PROPAGANDA ARACI OLARAK SİNEMA: BÜYÜK DİKTATÖR FİLMİNİN ALIMLAMA ANALİZİ

Yıl 2018, Cilt: 2 Sayı: 2, 35 - 54, 20.08.2018

Mustafa Karaca

Öz

           Charlie
Chaplin'in baş rolünü oynadığı Amerikan yapımı Büyük Diktatör filmi, Amerika
Birleşik Devletleri'nin henüz İkinci Dünya Savaşı'na katılmadığı bir yılda çekilmiştir.
Filmin çekildiği 1940 yılında ABD tarafsız bir ülke olmasına karşın filmde,
Nazizm ideolojisi ve Nazi Almanyası Lideri Adolf Hitler ağır bir eleştiriye
maruz bırakılmıştır. Film ABD'de gösterime girdiği dönemde büyük ilgi görürken,
Nazi Almanya'sında ise yasaklanmıştır. Filmde geçen propagandif söylemler, ABD'de
Nazi karşıtı kamuoyunun oluşturulmasına neden olmuştur. Savaş sonrasında da
Büyük Diktatör filmi Nazizm karşıtı söylemleriyle büyük ilgi görmeye devam
etmiştir.

            Bu çalışmada, ABD yapımı Büyük
Diktatör filminin propagandif söylemlerinin üniversite öğrencileri tarafından
nasıl okunduğu analiz edilmeye çalışılmıştır. Bu amaçla Stuart Hall'in
"Kodlama ve Kodaçımı" bağlamında yer alan üç okuma şekli (egemen,
müzakereci ve muhalif) üzerinden üniversite öğrencilerine alımlama analizi
gerçekleştirilmiştir. Elde edilen bulgular ışığında, üniversite öğrencileri genel
olarak filmde Nazizm karşıtı etkili bir propagandanın yapıldığını kabul
etmiştir. Yine filmde yapılan propaganda ile doğru orantılı olarak, filmdeki
sunum kodlarında yer alan propagandif mesajların öğrenciler tarafından egemen
okuma şekli ile açımlandığı ortaya çıkarılmıştır. 

