Kişi ve Eşya Ayrımı Bağlamında Hayvanların Hukuki Statüsü

Yıl 2018, Cilt: 76 Sayı: 2, 559 - 622, 12.04.2018

Özgün Çelebi

Öz

Hayvanları kullanma ve kontrol etme yönündeki ihtiyaçlarımız, onların öteden beri eşya olarak, başka bir deyişle hakların öznesi değil, konusu olarak sınıflandırılmalarına sebep olmuştur. Bununla beraber, hayvanların hissetme yetisine ilişkin bilimsel verilerin gelişmesi ile, hayvanlarla ilişkilerimiz onların da birer canlı varlık olmaları bilincine paralel olarak evrilmiş, hukuk kuralları da bu evrimi yansıtır hale gelmiştir. Hayvanları kendi menfaatleri için koruma amacını güden ve onları diğer eşyalardan farklı bir hukuki rejime tabi tutan normlar, hukuk sistemlerinde gittikçe daha fazla yaygınlık kazanmakta, hayvanlar, kendine özgü bir hukuki statüye doğru itelenmektedir. Gerek yapılmış olan düzenlemelerin hukuki etkisinin anlaşılması, gerekse hayvan hakları hukukunun ne yönde evrilmesi gerektiği sorusunun cevaplandırılması, hayvanların hukuki statüsünün, özel hukuk sistemimizin temel ayrımlarından biri olan kişi ve eşya ayrımı çerçevesinde yeniden değerlendirilmesini zorunlu kılmaktadır. Hayvanların statüsü açısından çağdaş sistemlerde oluşan hukuki tablonun ortaya konulması ve en yerinde olan çözümün arayışı, bizi, diğer canlı varlıklar, embriyo, kadavra, yapay zeka gibi sorunsallar açısından da önem taşıyan, hak öznesi ile hak nesnesi arasındaki geleneksel ilişkiyi de sorgulamaya götürecektir. 

Anahtar Kelimeler

Hayvan hakları

Legal Status of Animals with Regards to the Distinction between Persons and Things

Öz

Our need for using and controlling animals has traditionally led to the classification of animals as things, namely as objects, and not subjects of rights. Nevertheless, consequently to the development of scientific data as to animal sentience, our relationship with animals has evolved in parallel to our awareness regarding their peculiarities as living beings, and legal norms have begun to reflect this evolution. Rules that target protection of animals for the sake of their own interests and expose them to a different regime than other things have gradually expanded and animals have been dragged to a sui generis legal status. Comprehension of the legal effect of such rules and determination of the direction in which the animal law should proceed requires re-evaluation of the legal status of animals with regards to the distinction between persons and things, one of the summa divisio of our private law system. Exposure of the legal landscape regarding animals in modern law systems and quest of the most appropriate solution will lead to the interrogation upon the traditional relationship between the concepts of subject and object of rights, which may have importance also with respect to other living beings, embryos, corpses or artificial intelligence. 

Anahtar Kelimeler

Animal rights, Distinction between person and thing, Limitation of property rights, Animal dignity, Animal welfare

