SON YARGI KARARLARI IŞIĞINDA KADININ SOYADI

Yıl 2017, Cilt: 3 Sayı: 2, 37 - 58, 15.08.2017

Nurten İnce

https://doi.org/10.25272/j.2149-8539.2017.3.2.03

Öz

Türk Medeni Kanunu’nun 187. Maddesi incelendiğinde evlenen kadın, soyadını değiştirmeye zorlanmaktadır. Bu maddenin kadının kişilik hakkını, ayrımcılık yasağını ve kamu düzenini ihlal edip etmediği birçok karara konu olmuştur. Türkiye’de 2010 yılında yapılan değişiklik sonucunda Anayasa Mahkemesi'ne bireysel başvuru kabul edilmiş olunup, soyadı sorunu Anayasa Mahkemesi tarafından bireysel başvuruyla da incelenmiştir. Bu çalışmada kadının soyadına ilişkin Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi, Anayasa Mahkemesi ve Yargıtay kararları ile Alman hukuku dikkate alınarak soruna çözüm önerisi getirilmeye çalışılacaktır.

Anahtar Kelimeler

Kadının soyadı, Kadın hakları, Ayrımcılık yasağı, Kişilik hakkı, Yargı kararları

WOMEN’S SURNAME IN LIGHT OF THE JUDICIAL DECISIONS

Öz

The problem
of women’s surname has been one of the most controversial matters in European
Court of Human Rights as well as in the Turkish jurisprudence. According to the
"Turkish Civil Law Art. 187 ", married women are bound to carry their
husband’s surname. They are allowed to use their former surname before their
husband's surname either with a written application approved by the marriage
officer, or later through written permission of Government Administration.
Women can claim the right to use one surname only, even if they had two before
marriage.”

Turkish Law
Art. 187 forcing women to carry their husbands’ last name is contrary to the
principle of democracy and it has been discussed in front of many courts. In
Turkish law, child takes his father's surname when parents are married,
otherwise his mother's last name. Women birth name is replaced by husband's
surname after marriage and this is against freedom and equal opportunity.
Acquisition and replacement of the surname should be a personal right. It is
instead regulated by the Family Law against personal rights.

Individuals
are socially well-known by their names and surnames. For this reason, the right
to one's name and surname belongs strictly to one's personal rights. Using a
surname can be a privilege but at the same time an obligation. Surname is
"non erasable". Once surname is acquired, it can be changed only by
justice for justified reason. The preservation of the invariance and continuity
of the names and surnames of persons, is not only interest of the owner, but it
is also interest of the society in which the person lives.

Indeed, the name and surname
of the person are distinguished from other persons in society in his social
relations and legal procedures. In this respect, securing the permanence of the
names and surnames of the persons prevents the confusion and ambiguity in
determining the rights and obligations.

Forcing an adult to change his
surname violates his personal rights as well as the public interest. In this
essay, the problems of the women's surname during marriage are discussed in
light of the decisions and to make improvements. 

Anahtar Kelimeler

Women's Surname, Women's Rights, Non-Discrimination, Personality, Judicial Decisions