Anahtar Kelimeler

Nazizm, Propaganda, Film, Sinema, Liderlik

Kaynakça

• Akova, S. (2017). “Sigarayı Bırak, Hayatı Bırakma’’Sloganlı Kamu Spotları Örneklemlerinin Alımlama Analizi Yöntemi İle İncelenmesi. Stratejik ve Sosyal Araştırmalar Dergisi, 1(2), 15-36.
• Becerikli, S. Y. (2012). Sağlık İletişimi Çalışmalarında Alımlama Analizinin Kullanımı: Odak Grup Çalışması Yoluyla Kamu Kampanyaları ve Reklam Metinlerine İlişkin Çapraz Bir Okuma Pratiği. İstanbul Üniversitesi İletişim Fakültesi Dergisi, (43), 163-177.
• Caplan, J. (2017). Hitler Almanyası 1933-1945, İstanbul: İnkılap Yayınları.
• Çakı, C. (2018) "Mitinglerin Propagandadaki Rolü: Nürnberg Mitingleri'ne Ait Fotoğrafların Göstergebilimsel Analizi". Maltepe Üniversitesi İletişim Fakültesi Dergisi, 5 (1), 59-79.
• Çakı, C., Karaburun Doğan, D. ve Yılmaz, N. (2018). “Horst-Wessel Propaganda Marşı Üzerinden Nazizm İdeolojisinin İnşası”, İletişim Kuram ve Araştırma Dergisi, No. 46, s. 89-110.
• Eberle, H. ve Uhl, M. (2017). Hitler Kitabı. (Çev. Mustafa Tüzel). İstanbul:Alfa Yayınları.
• Erol, E. G., Cerrahoğlu, N., & Çakı, C. (2017). Hitler Dönemi Eğitim Yapısındaki Otokrasinin Eleştirisi: Die Welle Filmi Üzerine Göstergebilimsel İnceleme, IX. Uluslararası Eğitim Araştırmaları Kongresi, Ordu, 1234-1249.
• Fussell, P. (1990). Wartime:Understanding and Behavior in the Second World War. USA:Oxford University Press.
• Hall, S. (2001). Encoding/Decoding. Media and Cultural Studies: Keyworks, 2, United Kingdom: Blackwell Publishing.
• Hart, B. L. (2015). İkinci Dünya Savaşı Tarihi, (Çev. Kerim Bağrıaçık), İstanbul: İş Bankası Yayınları.
• Johnson, J. L., Oliffe, J. L., Kelly, M. T., Bottorff, J. L., & LeBeau, K. (2009). The Readings of Smoking Fathers: a Reception Analysis of Tobacco Cessation Images. Health communication, 24(6), 532-547.
• Jowett, S. G. ve O'donnell, V. (2014). Propaganda & Persuasion. USA: Sage.
• Keegan, J. (2011). The Second World War. USA:Random House.
• Kılıç, I. Ö. (2018). Seyirci Deneyiminde Film Tercihini Etkileyen Motivasyonlar ve Filmlerin Alımlanması: Recep İvedik Örneği. TRT Akademi, 3(5), 322-321.
• Kissenger, H. (2010). Diplomasi. (Çev. İbrahim H. Kurt). 9.Baskı. İstanbul: Türkiye İş Bankası Yayınları.
• Levent, S. (2016). Zorunlu Göçe İlişkin Belleğin Oluşmasında Filmlerin Katkısı: Dedemin İnsanları ve Bir Tutam Baharat Filmlerinin Alımlanması. Moment Dergi, 3(2), 436-466.
• Macksey, K. J. (2012). 2. Dünya Savaşı'ndaki Askeri Hatalar, (Çev. M. Tanju Akad). İstanbul: Türkiye İş Bankası Yayınları.
• Medin, B. (2016). Kahramanın Ç hali: Temsil ve özdeşlik bağlamında Behzat Ç. üzerine bir alımlama çalışması. Abant Kültürel Araştırmalar Dergisi, 1(1).
• Özçetin, B. (2010). Kullanımlar ve Doyumlardan İzlerkitle Sosyolojisine: Türkiye’de İzlerkitle Çalışmaları. İletişim Araştırmaları, 8(2), 9-37.
• Rogerebert. (2018). Erişim:13 Mart 2018. https:// www. rogerebert. com / reviews /great -movie -the - great -dictator -1940.
• Toruk, İ. ve Sine, R. (2015). Sosyal Medyanın Toplumsal Etkileri Bağlamında “Black Mırror” Dizisinin Alımlanması. Selçuk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Dergisi, 1(37), 457-481.
• Şeker, T., & Şimşek, F. (2012). Kodlama-Kodaçımı Bağlamında Muhteşem Yüzyıl Dizisinin Lise Öğrencileri Üzerindeki Etkilerine Yönelik Alımlama Analizi. Selçuk Üniversitesi İletişim Fakültesi Akademik Dergisi, 7(2), 111-120.
• Şeker, T. (2009). 5n1k Haber Programının Alımlama Analizi. Selçuk Üniversitesi İletişim Fakültesi Akademik Dergisi, 5(4), 105-117.
• Serttaş, A. (2014). “V For Vendetta Filminin Alımlama Analizi ile Sinemada Televizyon”. Global Media Journal: Tr Edition 5 (9): 303-322.
• Tanyeri Mazıcı, E. ve Çakı, C. (2018). Adolf Hitler’in Korku Çekiciliği Bağlamında Kamu Spotu Reklamlarında Kullanımı, Erciyes İletişim Dergisi, 5 (3), 290-306.
• Taylor, A. J. P. (1996). Origin Of The Second World War. USA:Simon and Schuster.
• Wood, H. (2007). The mediated conversational floor: an interactive approach to audience reception analysis. Media, Culture & Society, 29(1), 75-103.
• Zorlu, Y., Çakı, C., , Karaca, M. (2017). Türk Sinemasında Nazizm İdeolojisi:“Kırımlı” Filmi ve Göstergebilimsel Analizi, Sosyoloji Konferansları - Istanbul Journal of Sociological Studies No: 56 (2017-2) / 65-93.