Kaynakça

• Akıncı Şahin, Roma Hukuku Dersleri, 9. Bası, Sayram Yayınları, Konya, 2015
• Aksoy Hüseyin Can, “Türk ve İsviçre Hukuklarında Evcil Hayvanlara Verilen Zararlara İlişkin Özel Hukuktan Doğan Sorumluluk”, Türkiye Barolar Birliği Dergisi, S. 129, 2017, s. 162-194
• Aksoy Dursun Sanem, Eşya Kavramı, Oniki Levha Yayıncılık, İstanbul, 2012
• Antalya O. Gökhan, Eşya Hukuku, Cilt 1, Legal Yayıncılık, İstanbul, 2017
• Antoine Suzanne, Rapport sur le regime juridique de l’animal, ed. Fransa Adalet Bakanlığı, (Ministère de la justice), Mayıs 2005, s. 1-50, https://www.ladocumentationfrancaise.fr/var/ storage/rapports-publics/054000297.pdf (E.T. 21.11.2018)
• Arıkan Engin, Hayvan Hakları İnsan Hukuku, Ekin Basım Yayın Dağıtım, Bursa, 2016
• Arnet Ruth, Art. 641a, Sachenrecht 641-977 ZGB, Handkommentar zum Schweizer Privatrecht, ed. Breitschmid Peter/ Jungo Alexandra, 3. Bası, Schulthess, Zürih, 2016, s. 16-17
• Atlan Hülya, Manevi Zararı Tazmin Yolları, On İki Levha Yayıncılık, İstanbul, 2015
• Başpınar Veysel, “Eşya Hukuku Bakımından Hayvanların Hukukî Durumu”, 1926’dan Günümüze Türk İsviçre Medeni Hukuku, Medeni Kanun’un ve Borçlar Kanunu’nun 90. Yılı Uluslararası Sempozyumu, Yetkin Yayınları, İstanbul, 2016, s. 1343-1362.
• Baur Jürgen F./Stürner Rolf, Sachenrecht, 18. Bası, C.H. Beck, Münih, 2009
• Bentham Jeremy, An Introduction to the Principles of Morals and Legislation, 1789, online version by The University of Adelaide Library, 2014, https://ebooks.adelaide.edu.au/b/bentham/ jeremy/morals/index.html
• Berg Jessica, “Of Elephants and Embryos: A Proposed Framework for Legal Personhood”, Hastings Law Journal, C. 59, 2007, s. 369- 406
• Beysan Nazime, Hak Kavramının Hukuk Felsefesi Açısından Analizi, On iki Levha Yayıncılık, İstanbul, 2015
• Bolliger Gieri, “Animal Dignity Protection in Swiss Law-Status Quo and Future Perspectives”, Schriften zum Tier im Recht, No 15, 2016, s. 17-41 (Kısaltma: Animal Dignity)
• Bolliger Gieri, “Legal Protection of Animal Dignity in Switzerland: Status Quo and Future Perspectives”, Animal Law Review, C. 22, 2016, s. 311-395 (Kısaltma: Legal Protection)
• Bozkurt Gülnihal, “Eski hukuk sistemlerinde kölelik”, Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, C. 38, S.1,1981, s. 65-103
• Bradshaw Karen, “Animal Property Rights”, University of Colorado Law Review, C. 89, 2018, s. 809-861.
• Brehm Roland, “Les nouveaux droits du détenteur en cas de lésion subie par son animal (art. 42 al. 3 et 43 al. 1bis CO)”, Responsabilité et assurance, 2003, s. 119-122
• Broom Donald M., “Animal Welfare in the European Union”, European Parliament, Policy Department for Citizens’ Rights And Constitutional Affairs, 2017, http://www.europarl.europa. eu/RegData/etudes/STUD/2017/583114/IPOL_STU(2017)583114_EN.pdf, (E.T. 21.11.2018)
• Buckland W. W., The Roman Law of Slavery, The Lawbook Exchange, New Jersey, 2000
• Caire Anne-Blandine, “Les animaux ont-ils des droits? L’animal, eternel atopos?” La Revue “Le droit des animaux”, S. 6, 2014, s. 3-17
• Carius Manuel, “A la recherche de l’animal juridique”, Revue de droit rural, 2015, no 432 (Kısaltma: Animal juridique)
