ESKİ YUNAN VE ROMA’DA FİLOZOF SOFRALARI (EATING HABITS OF PHILOSOPHERS IN ANCIENT GREECE AND ROME)

Yıl 2016, Cilt: 4 Sayı: 7, 265 - 282, 20.04.2016

Ali Güveloğlu

https://doi.org/10.20304/husbd.87981

Öz

Filozofların yeme-içme alışkanlıklarının ele alındığı bu çalışmanın amacı antikçağın mental dünyasını şekillendiren düşünürlerin toplumun beslenme alışkanlıkları üzerindeki etkilerini incelemektir. Çalışmamızın coğrafi sınırı Klasik Dönem Uygarlıkları olarak adlandırılan Eski Yunan ve Roma uygarlıklarının erişim alanlarıyla sınırlandırılmıştır. Konuyla ilgili bilgiler filozofların yapıtlarında ve onlardan bir kısmının yaşam öykülerini kaleme alan Diogenes Laertios’un Ünlü Filozofların Yaşam Öyküleri ve Öğretileri başlıklı kitabında bulunmaktadır. Sokrates’ten Platon’a, Aristoteles’ten Seneca’ya kadar birçok düşünür birbirine benzer yeme içme alışkanlıkları göstermektedir. Onlar en geniş anlamıyla basit bir yeme düzeni, lüksten kaçınma, bedensel hazları baskılama, hayatta kalmaya yetecek kadar yeme gibi tavsiyelerde bulunmuşlardı. Ancak çağdaşları ve ardılları onların lüksten ve zevkten uzak beslenme tarzını benimsememiş, filozofların basit ve kolay ulaşılabilir yiyecekleri yerine zengin sofralarını tercih etmiştir. Bu durumu Archestratos ve Apicius’un doğrudan yemek ve damak tadıyla ilişkili yayınlardan okuyor ve klasik dönem vazo resimlerinden görebiliyoruz. Ayrıca dönemin ithalat emtiası da klasik dönem Atinalılarının lüks yiyeceklere olan ilgisini ortaya koymaktadır. İsmi geçen kaynaklarda bol etli, soslu yiyecekler, horoz ibiği, tavus kuşu gibi sıra dışı besinler ve çalgılı eğlenceli yemekler anlatılmaktadır. Antikçağın sosyo-kültürel olgularından biri olan şölenlerin nasıl olup da sıra dışı yeme-içme alışkanlıklarının sergilendiği bir yer olduğunu anlayabilmek için öncelikle arkeolojik bulguları ve görsel malzemeyi incelemeli, adı geçen yazarların eserlerindeki temaları görmeli, ardından ticaret ve coğrafi genişleme olgularını derinlemesine gözden geçirmeliyiz.

Anahtar Sözcükler: Filozof, Seneca, Sokrates, Arkhestratos, Apicius, Yemek, Düşünce, Lezzet.

EATING HABITS OF PHILOSOPHERS IN ANCIENT GREECE AND ROME

Abstract: This paper concerning philosophers’ eating and drinking habits aims to analyze the relationship between thinkers and food. This subject is chosen to analyze how an inescapable fact, nutrition, was perceived by philosophers, what is the relationship between their world of thought and their eating habits, and how their followers were affected by their eating habit. Geographically speaking, this study is condensed into Classical Period Civilizations, namely, Ancient Greek and Rome. Information about the subject refers to The Lives and Opinions of Eminent Philosophers by Diogenes Laertios. From Socrates to Plato, Aristotle to Seneca, most of thinkers have similar nutrition habits. They were aware of luxury and pleasure, and of eating to live, not living to eat. It is understood that their followers had chosen rich meals instead of thinkers’ basic offers. We can understand this from the books of Archestratos and Apicius, and it is also seen in Classical Greek vases. The Athenian luxury food imports also prove this idea. In order to understand how such a socio-cultural organization as banquets turned into luxury consumption meetings, we have to analyze commerce and geographical expansions and check these writers’ books.

Keywords: Philosopher, Seneca, Socrates, Archestratos, Apicius, Food, Thought, Taste.

