırmaları Dergisi,14(1), 30-67.
• Dicleli V. (1946). Yoksulluk ve Sosyal Yardım Şekilleri. Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 3(1), 108-124.
• Doğan, M. S. (2006). Vakıf Medeniyetimize Sosyal Siyaset ve Sosyoloji Açısından Bir Yaklaşım. İstanbul Üniversitesi Sosyoloji Konferansları Dergisi, 34, 9-28.
• Doğan, B. B. ve Çelik, M. Y. (2012). Diyarbakır'daki Kentsel Yoksulluğun Ana Bileşen Analizi Dâhilinde Değerlendirilmesi. Süleyman Demirel Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 17(3), 129-162.
• DPT, (2000). Sekizinci Beş Yıllık Kalkınma Planı/Gelir Dağılımının İyileştirilmesi ve Yoksullukla Mücadele Özel İhtisas Komisyonu/Yoksullukla Mücadele Alt Komisyonu Raporu. Ankara: DPT.
• Durand, J. P. (2010). Marx’ın Sosyolojisi. (Çev: Ömer Laçiner). İstanbul: Birikim Yayınları.
• Erdem, T. (2003). Yoksulluk Kimin Sorunudur?. Ekonomik Yaklaşım, 14(49), 130-149.
• Erdem, T. (2006). Feodaliteden Küreselleşmeye Temel Kavram ve Süreçler. Ankara: Lotus Yayınları.
• Erdendoğdu, F. (2014). Sosyal Tabakalaşma & Eşitsizlik. Erişim tarihi: 10 Mart 2015, https://www.academia.edu/7259472/Sosyal_Tabakalaşma ve eşitsizlik.
• Ersungur, Ş. M. ve Topcuoğlu, A. (2014). Kalkınma Planlarının Yoksulluğu Azaltmadaki Etkisi Üzerine Bir Analiz. Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi,18(2), 299-317.
• Ertem, A. (2011). Osmanlıdan Günümüze Vakıflar. Vakıflar Dergisi, 36, 25- 65.
• Gül S. ve Gül H. (2008). Yoksulluk ve Yoksulluk Kültürü Çalışmaları. Türkiye’de Yoksulluk Çalışmaları. İzmir: Yakın Kitabevi.
• Iliman, T. (2014). Türkiye’de Yoksullukla Mücadelede Fonlar. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Aydın: Adnan Menderes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Kahraman, F. (2011). Yoksulluğun Değişen Yüzü Çalışan Yoksullar: İstanbul Sancaktepe Kemal Türkler Mahallesi Üzerine Bir Araştırma. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Isparta: Süleyman Demirel Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Karabulut, A. (2011). Türkiye'de Sosyal Yardım ve Sosyal Yardımların Tek Merkezden Yürütülebilirliği. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Ankara: Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Kılıç, R. ve Çetinkaya, Ş. (2012). Türkiye’de Yoksullukla Mücadelede Sosyal Yardım Stratejileri ve Bir Model Önerisi. Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 34, 93- 114.
• Köprülü, F. (2013). Vakıf Müessesesinin Hukuki Mahiyeti ve Tarihi Tekâmülü. (Haz. Yahya K. Taştan). Ankara: Vakıflar Genel Müdürlüğü.
• Lewis O. (1971). Sanchez’in Çocukları. (Çev. Leyla Ragıp). İstanbul: e Yayınları.
• Marx, K. (1997). Kapital (Cilt-I) Ankara: Sol Yayınları.
• Memiş, H. (2014). Küreselleşme ve Yoksulluk İlişkisi. Akademik Yaklaşımlar Dergisi, 5(1), 144-161.
• Oktik, N. (2008). Yoksulluk Olgusuna Kavramsal ve Kuramsal Yaklaşımlar”, Türkiye’de Yoksulluk Çalışmaları. Ayça Duru Sayıcı (Ed.) (ss. 21-57). İzmir: Yakın Kitapevi Yayınları.
• Ott, S. (2001). The Nature of the Nonprofit Sector. Colarodo: Westview Press.