• Carius Manuel, “Quel statut juridique pour le cheval?”, Revue de droit rural, 2014, no 425 (Kısaltma: Quel statut)
• Chappuis Christine, “Les nouvelles dispositions de responsabilité civile sur les animaux : que vaut Médor?”, in: Le préjudice : une notion en devenir : Journée de la responsabilité civile 2004, ed. Chappuis Christine/Winiger Bénédict, Schulthess, Cenevre, 2005, s. 15-37
• Chappuis Guy, “Les nouveaux droits du détenteur de l’animal tué ou blessé. Nouveaux, vraiment?”, Responsabilité et Assurance, 2004, s. 92 -96
• Chareix Fabien, “L’animal, entre personne et chose?”, Revue de synthèse, C. 120, S. I. 4, 1999, s. 511–544
• Chiesa Luis E., “Animal Rights Unraveled: Why Abolitionism Collapses into Welfarism and What It Means for Animal Ethics”, Georgetown Environmental Law Review, C. 28, 2016, s. 557-587
• Cumalıoğlu Emre, “Medeni Hukukta Hayvan Hakları ve Hayvanlar Üzerindeki Hak”, Dokuz Eylül Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, Prof. Dr. Şeref Ertaş’a Armağan, Özel Sayı, C. 19, 2017, s. 573-610
• Demogue René, “Le sujet de droit”, Revue Trimestrielle de Droit Civil, 1909, s. 611-655.
• De Poret Ombline, “L’animal en droit des successions”, Successio - Revue de droit des successions, 2008, s. 118-143
• Ellenberger Jürgen, Palandt-Bürgerliches Gesetzbuch, 71. Bası, C.H. Beck, Münih, 2012
• English David M., “The Uniform Trust Code (2000): Significant Provisions and Policy Issues”, Missouri Law Review, C. 67, 2002, s. 143- 212
• Epstein Richard A., “Animals as Objects, or Subjects, of Rights”, University of Chicago Law School, John M. Olin Program in Law and Economics Working Paper No. 171, 2002, s. 1-35, https://chicagounbound.uchicago.edu/cgi/viewcontent.cgi?article=1052&context=law_and_ economics, (E.T. 21.11.2018)
• Erdenk Emre Arda, “Descartes’ Account of Feeling of Pain in Animals”, Felsefe ve Sosyal Bilimler Dergisi, S. 15, Bahar 2013, s. 201-210.
• Eren Selahattin, “Roma Hukukunda Köle Mülkiyetinin Sınırları”, Marmara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Hukuk Araştırmaları Dergisi, C. 23, S. 3, 2017, s. 283-322
• Ertaş Şeref, Eşya Hukuku, 13. Bası, Fakülteler Barış Kitabevi, İzmir, 2017 Ertaş Şeref, Çevre Hukuku ve Hayvan Hakları Hukuku, 2. Bası, İleri Kültür Merkezi, İzmir, 2012 (Kısaltma: Çevre Hukuku) Esener Turhan/Güven Kudret, Eşya Hukuku, 7. Bası, Yetkin Yayınları, Ankara, 2017
• Evans Erin, “Constitutional Inclusion of Animal Rights in Germany and Switzerland: How Did Animal Protection Become an Issue of National Importance?”, Society and Animals, C. 18, 2010, s. 231-250
• Falaise Muriel, “Pour une approche juridique de la protection animale”, Communication au Colloque National de la Recherche dans les IUT, Université de Lyon I, 2008, s. 1-8, https:// projet.liris.cnrs.fr/cnriut08/actes/articles/205.pdf, (E.T. 21.11.2018)
• Farjat Gérard, “Entre les personnes et les choses, les centres d’intérêts (prolégomènes pour une recherche) ”, Revue Trimestrielle de Droit Civil, 2002, s. 221