Anahtar Kelimeler

Filozof, Seneca, Sokrates, Arkhestratos, Apicius, Yemek, Düşünce, Lezzet

Kaynakça

• Apic. Coq.= Apicius. (2006). De re Coquinaria: A Critical Edition With an English Translation of the Latin Receipe Text Apicius. (Ed. ve Çev. C. Grocock ve S. Grainger). UK: Prospect Books.
• Arist. Frag.= Aristoteles. (1863). Fragmenta Aristoteles Philosophica. (Çev. V. Rose). Lipsiae: Teubner Press.
• Arist. Hist. An.= -------------- (1989). Historia Animalium I-III. (Çev. A. L. Peck) Loeb Classical Library. Cambridge et al: Harvard University Press.
• Arist. Pol.= -------------- (1975). Politika. (Çev. M. Tunçay) İstanbul: Remzi Kitabevi.
• Aristok. Frag.= Aristokseni. (1848). Fragmenta Historicorum Graecorum II. (Aristokseni). (Çev. A. S. Didot). Institue Francle Press.
• Ark.= Arkhestratos. (2011). Fragments From Life of Luxury. (Çev. J. Wilkins ve S. Hill). UK: Prospect Books.
• Arslan, A. (2009-2010). İlkçağ Felsefe Tarihi, 5. Cilt. İstanbul: Bilgi Üniversitesi.
• Arslan, M. (2001a). Hellenistik Döneme Damgasını Vuran Yaratıcı Felsefe Sistemleri: Epikurosçuluk ve Stoacılık I. Arkeoloji ve Sanat, 100, 19-28.
• -------------. (2001b). Hellenistik Döneme Damgasını Vuran Yaratıcı Felsefe Sistemleri: Epikurosçuluk ve Stoacılık II. Arkeoloji ve Sanat, 101-102, 37-40.
• Athen. Deipn.= Atheneaus. (2006-2010). The Learned Banqueters. (Çev. S. D. Olson). Loeb Classical Library. London: Harvard University Press.
• Bartlet, R. C. (2008). Plato’s Critique of Hedonism in the “Philebus”. The American Political Science Rewiew, 102 (1), 141-151.
• Beer, M. (2010). Taste or Taboo. Great Britain: Prospect Books.
• Braund, D. (1994). The Luxuries of Athenian Democracy. Greece & Rome, 41(1), 41-48.
• Brown, E. (2014). Cynics. J. Warren ve F. Sheffield (Eds.) The Routledge Companion to Ancient Philosophy (ss. 399-408). New York and London: Routledge Press.
• Cato Agr.= Cato. (1935). On Agriculture. (Çev. W.D. Hooper ve H. B. Ash). Loeb Classical Library. Cambridge et al: Harvard University Press.
• Col.= Columella. (1968). On Agriculture. (Çev. E. S. Forster ve E. H. Heffner). Loeb Classical Library. Cambridge et al: Harvard University Press.
• Copleston, F. (1993). A History of Philosophy, Vol. 1. USA: Image Books Press.
• Dalby, A. (1996-2003). Archestratus Where and When?. J. Wilkins & al. (Eds.) Food in Antiquity (pp. 400-413). Exeter: University of Exeter Press.
• Dalby, A. (2003). Food in the Ancient World From A to Z. Great Britain: Taylor & Francis Books.
• -----------. (2009). Apicius. The Cambridge Dictionary of Classical Civilizations, 56-57.
• -----------. (2015). Men, Women and Slaves. J. Wilkins ve R. Nadeau (Eds). A Companion to Food in the Ancient World (pp. 195-205). UK: Blackwel Publishing.
• Dalby A. ve Grainger, S. (2001). Antikçağ Yemekleri ve Yemek Kültürü. (Çev. B. Avunç). İstanbul: Homer Kitabevi.
• Davidson, J. (1993). Fish, Sex and Revolution in Athens. The Classical Quarterly, 43 (1), 53-66.
• Dingel, J. (2008). Seneca. Brill’s New Pauly Encyclopedia of the Ancient World, 13 (pp. 269-278). Leiden-Boston: Brill Press.
