ERKEN CUMHURİYET DÖNEMİNDE DOĞU ANADOLU BÖLGESİNİ KALKINDIRMAYA YÖNELİK BİR GİRİŞİM: MALATYA BEZ VE İPLİK FABRİKASI TAŞ’IN KURULUŞU (1936-1939)

Yıl 2016, Cilt: 5 Sayı: 1, 67 - 78, 01.07.2016

Sezen Karabulut Umut Karabulut

Öz

1936 yılında
inşa çalışmalarına başlanan Malatya Bez ve İplik Fabrikası, 1939 yılında
tamamlanmıştır. Çalışmada bu tesisin kuruluş çalışmaları değerlendirilecektir.
Ayrıca şu sorulara yanıt aranacaktır: Malatya Bez ve İplik Fabrikası’nın
Kuruluşuna nasıl karar verilmiştir? Bu tesisin bölge ve şehir için ne gibi önem
taşıyacağı düşünülmüştür? Tesisin yapımının, kent üzerindeki etkileri neler
olmuştur? Tesisin yapımı, başka hangi alanlarda yeni atılımlara yol açmıştır?
Araştırmada yararlanılacak kaynaklar; Başbakanlık Cumhuriyet Arşivi’nden temin
edilen belgeler, Birinci Beş Yıllık Sanayi Planı raporları, gelişmelerle ilgili
dönemin basınında yer bulan haberler, hatıratlar ve değerlendirme eserler
olarak belirlenmiştir.  

Anahtar Kelimeler

Malatya Bez ve İplik Fabrikası, Birinci Beş Yıllık Sanayi Planı, Devletçilik, Malatya, Sümerbank

Kaynakça

• Başbakanlık Cumhuriyet Arşivi (BCA), Fon Kodu: 30 18 1 2, Yer No: 68 78 5 (26 Eylül 1936)
• BCA, Fon Kodu: 30 18 01 2, Yer No: 84 85 7 (24 Eylül 1938).
• BCA, Fon Kodu: 30 18 1 2, Yer No: 30 18 1 2, Yer No: 83 53 12 (18 Haziran 1938).
• BCA, Fon Kodu: 30 18 1 2, Yer No: 83 41 17 (13 Mayıs 1938).
• BCA, Fon Kodu: 30 18 1 2, Yer No: 83 45 11 (25 Mayıs 1938)
• BCA, Fon Kodu: 30 18 1 2, Yer No: 83 50 15 (6 Haziran 1938).
• BCA, Fon Kodu: 30 18 1 2, Yer No: 83 52 16 (14 Haziran 1938).
• BCA, Fon Kodu: 30 18 1 2, Yer No: 84 67 15 (20 Temmuz 1938).
• BCA, Fon Kodu: 30 18 1 2, Yer No: 85 111 4 (6 Ocak 1939).
• BCA, Fon Kodu: 30 18 1 2, Yer No: 85 113 8 (6 Ocak 1939)
• BCA, Fon Kodu: 30 18 1 2, Yer No: 85 120 20 (15 Şubat 1939) BCA, Fon Kodu: 30 18 1 2, Yer No: 86 31 11 (11 Nisan 1939).
• BCA, Fon Kodu: 30 18 1 2, Yer No: 88 88 4 (7 Eylül 1939).
• BCA, Fon Kodu: 30 18 1 2, Yer No: 89 120 19 (3 Aralık 1939).
• BCA, Fon Kodu: 30 18 1 2, Yer No: 90 38 16 (20 Nisan 1940).
• BCA, Fon Kodu: 30 18 1 2, Yer No: 96 78 2 (3 Eylül 1941).
• “Fabrika-Malatya”, Fırat, 29 Ekim 1938.
• “Fabrikanın Malatya’mıza Bahşettiği Faydalar”, Fırat, 19 Nisan 1940.
• “Kombinanın Yeri Belirtildi”, Fırat, 12 Şubat 1936.
• “Malatya Kombinasının Kuruluşuna Doğru”, Fırat, 5 Şubat 1936.
• “Malatya’da Büyük Bir Dokuma Kombinası Kurulacak”, Fırat, 21 Eylül 1935.
• “Şehrimizde Kurulacak Dokuma Fabrikası”, Fırat, 20 Mart 1936.
• Afet İnan, Devletçilik İlkesi ve Türkiye Cumhuriyetinin Birinci Sanayi Planı 1933, Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara, 1972.
• Afet İnan, Medeni Bilgiler ve M. Kemal Atatürk’ün El Yazıları, 3. Baskı, Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara, 1998.
• Ahmet Hamdi Başar, Atatürk’le Üç Ay ve 1930’dan Sonra Türkiye, İstanbul, 1945.
• Bilsay Kuruç, Mustafa Kemal Döneminde Ekonomi, Büyük Devletler ve Türkiye, İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları, 2011.
• Ercan Çağlayan, “Tek Parti Döneminde Malatya’da Nüfus ve Demografik Yapı (1927-1950)”, Şarkiyat İlmi Araştırmaları Dergisi, Cilt: 8, Sayı: 1 (15; Nisan, 2016), s. 36-53.
• Gülten Kazgan, Tanzimat’tan 21. Yüzyıla Türkiye Ekonomisi, İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları, İstanbul, 2002.
• Haldun Derin, Türkiye’de Devletçilik, İstanbul, 1940.
• http://www.journals.istanbul.edu.tr/iumamk/article/viewFile/1023012856/1023012084
• İsmail Yıldırım, Cumhuriyet Döneminde Demiryolları (1923-1950), Atatürk Araştırma Merkezi Yayınları, Ankara, 2001
• İsmet Paşa’nın Siyasi ve İçtimai Nutukları (1920-1933), Ankara, 1933.
• Korkut Boratav, Türkiye’de Devletçilik, 2. Baskı, İmge Yayınevi, Ankara, 2006.
• Medeniyetin Beşiği Malatya, Malatya Valiliği Malatya Kitaplığı Yayınları, Malatya, 2013.
• Rahmi Doğanay, “1930-1945 Dönemi Doğu Anadolu’da Uygulanan Sanayi Politikaları”, Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, Cilt: 10, Sayı: 2 (2000), s. 223-230.
• Selahattin Özmen, “Üretimde Devlet: Kamu İktisadi Teşebbüsleri”, Cumhuriyet Dönemi Türkiye Ansiklopedisi, Cilt: 2, İletişim Yayınları, İstanbul, 1983, s. 425-446.
• Serpil Kahraman Akdoğu, “1929 Krizi Sonrasında Türkiye Ekonomisinde İktisat Politikası Arayışları: İktisadi Devletçilik”, Yönetim ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi, Sayı: 22 (2014), s. 348-365.
• Şevket Süreyya Aydemir, İkinci Adam 1884-1938, I, 9. Basım, İstanbul, 1999.
• Yahya S. Tezel, Cumhuriyet Döneminin İktisadi Tarihi, 5. Baskı, Tarih Vakfı Yurt Yayınları, İstanbul, 2002.