• Favre David, “Living Property: A New Status for Animals Within the Legal System”, Marquette Law Review, C. 93, 2010, s. 1021-1070
• Flume Johannes W., BGB § 251, BeckOK BGB, ed. Bamberger Heinz George/Roth Herbert/Hau Wolfgang/Poseck Roman, 47. Bası, C.H. Beck, Münih, 2018
• Forbriger Anja, ZPO § 811c, BeckOK ZPO, ed. Vorwerk Volkert/Wolf Christian, C.H. Beck Münih, 2018
• Francione Gary L., Rain Without Thunder-The Ideology of the Animal Rights Movement, Temple University Press, 1996 (Kısaltma: Rain Without Thunder)
• Francione Gary L. /Garner Robert, The Animal Rights Debate- Abolition or Regulation?, Columbia University Press, 2010 (Kısaltma: Debate)
• Francione Gary L., “Animal Rights and Animal Welfare”, Rutgers University Law Review, C. 48, 1996, s. 397- 469 (Kısaltma: Animal Rights)
• Gamauf Richard, “Slaves doing business: the role of Roman law in the economy of a Roman household”, European Review of History C. 16, No 3, 2009, s. 331-346 (Kısaltma: Slaves)
• Gamauf Richard, “Slavery-Social Position and Legal Capacity”, The Oxford Handbook of Roman Law and Society, ed. Du Plessis Paul J./ Ando Clifford/ Tuori Kaius, Oxford University Press, 2016 (Kısaltma: Slavery)
• Genç Arıdemir Arzu, “Hayvanların Hukuki Konumlarının İyileştirilmesi Amacıyla İsviçre medeni Kanunu ile Borçlar Kanunu’nda Yapılan Değişikliklere Genel Bir Bakış”, Prof. Dr. Hüseyin Hatemi’ye Armağan, Cilt-1, Vedat Kitapçılık, İstanbul 2009, s. 327-349.
• Gergen Thomas, “Tiere in der deutschen Rechtsgeschichte und im geltenden Recht”, Natur und Recht, C. 34, I. 2, 2012, s. 96–102
• Gibson Miah, “The Universal Declaration of Animal Welfare”, Deakin Law Review, C. 16, I. 2, 2011, s. 539-567.
• Giroux Valery, “Des droits legaux fondamentaux pour tous les etres sensibles”, Klesis – Revue philosophie, C. 16, 2010 – Humanité et animalité, s. 128-171
• Graham-Siegenthaler Barbara, Art. 651a, Sachenrecht Art. 641-977 ZGB, Handkommentar zum Schweizer Privatrecht, ed. Breitschmid Peter/ Jungo Alexandra, 3. Bası, Schulthess, Zürih, 2016
• Gruber Urs, Münchener Kommentar zur ZPO, Band 2, ed. Krüger Wolfgang/Rauscher Thomas, 5. Bası, 2016
• Hadley John, “Nonhuman animal property: Reconciling environmentalism and animal rights”, Journal of Social Philosophy, C. 36/3, 2005, s. 305–315
• Haupt Claudia E., “The Nature and Effects of Constitutional State Objectives: Assessing the German Basic Law’s Animal Protection Clause”, Animal Law Review, C. 16, 2010, s. 213-257
• Helvacı Serap/Erlüle Fulya, Medeni Hukuk, 5. Bası, Legal Yayıncılık, 2018
• Hubert-Froidevaux Anouchka, Art. 482, Commentaire du droit des successions (art. 457-640 cc; art. 11-24 LDFR), Commentaire Stämpfli, ed. Eigenman, Antoine/Rouillier Nicolas, Stämpfli Verlag AG, 2012, s. 108-124
• İnal Tamer, “Hayvanın Hukuki Kişiliğinin ve Haklarının Tanınması Gereği Üzerine”, Kazancı Hukuk, İşletme ve Maliye Bilimleri Hakemli Dergisi, S. 1, 2004, s. 28-71
• Karadeniz Çelebican Özcan, Roma Eşya Hukuku, yeni Medeni Kanun’a uyarlanmış 5. Bası, Turhan Kitabevi, Ankara, 2015 (Kısaltma: Eşya Hukuku)
