PROPAGANDIST QUALITY OF HATÂYÎ’S POEMS

Yıl 2018, Cilt: 3 Sayı: 6, 115 - 135, 30.06.2018

Murat Aslan

Öz

Shah
Ismail; in addition to being shah of the Safevî Government and sheikh of the
Safeviyye dervish order, is a divan poet. His pen name is Hatâyî in poems. He
lived in the end of the 15. century and in the beginning of the 16. century in
Azerbaijan area. His poems’ themes are these: love for Allah – Muhammed – Ali,
love for a darling, Ca’ferî sect, Kerbela event, Twelve imams, beliefs of the
dervish order, unity of the existence. Shiâ ideology is laying the base for
some Hatâyî’s poems. For this resason, Hatâyî’s poems have propagandist quality
besides aesthetic quality.

In
this article, our aim is indicate to Hatâyî’s propagandist poems. We want to
show that: How Hatâyî use his poems for his religious and political ideas?

Anahtar Kelimeler

Hatâyî, divan poetry, Shiâ, Safevi Fovernment, Propagandist

HATÂYÎ’NİN ŞİİRLERİNDE PROPAGANDİST NİTELİK

Öz

Şah
İsmail, Safeviyye tarikatinin şeyhi ve Safevi Devleti’nin şahı olduğu gibi aynı
zamanda Hatâyî mahlaslı bir şairdir. 15. yüzyılın sonu ile 16. yüzyılın başında
yaşayan Azeri sahası divan şairi Hatâyî, şiirlerinde Allah - Muhamed – Ali
sevgisini, Ca’ferî mezhebini, Kerbela vak’asını, on iki imamı, tarikat
inançlarını, vahdet-i vücûd düşüncesini, tasavvufu ve beşerî aşkı konu alan
şiirler yazmıştır. Şiîlik ideolojisini, kurduğu devletin temeline yerleştiren
Şah İsmail, bazı şiirlerinde bu inanç ve düşüncesini yansıtmıştır. Bu sebeple
onun şiirlerinde divan şiirinin estetik özellikleri yanında propagandist bir
nitelik de görülmektedir.

Makalemizde,
Şah İsmail’in divan şiirini kendi ideolojisi için nasıl araç olarak
kullandığını ortaya koymayı amaçladık. Hatâyî Divanı’yla sınırladığımız
araştırmamızın temel hipotezi şudur: Şah İsmail, siyasi amaçlarına ulaşmak
için, bazı şiirlerinde propaganda yapmakta; böylelikle Sünnîlerle savaşmaları
konusunda müritlerini motive etmektedir.

Anahtar Kelimeler

Hatâyî, divan şiiri, Şiîlik, Safevi Devleti

Kaynakça

• Ekinci, Mustafa (2010). ‘Safevî Devleti Hükümdarı Şah İsmail’in Şiirlerinde Hz. Hüseyin ve Kerbelâ’, Çeşitli Yönleriyle Kerbelâ, I. Cilt, Asitan Yayıncılık, Sivas Fığlalı, Ethem Ruhi (1990). Çağımızda Îtikadî İslâm Mezhepleri, Selçuk Yayınları
• Fığlalı, Ethem Ruhi (1997); ‘Hâricîler’ Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, http://www.islamansiklopedisi.info/dia/pdf/c16/c160066.pdf (Erişim Tarihi: 06/01/2018)
• Kur’an-ı Kerim Meâli (2010). Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları, Ankara
• Küpeli, Özer (2014). Osmanlı-Safevi Münasebetleri, Yeditepe Yayınevi, İstanbul
• Mohammednejat, Hamidreza (2015). Osmanlı-Safevi İlişkileri (1501-1576), Yayınlanmamış Doktora Tezi, Ankara
• Öngören, Reşat (2008); ‘Safîyüddîn-i Erdebîlî’, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, http://www.islamansiklopedisi.info/dia/pdf/c35/c350339.pdf (Erişim Tarihi: 06/01/2018)
• Öz, Mustafa (2010); ‘Şîa’, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, http://www.islamansiklopedisi.info/dia/pdf/c39/c390075.pdf (Erişim Tarihi: 06/01/2018)
• Özkırımlı, Atilla (1990). Toplumsal Bir Başkaldırının İdeolojisi Alevîlik-Bektaşîlik, Cem Yayınevi, İstanbul
• Öztürk, Emine (2011) Dini ve Kültürel Ritüelleriyle Caferilik, Rağbet Yayınları, İstanbul
• Saray, Mehmet (1999). Türk-İran İlişkileri, Atatürk Araştırma Merkezi, Ankara
• Şah İsmail (2017). Hatâyî Dîvânı, Türkiye Yazma Eserler Kurumu Başkanlığı Yayınları, Hazırlayan: Prof. Dr. Muhsin Macit, 1. Baskı, İstanbul
• Yavuz, Yusuf Şevki (1998); ‘Hulûl’, Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, http://www.islamansiklopedisi.info/dia/pdf/c18/c180188.pdf (Erişim Tarihi: 21.01.2018)
• Yiğit, İsmail (1995); ‘Emevîler’, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, http://www.islamansiklopedisi.info/dia/pdf/c11/c110050.pdf (Erişim Tarihi: 16.01.2018)