Okul Öncesi Eğitim Sınıflarına Kaynaştırılan Otistik Çocukların Sosyometrik Statülerinin İncelenmesi

Yıl 2015, Uluslararası Katılımlı 3. Çocuk Gelişimi ve Eğitimi Kongre Kitabı, - , 24.06.2015

Nilgün Metin Betül Şenol Melike Yumuş

Öz

Amaç: Çocukluk dönemindeki akran ilişkilerine genel olarak bakıldığında, çocuklar arasındaki akran etkileşimlerini,  gelişim düzeyinin yanı sıra çocukların diğerlerine karşı tutumları, bireysel benzerlikler ve farklılıkları, sosyal etkileşim beceri düzeyleri, gibi birçok faktör doğrudan etkilemektedir. Küçük çocukların akranlarıyla etkileşimleri onların sosyalleşmesinde önemli yer tutmaktadır; araştırma sonuçları akran etkileşiminden yoksun büyüyen çocukların ileriki yaşlarda ciddi psikolojik ve uyum sorunu yaşadığını işaret etmektedir. Özel gereksinimli çocukları sosyalleştirme ve topluma uyum becerilerini kazandırmayı ana amaç edinen kaynaştırma programları, bu çocukların sosyal olarak kabul gördüğü ortamlarda alacakları eğitimle daha başarılı olabileceklerini vurgulamaktadır. Kaynaştırma ortamları özel gereksinimli çocuklara gelişimlerini hızlandırabilecekleri doğal etkileşim fırsatlarının ve gelişmiş davranış modellerinin de olduğu çok yönlü olanaklar sunmaktadır. Kaynaştırma eğitiminde akran etkileşimleri çok kritik bir role sahip olmasına karşın, yaygın bir durum olan engelli ve normal gelişim gösteren çocuklar arasındaki sosyal etkileşimde yaşanan güçlükler, bu durumun etkinliğini azaltmaktadır. Bu bilgilere dayalı olarak çalışmada, okul öncesi eğitimde kaynaştırma programlarına devam eden 60 – 66 aylık otizm tanılı çocukların sosyometrik statülerini incelemek amaçlanmaktadır.

Gereç ve Yöntem: Kaynaştırma eğitimine devam eden otizm tanılı çocuklara ilişkin normal gelişim gösteren çocukların genel farkındalıkları, otizm tanılı çocukların akran ilişkileri içindeki konumu ve bu çocukların arkadaş olarak tercih edilme düzeyleri “sosyometri tekniği” ile belirlenmeye çalışılmıştır.

Araştırmanın örneklemini, okul öncesi eğitime devam eden, sınıfında otizm tanılı kaynaştırma öğrencisi olan ve normal gelişim gösteren 60 – 66 aylar arasındaki 82 çocuk oluşturmaktadır.

Bulgular: Yapılan araştırma, otistik çocukların hem sosyal alanda, hem akademik alanda, hem de farklı ortamlarda tercih edilme düzeylerinin neredeyse yok denecek kadar az olduğunu göstermiştir.

Sonuç: Otistik çocukların akranları arasındaki sosyal konumlarının genellikle reddedilen ve dışlanan konumunda oldukları görülmektedir. Otizm tanısı alan çocuk sayısının giderek artış gösterdiği düşünüldüğünde; kaynaştırma programlarında  akran etkileşimini arttırmaya yönelik toplumsal ve eğitimsel boyutta çalışmalar yapılmasına hız verilmelidir.