• Karadeniz Çelebican Özcan, “Roma hukukunda peculium müessesesi”, Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, C. 25, S. 3, 1968, s. 179-194 (Kısaltma: Peculium)
• Karaman Başak, “Roma Hukukunda ‘Persona’ Kavramı”, Bahçeşehir Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, S. 127-128, 2015, s. 81-114
• Kelch Thomas, “A Short History of (Mostly) Western Animal Law, Part I”, Animal Law Review, C.19, 2012, s. 23-62 (Kısaltma: Part I)
• Kelch Thomas, “A Short History of (Mostly) Western Animal Law, Part II”, Animal Law Review, C. 19, 2013, s. 347-390 (Kısaltma: Part II)
• Koçhisarlıoğlu Cengiz/Söğütlü Erişgin Özlem, “Hayvanın Hukuki Konumu”, Yaşar Üniversitesi Elektronik Dergisi, Prof. Dr. Aydın Zevkliler’e Armağan, C. 2, 2013-Özel sayı, s. 1691-1725.
• Kolar Roman, “Three Years of Animal Welfare in the German Constitution-the Balance from an Animal Welfare Perspective”, Altex C. 22, Özel Sayı 2, 2005, s. 146-149
• Koons Judith E., “Earth Jurisprudence: The Moral Value of Nature”, Pace Environmental Law Review, C. 25, 2008, s. 263-339.
• Kurki Visa, “Animals, Slaves, and Corporations: Analyzing Legal Thinghood”, German Law Journal, C. 18, S. 5, 2017, s. 1069-1090
• Lazayrat Emmanuel/Rochfeld Judith/Marguénaud Jean-Pierre, “La distinction des personnes et des choses”, Droit de la famille, S. 4, 2013,
• Etude 5 Le Bot Olivier, “Les Grandes Evolutions du Regime Juridique de l’Animal en Europe: Constitutionalisation et Dereification”, Revue Quebecoise de Droit International, C. 24, 2011, s. 249-257 (Kısaltma: Grandes evolutions)
• Le Bot Olivier, “La protection de l’animal en droit constitutionnel. Etude de droit comparé”, Lex Electronica, C. 12/2, 2007, s. 1-54 (Kısaltma: Protection de l’animal)
• Lennkh Sabine, “The Animal: A Subject of Law? A Reflection on Aspects of the Austrian and German Juridical Systems”, International Journal for the Semiotics of Law, C. 24, I. 3, 2011, s. 307-329
• Libchaber Remy, “Perspectives sur la situation juridique de l’animal”, Revue Trimestrielle de Droit Civil, 2001, s. 239
• Loder Elizabeth, “Animal Dignity”, Animal Law Review, C. 24, 2016, s. 1-64
• Malaurie Philippe/ Aynes Laurent/ Stoffel-Munck Philippe, Droit des Obligations, 9. Bası, LGDJ, Paris, 2017.
• Marguénaud Jean-Pierre, “Ni personne, ni objet, l’animal”, Bulletin de l’Académie Vétérinaire de France, C. 69, 1996, s. 15-23
• Michel Margot/ Schneider Kayasseh Eveline, “The legal situation of animals in Switzerland: Two steps forward, one step back - many steps to go”, Journal of Animal Law, C. 7, 2011, s. 1- 42
• Michel Margot, “Tierschutzgesetzgebung im Rechtsvergleich: Konzepte und Entwicklungstendenzen”, in: Animal Law-Tier und Recht, Developments and Perspectives in the 21st Century, ed. Michel Margot/Kühne Daniela/ Hänni Julia, Zürih/St. Gallen, 2012, s. 593-624.
• Müller Christoph, Analyse de l’arrêt Tribunal fédéral 4A_241/2016 du 19 septembre 2017, Responsabilité et assurance, 2017, s. 45-47
• Neumann Jean-Marc; “La Déclaration Universelle des Droits de l’Animal ou l’égalité des espèces face à la vie”, in: Animal Law-Tier und Recht, Developments and Perspectives in the 21st Century, ed. Michel Margot/Kühne Daniela/ Hänni Julia Zürih/St. Gallen 2012, s. 361-395