• Özbek, N. (2006). Osmanlı İmparatorluğu’nda “Sosyal Yardım” Uygulamaları. Mehmet Seyitdanlıoğlu ve Halil İnalcık (Ed.). Tanzimat: Değişim Sürecinde Osmanlı İmparatorluğu (ss. 401-23). Ankara: Phoenix Yayınevi.
• Özbek, N. (1998). Doksan Yıllık Bir Hayır Kurumu: Topkapı Fukaraperver Cemiyeti. Tarih ve Toplum, 30(180), 4-10.
• Seyyar, A. (2006). Değişen Dünyada ve Türkiye’de Sosyal Politikalar. İstanbul, Değişim Yayınları.
• Soysaldı, M. (2004). Vakıflar ve Psiko-Sosyal Fonksiyonları. Diyanet İlmî Dergi, 40(3), 85-104.
• Şenses, F. ve Önder, H. (2005).Türkiye’de Yoksulluk ve Yoksulluk Düşüncesi. İstanbul: Bağlam Yayınları.
• Şenses, F. (2008). Küreselleşmenin Öteki Yüzü Yoksulluk. İstanbul: İletişim Yayınları.
• Taş, H. Y. ve Özcan, S. (2012). Türkiye’de ve Dünya’da Yoksulluk Üzerine Bir Araştırma. Erişim tarihi: 10 Mart 2015, http://www.eecon.info/papers/544.pdf
• Taşçı, F. (2009). Yoksulluğa ve Yoksullara Dönük Ahlak Yaklaşımları. Sosyal Siyaset Konferansları Dergisi, 57, 481-514.
• Turner B. (2007). Eşitlik. Ankara: Dost Kitabevi Yayınları.
• Tutar, E. ve Demiral, M. (2007). Türkiye’de Gelir Dağılımının İyileştirilmesi ve Yoksullukla Mücadele Sürecinde Sivil Toplum Kuruşlularının Önemi. Ali Akdemir, vd. (Ed.). IV. Uluslararası Sivil Toplum Kuruluşları Kongresi Bildiriler Kitabı (ss. 331-437), Çanakkale: ÇÜ. Biga İİBF.
• UNICEF, (2004). Dünya Çocuklarının Durumu 2005, Çocukluk Tehdit Altında. Ankara: UNICEF Yayınları.
• Vakıflar Genel Müdürlüğü. http://www.vgm.gov.tr/db/dosyalar/webicerik194.pdf Erişim tarihi: 10 Mart 2015.
• Van den Bosch Karel; Callan T.; Estivill J.; Hausman P.; Jeandidier B.; Muffeis R.; Yfantopoulos J. (1993). Comparison of poverty in seven European countries and regions using subjective and relative measures. Journal of Population Economics, 6(3), 235-259.
• Wagle, U. (2002). Rethinking Poverty Definition and Measurement. International Social Science Journal, 54(171), 155-165.
• Weber, M. (1997). Protestan Ahlakı ve Kapitalizmin Ruhu. (Çev. Z. Auroba,) İstanbul: Hil Yayınları.
• Yazılıtaş, N. (2002). Türk Toplum Hayatında Sosyal Yardımlaşma ve Dayanışmanın Tarihi Temellerine Bir Bakış. NÜSHA, 5, 164-171.
• Yediyıldız, B. (1982). Müessese Toplum Münasebetleri Çerçevesinde XVIII. Asır Türk Toplumu ve Vakıf Müessesesi. Vakıflar Dergisi, 15, 23-53.
• ------------------ (1984). Sosyal Bütünleşme Açısından Türk Vakıfları. Vakıf Haftası Dergisi, 1, 34-36.
• Yıldırım, E. (2016). Kadın Hayırseverliğinin Sivil Topluma Dönüşümü: HEKVA Örneği. Erişim tarihi: 07 Şubat 2016, http://www.hekva.org.tr/icons/makaleler.html.
• Yunus Emre Kültür Vakfı Tüzüğü. (2006). Yunus Emre Kültür Vakfı. Karaman.
• Yusufoğlu, Ö. (2010). Kadın Yoksulluğu Üzerine Sosyolojik Bir Araştırma: Elazığ Örneği. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Elazığ: Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.