Anahtar Kelimeler: Otizm, sosyometri, okul öncesinde kaynaştırma

Anahtar Kelimeler

-

Kaynakça

• Aykır, T. & Çiftçi Tekinarslan, İ. (2012). Okul öncesi dönemdeki zihinsel yetersizliği olan ve olmayan
• çocukların sosyal becerileri ve problem davranışlarının karşılaştırılması, Kastamonu Eğitim Dergisi, 20 (2), 627 – 648.
• Batu, S., Kırcaali İftar, G. & Uzuner, Y. (2004). Özel gereksinimli öğrencilerin kaynaştırıldığı bir kız meslek lisesindeki öğretmenlerin kaynaştırmaya ilişkin görüş ve önerileri. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Özel Eğitim Dergisi, 5 (2), 33-50.
• Batu, E.S. & Yükselen, A. (2014). Her Yönüyle Okul Öncesi Eğitim 1 içinde, E, N. Metin, A. İ. Yükselen (Ed)., Erken çocukluk döneminde kaynaştırma uygulamaları (330 – 350), Ankara: Hedef Yayınları.
• Baydık, B. & Bakkaloğlu, H. (2009). Alt sosyo ekonomik düzeydeki özel gereksinimli olan ve olmayan öğrencilerin sosyometrik statülerini yordayan değişkenler, Kuram ve Uygulamada Eğitim Bilimleri, 9 (2),
• -447.
• Calder, L., Hill, V. & Pellicano, E. (2013). ‘Sometimes I want to play by myself’: Understanding what friendship means to children with autism in mainstream primary schools. Autism, 17(3), 296-316.
• Campbell, M.J., Ferguson, E.J., Herzinger, C.V., Jackson, N.J. & Marino, C. (2005). Peers’ Attitudes Toward Autism Differ Across Sociometric Groups: An Exploratory Investigation. Journal of Developmental and Physical Disabilities, 17(3).
• Çuhaloğlu İmrak, H. Ç. (2009). Okulöncesi dönemde kaynaştırma eğitimine ilişkin öğretmen ve ebeveyn tutumları ile kaynaştırma eğitimi uygulanan sınıflarda akran ilişkilerinin incelenmesi. Yayınlanmamış yüksek lisans tezi, Çukurova Üniversitesi, Adana.
• Çulhaoğlu İmrak, H., & Sığırtmaç, A. (2010). Kaynaştırma uygulanan okulöncesi sınıflarında akran ilişkilerinin incelenmesi. International Journal of Early Childhood, 3(1), 38-65.
• Denham, S. A. & Holt, R. W. (1993). Preschoolers’ likability as cause or consequence of their social behavior.
• Developmental Psychology, 29: 271-275.
• Diamond, K., Le Furgy, W. & Blass, S. (1993). Attitudes of preschool children toward their peers with disabilities:
• a year-long ınvestigation in ıntegrated classrooms. The Journal of Genetic Psychology, 154(2), 215-221. Dyson, L. L. (2005). Kindergarten children’s understanding of and attitudes toward people with disabilities.
• Topics in Early Childhood Special Education,25(2), 95-105.
• Eratay, E. & Sazak Pınar, E. (2006). Genel eğitim sınıflarındaki zihinsel engel öğrencilerin arkadaşlık ilişkilerinin
• incelenmesi, Abant İzzet Baysal Üniversitesi Sosyal Bilimler Ensititüsü Dergisi, 2 (13), 24 – 47.
• Gülay, H. (2009a). Okul Öncesi Dönemde Akran İlişkileri, Balıkesir Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü
• Dergisi Cilt 12 Sayı 22, 82-93.
• Gülay, H. (2009b). Okul Öncesi Dönemde Akran İlişkileri. Ankara: PegemAYayıncılık.
• Gülay, H. & Erten, H. (2011). Okul Öncesi Dönem Çocuklarının Akran Kabullerinin Okula Uyum Değişkenler
• Üzerindeki Yordayıcı Etkisi, Uluslararası Eğitim Araştırmaları Dergisi, 2 (1), 81 – 92.
• Gülay Ogelman, H. (2014). Okul Öncesi Dönemde Çocuğu Tanıma Teknikleri İçinde, A. Önder Ed., Sosyometrik
• Teknikler, Ankara: Pegem Yayınları.
• Johnson, C., Ironsmith, S., Snow, C. W. & Poteat, G. M. (2000). Peer acceptance and social adjustment in preschool and kindergarten. Early Childhood Education Journal, 27 (4), 207-212.
• Kabasakal, Z., Girli, A., Okun, B., Çelik, N. & Vardarlı, G. (2008). Kaynaştırma öğrencileri, akran ilişkileri ve akran istismarı, Dokuz Eylül Üniversitesi Buca Eğitim Fakültesi Dergisi, 23: 169 – 176.
• Kapcı, G.E. & Çorbacı-Oruç, A. (2003). Okul öncesi çocuklarda sosyometrik yöntemlerin karşılaştırılması.
• Çocuk ve Gençlik Ruh Sağlığı Dergisi, 10(3).
• Karadağ, F., Yıldız Demirtaş, V. & Girli, A. (2014). Okul öncesi dönemde akranların sınıflarındaki özel gereksinimli öğrenciyi tercih etme durumları, Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi,
• , 191 – 215.
• Karasar, N. (2007). Bilimsel araştırma yöntemleri (14. Baskı). Ankara: Nobel Yayınları.
• Kaya, A., & Siyez, D.M. (2008). Sociometric status and life satisfaction among Turkish elementary school students. Eğitim Araştırmaları-Eurasian Journal of Educational Research, 32, 69-82.
• Koster, M., Pijl, J.S., Nakken, H. & Houten, V.E. (2010). Social participation of students with special needs in regular primary education in the Netherlands. International Journal of Disability, Development and Education, 57(1), 59-75.
• Ladd, G. W. & Price, J. M. (1987). Predicting children’s social and school adjustment following the transition from preschool to kindergarten. Child Development, 58, 1168-1189.
• Ladd, G. W., Kochenderfer Ladd, B. & Coleman, C. C. (1996). Friendship quality as a predictor of young children’s early school adjustment. Child Development, 67, 1103-1118.
• Odom, S. L., Hoyson, M., Jamieson, B. & Strain, P. S. (1985). Increasing handicapped preschoolers’ peer social interactions: cross-setting and component analysis. Journal of Applied Behavior Analysis,18(1), 3-16.
• Poyraz Tüy, S. (1999). 3-6 yaş arasındaki işitme engelli ve işiten çocukların sosyal beceri ve problem davranışları yönünden karşılaştırılmaları, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• Sucuoğlu, B. & Özokçu, O. (2005). Kaynaştırma öğrencilerinin sosyal becerilerinin değerlendirilmesi, Ankara
• Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Özel Eğitim Dergisi, 6(1), 41 – 57.
• Shattuck P.T., Orsmond G.I. & Wagner M. (2011) Participation in social activities among adolescents with an autism spectrum disorder. PLoS ONE, 6(11), 1.
• Uysal, A. (2007). Zihin engelli ve normal öğrencilerin sosyal beceri düzeylerinin karşılaştırılması. 4. Eğitim
• Bilimleri Kongresinde, Eskişehir.
• Walker, S. (2004). Teacher reports of social behavior and peer acceptance in early childhood: Sex and social status differences. Child Study Journal, 34, (1),13-28.
• Walker, S. (2009). Sociometric stability and the behavioral correlates of peer acceptance in early childhood. The
• Journal of Genetic Psychology, 170(4), 339-358.
• Yıldırım, A. & Şimşek, H. (2003). Sosyal Bilimlerde Nitel Araştırma Yöntemleri, Ankara: Seçkin Yayıncılık. Yu, S., Ostrosky, M. M. & Fowler, S. A. (2012). Measuring young children’s attitudes toward peers with
• disabilities highlights from the research. Topics in Early Childhood Special Education, 32(3), 132-142.