• Diogenes, L. (2008). Vitae Philosophorvm. (Çev. M. Marcovich). Germany: Tevbneriana Press.
• Dörink K. (2008). Sokrates. Brill’s New Pauly Encyclopedia of the Ancient World, 13 (pp. 588-599). Leiden-Boston: Brill Press.
• Frede, D. (2002). Aristoteles. Brill’s New Pauly Encyclopedia of the Ancient World,1 (pp. 1136-1146). Leiden-Boston: Brill Press.
• Garnsey, P. (1999). Food and Society in Classical Antiquity. UK: Cambridge Universty Press.
• Grimm, V. (2006). On Food and the Body. D. S. Potter (Ed.). A Companion to Roman Empire (pp. 354-359). USA: Blackwell Publish.
• Grimm, V. (2008 ). Antik Yunan ve Roma Dünyasının Damak Tatları. Paul Freedman (Ed.). Yemek; Damak Tadının Tarihi (ss. 63-98). İstanbul: Oğlak Yayınları.
• Güveloğlu A. (2014). İmparator Sofraları. Mediterranean Journal of Humanities, IV. (2), 131-140.
• Hançerlioğlu, O. (2005). Felsefe Ansiklopedisi; Düşünürler, 2. Cilt. İstanbul: Remzi Kitabevi Yayını.
• Hip.= Hipocrates. (1931). Nature of Man Regimen in Health. Humors Aphorims. Regimen 1-3. Heracleitus. On the Universe. (Çev. W. H. S. Jones). Loeb Classical Library. Cambridge et al: Harvard University Press.
• Hom. Od.= Homeros. (2003). Homeros, Odysseia. (Çev. A. Erhat ve A. Kadir). İstanbul: Can Yayınları.
• Hom. Il.= -----------. (2004). İlyada. (Çev. A. Erhat ve A. Kadir). İstanbul: Can Yayınları.
• Hdt.= Herodotos. (2002). Herodot Tarihi. (Çev. M. Ökmen). İstanbul: İş Bankası Yayını.
• Inwood, B. (2006). Musonius. Brill’s New Pauly Encyclopedia of the Ancient World, 9 (pp. 369-370). Leiden-Boston: Brill Press.
• Katz, S. H. (1987). Fava Bean Consumption: a Case for the co-Evolution of Genes and Culture. M. Harris ve E. Ross (Eds.). Food and Evolution: Towards a Theory of Human Food Habits (pp. 133-159). Philadelphia: Temple University Press.
• Ksen. Mem.= Ksenephon. (1996). Sokrates’ten Anılar. (Çev. Candan Şentuna). Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayını.
• Lissarruge, F. (1987). The Aesthetics of the Greek Banquet Images of Wine and Ritual. (Çev. A. S. Mazsak). Princeton: Princeton University Press.
• Ruf.= Rufus, M. (2011). Musonius, Sayings and Lectures. (Çev. C. King). USA: Create Space Press.
• Oliver, G. J. (2007). War, Food, and Politics in Early Hellenistic Athens. New York: Oxford University Press.
• Olson, S. D. ve Sense, A. (2000). Archestratos of Gela: Greek Culture and Cusine in the Fourth Century BCE. Oxford: Oxford University Press.
• Petr. Sat.= Petronius Arbiter, (2003). Satyricon. (Çev. Ü. Fafo Telatar). Ankara: Dost Kitabevi.
• Plat. Apol.= Platon. (2004). Sokrates’in Savunması. (Çev. Y. Akbaş). İstanbul: Birleşik Yayıncılık.
• Plat. Gorg.= --------. (1998a). Gorgias. (Diyaloglar 1. ss. 47-135). (Çev. M. C. Anday). İstanbul: Remzi Kitabevi Yayını.
• Plat. Hip.= -------. (1998b). Hipparkhos. (Diyaloglar 1. ss. 279-288). (Çev. S. Eyüboğlu). İstanbul: Remzi Kitabevi Yayını.
• Plat. Rep= --------. (1971). Devlet. (Çev. S. Eyüboğlu ve M. A. Cimcoz). İstanbul. Remzi Kitabevi Yayını.
• Plat. Symp.= ------. (2012). Şölen. (Çev. A. Erhat. ve S. Eyüboğlu). İstanbul: İş Bankası Yayını.