Kaynakça

• ABİK, Yıldız: Kadının Soyadı ve Buna Bağlı Olarak Çocuğun Soyadı, Seçkin Yayıncılık, Ankara, 2005. AKINTÜRK, Turgut: Türk Medeni Kanunu’nda Kadın-Erkek Eşitsizliği ve Giderilmesi, Türk ve Alman Özel Hukuku’nda Kadın Sempozyumu, Ankara 2002. ARNDT, Nicole: Die Geschichte und Entwicklung des familienrechtlichen Namesrechts in Deutschland unter Berücksichtigung des Vornamensrechts. München 2003. ARSLAN, Gülay: Birleşmiş Milletler Kadınlara Karşı Her türlü Ayrımcılığın Ortadan Kaldırılmasına Dair Sözleşme (Öngörülen Haklar ve Öngörülen Usuller), İÜHFM, C. LXII, Sa. 1-2, 2004, s. 3-43. ATASOY, Hakan: Evli Kadının Soyadı Sorunu ‘Anayasal’ Mı? ‘Bireysel’ Mi?, Uyuşmazlık Mahkemesi Dergisi, S. 5, 2015, s. 131 – 170. AYAN, Serkan: Anayasa Mahkemesi Kararları ve Çocuklar ile Kadının Soyadına İlişkin Değişiklik Tasarısı Taslağı Işığında Soyadının İlk Kez Edinilmesi, Kendiliğinden Değişmesi ve Değiştirilmesi, Gazi Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi C. XVI, Y. 2012, Sa: 4, s. 19-90. BERGER, Elisabeth: Name und Recht Die Entwicklung der Familiennamen und ihre Einbeziehung in der Rechtsordnung Zeitschrift der Saving- Stiftung Für Rechtsgeschichte, Germanistische Abteilung, Band 117, 2000, s. 564-591. BERKİ, Şakir: Türk Medenî Kanunu’nda Evlenmenin Evli Kadınla İlgili Neticeleri, Hüseyin Cahit Oğuzoğlu’na Armağan Ankara 1972. COESTER, Michael: Verfassungswidrigkeit des Ehenamensrecht, Jura 1991, s. 580-585. ÇAKIRCA, Seda İrem: Evli Kadının Soyadına İlişkin Güncel Gelişmelerin Değerlendirilmesi, İÜHFM, C. LXX, Sa. 2, s. 145-164. ÇAKIRCA, Seda İrem: Turkish Civil Code and CEDAW: Never Shall the Twain Meet?, Annales de la Faculté de Droit d’Istanbul C. 45, Sa. 62 (2013), s. 145-192. DIEDERICHSEN, Uwe: Der Ehe und Familienname nach dem 1.EheRG, NJW 1976, s. 1169-1177. DOĞAN, Murat: Türk Medenî Kanunu’nun Evliliğin Genel Hükümleri Bakımından Getirdiği Yenilikler” AÜHFD, C.52, Sa. 4, 2003, s. 93-129. DURAL, Mustafa/ÖĞÜZ, Tufan/GÜMÜŞ, Mustafa. Alper. Türk Özel Hukuku, Cilt III, Aile Hukuku, İstanbul 2014. DUYMAZ, Erkan: Anayasa Mahkemesi’nin Soyadına İlişkin Kararları Üzerine Düşünceler, Anayasa Hukuku Dergisi, C. 3, Sa. 5, 2014, s. 37-53. EKŞİ, Nuray: Medeni Kanunun Kadının Soyadına İlişkin Hükmünün AİHS, Anayasa, CEDAW ve MÖHUK Kapsamında Değerlendirilmesi (Yeditepe Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi Özel Sayısı, 2011/II - 2012/I, Prof. Dr. Erhan ADAL’a Armağan, İstanbul 2012, s. 311-331. ERDOĞAN, İhsan: Şahsiyeti İncitici Soyadı Meselesi, Selçuk Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 6 (1-2), 1998, s.706-712. ERGENE, Deniz: İnsan Hakları Hukuku’ndaki Gelişmeler Işığında Türk Hukukunda Kadının ve Çocuğun Soyadı Meselesi ve Medenî Kanun’da Değişiklik Önerisi, MHB Yıl 31, Sa. 2, 2011, s. 123- 176. FLEISCHER, Wolfgang: Die deutsche Personennamen Geschichte, Bildung und Bedeutung. Berlin 1964. GAAZ, Berthold: Das deutsche Ehenamensrecht — gestern, heute und morgen, StAZ 2006, s. 157-165. GEMALMAZ, Mehmet Semih: Ulusal Yüksek Yargı Yerleri Kararlarında Ulusalüstü İnsan Hakları Hukuku Belgelerinin Kavranışı ve Kullanılışı, Özgürlükler Düzeni Olarak Anayasa- Fazıl Sağlam'a Armağan Prof. Dr. Fazıl Sağlam’a Armağan, İmaj Kitabevi, Ankara 2006. GIESEN, Dieter: Der Familiennahme aus rechtshistorischer, rechtsvergleichender und rechtspolitischer Sich, FuR 1993, s. 65-81. GÖZTEPE, Ece: Anayasal Eşitlik Açısından Evlilikte Kadınların Soyadı, Ankara Üniversitesi SBF Dergisi, 54-2, s. 101-130. GÜNGÖR, Ayşegül (Editör): Kadın Haklarına İlişkin Uluslararası Hukuk Düzenlemeleri Ankara Barosu Yayınları. HATEMİ, Hüseyin/KALKAN OĞUZTÜRK, Burcu: Aile Hukuku, İstanbul 2013. HAVUTÇU, Ayşe: Türk Medeni Kanununda Kadın-Erkek Eşitliğine Ters Düşen Hükümler ve Reform Çalışmaları, İzmir Barosu Dergisi, Sa. 1, Ocak 1998. HELVACI, Serap/KOCABAŞ, Gediz: Fransız, Alman, İsviçre ve