• Oetker Hartmut, BGB § 251, Münchener Kommentar zum BGB, ed. Sacker Franz Jürgen/ Rixecker Roland/Oetker Hartmut/Limperg Bettina, 7. Bası, C.H.
• Beck, Münih, 2016 Oğuzman M. Kemal/ Seliçi Özer/ Oktay-Özdemir Saibe, Eşya Hukuku, 20. Bası, Filiz Kitabevi, İstanbul, 2017
• Oğuzman M. Kemal/Barlas Nami, Medeni Hukuk-Giriş, Kaynaklar, Temel Kavramlar, 23. Bası, Vedat Kitapçılık, İstanbul, 2017
• Proctor Helen, “Animal Sentience: Where Are We and Where Are We Heading?”, Animals C. 2(4), 2012, s. 628-639
• Reboul-Maupin Nadege, “Pour une rénovation de la summa divisio des personnes et des biens”, Petites affiches, S. 259, 28.12. 2016, s. 6
• Reigné Philippe, “Les animaux et le Code Civil”, La Semaine juridique-Edition générale, S. 9, 02.03.2015, s. 242
• Rey Heinz, Die Grundlagen des Sachenrechts und das Eigentum, Stämpfli Verlag AG, Bern, 2007
• Roy Alain, “Papa, Maman, Bebe et Fido: L’Animal de Compagnie en Droit Civil ou L’Emergence d’un Nouveau Sujet de Droit”, Canadian Bar Review, C. 82, 2003, s. 791-807
• Sayın Baha Yiğit, Roma Hukukundan Günümüze Obligatio Naturalis (Tabii Borç), yayımlanmamış doktora tezi, danışman Havva Karagöz, İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, 2009.
• Scalbert Louise, “Utilité et force symbolique du droit- A propos de la reconnaissance dans le Code Civil de l’animal comme “etre vivant doué de sensibilité””, Revue de droit rural, S. 432, 2015
• Schmid Jörg/ Hürlimann-Kaup Bettina, Sachenrecht, 4. Bası, Schultess, 2012
• Serozan Rona, Medeni Hukuk-Genel Bölüm/ Kişiler Hukuku, 7. Bası, Vedat Kitabevi, İstanbul, 2017
• Serozan Rona/Engin Baki İlkay, Miras Hukuku ve Uygulama Çalışmaları, 5. Bası, Seçkin Yayıncılık, Ankara, 2018
• Seube Jean-Baptiste, “Le droit des biens hors le Code Civil”, Petites affiches, S. 118, 15.06.2005, s. 4
• Shumway Edgar S., “Freedom and Slavery in Roman Law”, University of Pennsylvania Law Review, C. 49, 1901, s. 636-653
• Sobbrio Paola, “The Relationship between Humans and other Animals in European Animal Welfare Legislation”, Relations. Beyond Anthropocentrism, C. 1, 2013, s. 33-46
• Steinauer Paul-Henri, “Tertium datur?”, in: Figures juridiques, Mélanges dissociés pour Pierre Tercier à l’occasion de son soixantième anniversaire, ed. Gauch Peter/Pichonnaz Pascal, Cenevre/Zürih/ Basel, 2003, s. 51 (Kısaltma: Tertium datur)
• Steinauer Paul-Henri, Les droits réels, Tome I, 5. Bası, Stämpfli editions SA, Bern, 2012 (Kısaltma: Droits réels)
• Stone Christopher D.,“Should Trees Have Standing? - Toward Legal Rights for Natural Objects”, Southern California Law Review, C. 45, 1972, s. 450-501
• Stresemann Christina, BGB § 90a, Münchener Kommentar zum Bürgerlichen Gesetzbuch, Band 1: Allgemeiner Teil §§ 1-240, 7. Bası, C.H. Beck, 2015
• Stucki Saskia, “Rechtstheoretische Reflexionen zur Begründung eines tierlichen Rechtssubjekts”, in: Animal Law-Tier und Recht, Developments and Perspectives in the 21st Century, ed. Michel Margot/Kühne Daniela/ Hänni Julia, Zürih/St. Gallen, 2012, s. 143-172 (Kısaltma: Rechtstheoretische Reflexionen)