• Plaut. Cas.= Plautus. (1947). Casina. (Çev. N. Ataç). Ankara: Milli Eğitim Bakanlığı Yayını.
• Plaut. Tec.= Plautus. (1946). Tecimen. (Çev. N. Ataç). Ankara: Milli Eğitim Bakanlığı Yayını.
• Plin. Nat. Hist.= Plinius. (1969). Naturalis Historia. (Çev. H. Rackham). Loeb Classical Library. Cambridge et al: Harvard University Press.
• Plut.= Plutarkhos. (1914). Bioi Paralelloi II: Temistocles and Camillus – Alkibiades and Cato Maior. (Çev. B. Perrin) Loeb Classical Library. Cambridge et al: Harvard University Press.
• Plut.= Plutarkhos. (1919). Bioi Paralelloi: Demosthenes and Cicero – Caesar and Alexander. (Çev. B. Perrin). Loeb Classical Library. Cambridge et al: Harvard University Press.
• Povel, O. (2003). Galen; on the Properities of Foodstuffs; Introduction, Translation and Commentary. Cambridge: Cambridge University Press.
• Reidweg, C. (2008). Pythagoras. Brill’s New Pauly Encyclopedia of the Ancient World, 12 (pp. 276-281). Leiden-Boston: Brill Press.
• Richardson-H., C. (2009). Dinner at Seneca’s Table: The Philosophy of Food. Greece & Rome. 56 (1), 71-96.
• Rowe, C. (2004). Plato. D. Sedley (Ed.) The Cambridge Companion to Geek and Roman Philosophy (pp. 98-125). Cambridge: Cambridge University Press.
• Palmer, J. (2014). The World of Early Greek Philosophy. J. Warren ve F. Sheffield (Eds.). The Routledge Companion to Ancient Philosophy (pp. 3-17). New York and London: Routledge Press.
• Ramsay, W. (2007) Apicius. A Dictionary of Greek and Roman Biography and Mythology I, 225-226.
• Scade, P. (2015). Food and Ancient Philosophy. J. Wilkins ve R. Nadeau (Eds). A Companion to Food in the Ancient World (pp. 67-75). UK: Blackwel Publishing.
• Schofield, M. (2004). The Presocratics. D. Sedley (Ed.) The Cambridge Companion to Geek and Roman Philosophy (pp. 42-72). Cambridge: Cambridge University Press.
• Sen. Ep.= Seneca. (1992). Ahlaki Mektuplar. (Çev. Türkan Uzel). Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayını.
• Sen. Helv.= -------- (2014). Annem Helvia’ya Teselli. (Çev. R. Kayapınar ve A. Sönmez). Ankara: Hel Yayıncılık.
• Sen. Prov.= --------- (2007). Tanrısal Öngörü. (Çev. Ç. Dürüşken). İstanbul: Kabalcı Yayınevi.
• Sisko, E. J. (2014). Anaxagoras and Empedocles in the Shadow of Elea. J. Warren and F. Sheffield (Eds.). The Routledge Companion to Ancient Philosophy (pp. 49-64). New York and London: Routledge Press.
• Slezák, T. (2007). Plato. Brill’s New Pauly Encyclopedia of the Ancient World,11 (pp. 338-352). Leiden-Boston: Brill Press.
• Suet. Domit, Nero= Suetonius, G. T. (2008). On İki Caesar’ın Yaşamı. (Çev. F. Telatar ve G. Özaktürk). Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayını.
• Vössing, K. (2015). Royal Feasting. J. Wilkins ve R. Nadeau (Eds.). A Companion to Food in the Ancient World (pp. 243-253). UK: Blackwel Publishing.
• Wilkins, J. (2000). The Boastful Chef. Oxford: Oxford University Press.
• Wilkins, J. ve Hill, S. (2006). Food in the Ancient World. UK: Blackwell Publishing.
• Wolf, R. (2009). Pleasure and Desire. J. Warren (Ed.). The Cambridge Companion to Epicuranism (pp. 158-178). UK: Cambride University Press.