Türk Hukuklarında Kadının Soyadı, Mehmet Akif Aydın’a Armağan MÜHF- HAD, C. 21, Sa. 2 (özel sayı), 2015, s. 615-644. HEPTING, Reinhard: Grundlinien des aktuellen Familiennamensrecht, FPR 2002, s. 115-121. HEPTING, Reinhard: Regelungszwecke und Regelungswidersprüche in Namensrecht, StAZ 1996, s. 1-11. HERMANN, Robert: Ueber das Recht der Namesführung in der Namensänderung AcP 45 (1862), s. 153-169. KILIÇOĞLU, Ahmet: Medeni Kanun Açısından Kadın-Erkek Eşitliği, Ankara Barosu Dergisi, 1991/1, s. 9-17. LEVI, Sigmund: Vorname und Familiename im Recht, 1888 Gießen. LİNA, İslam: Kadının Soyadı, Kocaeli Üniversitesi Sosyal Bilimler Kongresi 2015, s. 287-302. MANTEUFFEL, Kerstin: Zur Reform des Ehenamensrechts - quo vadis, Gesetzgeber?, NJW 2004, s. 1773-1775. MOROĞLU, Nazan: Kadının Kimlik Sorunu “Kadının Soyadı” (Kadının Kimlik Sorunu), Türkiye Barolar Birliği Dergisi, Mart-Nisan 2012, Sa. 99, s. 245-268 ( Kısaltma: Moroğlu, TBBD 2012, s.). MOROĞLU, Nazan: Uluslararası Belgelerde Kadın Erkek Eşitliği, İstanbul Barosu Yayınları, 2005. MORTAŞ, Süleyman: Evlenen Kadın ile Velayeti Kadına Bırakılan Çocuğun soyadının Belirlenmesinde “Kocanın Soyadı” Parametresi Gazi Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi C. XX, Sa. 2, 2016, s. 311-369. NOMER, Haluk Nami: Avrupa Birliği’ne Üye Devletlerde ve Türkiye’de Evlenen Kadının ve Ortak Çocuğun Soyadı, MHB Yıl 22, 2002, s. 421-450. OKTAY-ÖZDEMİR, Saibe: Anayasa Mahkemesi’nin Soyadı Kanunu m. 4’ü İptal Eden 8.12.2011 Tarih ve 119/165 Sayılı Kararının Değerlendirilmesi, Anayasa Mahkemesi’nin Medeni Hukuka İlişkin Kararlarının Değerlendirilmesi Sempozyumu, 21 Mayıs 2012, XII Levha Yayıncılık. ORUÇ, Murat: Evli Kadının Münhasıran Bekârlık Soyadını Kullanabilmesi, TAAD Yıl:7, Sa. 27, Temmuz 2016, s. 451-465. ÖCAL-APAYDIN: Bahar: Son Yargı Kararları Işığında Kadının Soyadı Meselesi Çözüme Kavuşturulmuş Mudur? İnönü Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi C. 6 Sa. 2, 2015, s. 425-457. ÖZDAMAR, Demet: Pozitif (Olumlu) Ayrımcılık Yönü ile Avrupa Birliği’nde ve Türkiye’de Kadının Hukuki Konumuna İlişkin Son Gelişmeler, Selçuk Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 14 (2), 2006, s. 11-67. ÖZDAMAR, Demet: Türk Hukukunda Özellikle Türk Medeni Kanunu Hükümleri Karşısında Kadının Hukuki Durumu (Eski ve Yeni Türk Medenî Kanunu Karşılaştırmalı), Seçkin Yayınevi, Ankara, 2002. ÖZDEMİR, Hayrünnisa: Türk ve İsviçre Medenî Hukuku’nda Ad Üzerindeki Hak ve Korunması, AÜHFD, C. 57, Sa. 3, 2008, s. 561-598. ÖZEN, Burak: Soyadının Soybağı Yoluyla Kazanılması ve Bu Yolla Kazanılan Soyadında Değişiklik Yapılması, MÜHF-HAD, C.16, Sa. 3-4, 2010, s. 171-194. ÖZTAN, Bilge: Medeni Hukukun Temel Kavramları, Turhan Kitabevi, 37. Bası, Ankara 2012. SACKSOFSKY, Ute: Das Ehenamensrecht zwischen Tradition und Gleichberechtigung - zum neuen Ehenamensurteil des BVerfG, FPR 2004, s. 371-375. SİRMEN, Lale: Medeni Hukuktaki Son Gelişmelerin Işığı Altında Evlenme ve Boşanma Alanında Yeniden Düzenlenmesi Gereken Konular, Hukukta Kadın Sempozyumu, Ankara 2000, s. 82-90. ŞİRİN, Tolga: Türkiye’de Anayasa Şikâyeti, (Bireysel Başvuru): İnsan Hakları Avrupa Mahkemesi ve Almanya Uygulaması ile Mukayeseli Bir İnceleme, İstanbul: XII Levha, 2013. TAHMAZOĞLU-ÜZELTÜRK, Sultan: Ad Ve Soyada İlişkin Kararlar Bireyin Kimlik Hakkı, Anayasa Hukuku Dergisi, C. 3, Sa. 5, 2014, s. 11-36. YILMAZ, Merve: Evli Kadının Soyadı, TAAD, Yıl: 3, Sa. 10, Temmuz 2012, s. 129-151. YILMAZ-KILIÇOĞLU, Kumru: Kadının Bitmeyen Soyadı Sorunu 2014/ 4 Ankara Barosu Dergisi, s. 579-592. YÜKSEL, Sera Reyhani: Türk Medeni Kanunu Bakımından Kadın-Erkek Eşitliği, Gazi Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, C. XVIII, Sa. 2, 2014, s. 175-200. ZEYTİN, Zafer: Türk Medenî Kanunu’nda Kadın- Erkek Eşitliğine İlişkin Düzenlemeler, Prof. Dr. Hüseyin Hatemi’ye Armağan, C. II, İstanbul 2009, s. 1649-1680.