• Stucki Saskia, “Die «tierliche Person» als Tertium datur-Eine Extrapolation aus aktuellen tierschutzrechtlichen Subjektivierungsansätzen und kritische Reflexion aus feministischer Perspektive”, in: Würde der Kreatur- ethische und rechtliche Beiträge zu einem umstrittenen Konzept, ed. Ammann Christoph/ Christensen Birgit/ Engi Lorenz/ Michel Margot, Schulthess, 2015, s. 287-326 (Kısaltma: Die «tierliche Person»)
• Studhalter Philipp, Art. 482, ZGB Kommentar-Schweizerisches Zivilgesetzbuch, ed. Kren Kostkiewicz Jolanta/ Wolf Stephan/ Amstutz Marc/ Fankhauser Roland, 3. Bası, Orell Füssli, 2016, s. 961-966
• Sungurbey İsmet, Hayvan Hakları-Bir İnsanlık Kitabı, İ. Ü. Basımevi ve Film Merkezi, İstanbul, 1992
• Trahan John R., “The Distinction Between Persons & Things: An Historical Perspective”, Journal of Civil Law Studies, C.1, 2008, s. 9-20
• Uyumaz Alper, “Bir Hukuk Sorunsalı Olarak Güncel Gelişmeler Işığında Türkiye’de Hayvan Hakları”, Gazi Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, C. 20, S. 3, 2016, s. 133-184
• Van Den Berg Peter A. J., “Slave: persons and property?: The Roman law on slavery and its reception in Western Europe and its overseas territories”, Osaka University Law Review, S. 63, 2016/2, s. 171-188
• Van Den Bergh Rena, “Roman Women: Sometimes Equal and Sometimes Not”, Fundamina, C. 12, S. 2, 2006, s. 113-136.
• Watson Alan, “Thinking Property at Rome” Symposium on the Law of Slavery: Comparative Law and Slavery, Chicago-Kent Law Review, C. 68, 1992, s. 1355- 1371 (Kısaltma: “Thinking Property”)
• Watson Alan (ed.), The Digest of Justinien, C. 1, English translation, University of Pennsylvania Press, 1998
• Werro Franz, “Le tort moral, le contrat et la perte d’une chose”, in: Une empreinte sur le Code Civil Mélanges en l’honneur de Paul-Henri Steinauer, ed. Rumo-Jungo Alexandra/ Pichonnaz Pascal/ Hürlimann-Kaup Bettina/ Fountoulakis Christiana, Stämpfli 2013, s. 855-869
• Wethmar-Lemmer, M. M., “The legal position of roman women: a dissenting perspective”, Fundamina, C. 12, 2006, s. 174-184
• Wiegand Wolfgang, Art. 641a, Zivilgesetzbuch II, Basler Kommentar, Honsell Heinrich/Vogt Nedim Peter /Geiser Thomas, 5. Bası, Helbing Lichtenhahn Verlag, 2015
• Wise Steven M., “The Legal Thinghood of Nonhuman Animals”, Boston College Environmental Affairs Law Review, C. 23, 1996, s. 471-546 (Kısaltma: Legal Thinghood)
• Wise Steven M., “Introduction to Animal Law Book”, Syracuse Law Review, C. 67, 2017, s. 7- 30 (Kısaltma: Introduction)
• Wise Steven M., “Nonhuman Rights to Personhood”, Pace Environmental Law Review, C. 30, 2013, s. 1278-1290 ( Kısaltma:Nonhuman Rights)
• Wolf Stephan, Art. 641a, ZGB Kommentar- Schweizerisches Zivilgesetzbuch, ed. Kren Kostkiewicz Jolanta/ Wolf Stephan/ Amstutz Marc/ Fankhauser Roland, 3. Bası, Orell Füssli, 2016, s. 1222-1223
• Wright Glenn, “Animal Law and Earth Jurisprudence: A Comparative Analysis of the Status of Animals in Two Emerging Discourses”, Australian Animal Protection Law Journal, C. 9, 2013, s. 5-29.