Ortaokul Sosyal Bilgiler Ders Kitaplarının Ortaokul Sosyal Bilgiler Dersi Öğretim Programında Yer alan Beceriler Açısından İncelenmesi

Yıl 2017, Cilt: 3 Sayı: 2, 1 - 17, 27.12.2017

Murat Aydemir

Öz

Bu araştırma, Ortaokul Sosyal
Bilgiler Öğretim Programında yer alan ve öğrencilere kazandırılması hedeflenen
ortak ve derse özgü becerilerin Ortaokul Sosyal Bilgiler ders kitaplarındaki
etkinliklerde ne düzeyde yer aldığını ortaya koymayı amaçlamaktadır.
Araştırmada Millî Eğitim Bakanlığı, Talim ve Terbiye kurulu kararıyla 2013-2014
eğitim-öğretim yılında ilköğretim okullarında okutulmak üzere ders kitabı
olarak kabul edilen Millî Eğitim Bakanlığı yayınevine ve özel yayınevlerine ait
5. 6. ve 7. sınıf Sosyal Bilgiler ders kitapları incelenmiştir. Araştırmada bu
amaçla nitel araştırma yöntemlerinden doküman incelemesi yöntemi
kullanılmıştır. Araştırmanın sonucunda Millî Eğitim Bakanlığı yayınevine ve
özel yayın evlerine ait ders kitaplarının Ortaokul Sosyal Bilgiler Dersi
Öğretim Programındaki ortak ve derse özgü becerilere yeterince yer vermediği
belirlenirken aynı zamanda ders kitaplarının becerilere yer verme düzeyi
açısından da farlılık gösterdiği belirlenmiştir. Ayrıca ders kitaplarında ortak
becerilere daha fazla yer verildiği derse özgü becerilere ise daha yer az yer
verildiği bazı becerilere ise hiç yer verilmediği tespit edilmiştir.

Anahtar Kelimeler

sosyal bilgiler; ders kitabı; beceri; etkinlik

Examination of Middle School Social Sciences Text Books in Terms of Skills Included in the Middle School Social Sciences Course Curriculum

Öz

This
study aims to identify the level of shared and course-specific skills that are
included in the Middle School Social Sciences Curriculum. In this study, 5th,
6th, and 7th grade Social Sciences textbooks that were published by the
Ministry of National Education publishing house and private publishers, and
accepted as textbooks for the 2013-2014 academic year by the decision of the
Turkish Board of Education, were examined. Therefore, a qualitative
methodology, document review, was used. The results of this study showed that
the textbooks reviewed did not include enough shared and course-specific skills
presented in the Middle School Social Sciences Course Curriculum. Also, the
degree to which these skills were included varied among textbooks. It was also
found that shared skills were emphasized more in the textbooks while
course-specific skills were emphasized less and some skills were not included
at all.

Anahtar Kelimeler

social sciences; textbook; skill; activity

Kaynakça

• Akbuğa, M. (2010). İlköğretim Dördüncü ve Beşinci Sınıf öğretmenlerin Sosyal Bilgiler Ders Kitaplarına İlişkin Görüşleri. (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Selçuk Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Konya
• Akpınar, M. (2013). Sosyal Bilgiler Öğretmen Adaylarının 5.Sınıf Sosyal Bilgiler Ders Kitabındaki Etkinlikler Hakkındaki Görüşleri Eğitim ve Öğretim Araştırmaları Dergisi, 2(2), 338-346.
• Arslan, E. (2010). Türkiye Cumhuriyeti’nin İlk Ders Kitapları. Eğitim ve Bilim, 35(158), 215-231.
• Arslan, M. M. (2013). İlköğretim Sosyal Bilgiler 7 Ders Kitabı. Ankara: Anıttepe Yayıncılık.
• Aslan, B., Okumuş, O. ve Koçoğlu, Y. (2015). Ortaöğretim Tarih Ders Kitaplarının Öğrencilerin Gelişim Düzeyine Uygunluğunun İncelenmesi. Journal of International Social Research, 8(37), 689-699.
• Aydemir, M. (2015). Ortaokul Sosyal Bilgiler Programında Öğrencilere Kazandırılması Hedeflenen Becerilerin Kazanım ve Etkinlikler İle Öğrenci Çalışma Kitaplarında Yer Alma Düzeyinin Belirlenmesi. (Yüksek Lisans Tezi). Celal Bayar Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Manisa.
• Aydemir, M., Adamaz, K. (2017). Sosyal Bilgiler Öğrenci Çalışma Kitaplarının Sosyal Bilgiler Dersi Öğretim Programındaki Beceriler Açısından İncelenmesi. International Journal of Field Education, 3(1), 106-119.
• Başol, S. Vd. (2013) İlköğretim Sosyal Bilgiler 5 Ders Kitabı. Ankara: MEB Devlet Kitapları
• Bayrakçı, M. (2005). Ders Kitapları Konusu ve İlköğretimde Ücretsiz Ders Kitabı Dağıtımı Konusu Projesi. Milli Eğitim Dergisi, 165.
• Binbaşıoğlu, C. (1994). Ders Kitapları Üzerine. Çağdaş Eğitim Dergisi, 195, 31-35
• Bulut, B., Taşkıran, C. (2014). Altıncı Sınıf Sosyal Bilgiler Programındaki Kazanımların Zihinsel Beceriler Açısından İncelenmesi. Uluslararası Türk Eğitim Bilimleri Dergisi. 2(2), 1-13.
• Büyükalan, S. F. (2003). Ders Kitabı ve Öğretim Programı İlişkisi. Cemalettin Şahin (Ed.) Konu Alanı Ders Kitabı İnceleme Kılavuzu Sosyal Bilgiler. Ankara: Gündüz Eğitim ve Yayıncılık.
• Cansız Aktaş, M. (2014). “Nitel Veri Toplama Araçları”. Mustafa Metin (Ed.) Kuramdan Uygulamaya Eğitimde Bilimsel Araştırma Yöntemleri içinde (ss. 337-371) Ankara: Pegem A Akademi.
• Ceyhan, E. Yiğit, B. (2003). Konu Alanı Ders Kitabı İncelemesi. Ankara: Anı Yayıncılık.
• Çelikkaya, T. (2011). Sosyal Bilgiler Programında Yer Alan Becerilerin Kazandırılma Düzeyi: Öğretmen Görüşleri. Kastamonu Eğitim Dergisi, 19(3), 969-990.
• Demirel, Ö., Seferoğlu, S. S., Yağcı, E. (2005). Öğretim Teknolojileri ve Materyal Geliştirme. Ankara: Pegem A Yayınları.
• Demirkaya, H. (2017). Sosyal Bilgiler Öğretiminde Ders Kitabı. R. Sever, Erol Koçoğlu (Ed.), Sosyal Bilgiler Öğretiminde Eğitim Teknolojileri ve Materyal Tasarımı içinde (ss. 87-101). Ankara: Pegem Akademi Yayınları.
• Ersöz. T. (2012). İlköğretim 5.sınıf Sosyal Bilgiler Ders Kitabı. Ankara: Pasifik Yayınları
• Ertürk, M., Güler, E. (2017). 5. 6. ve 7. Sınıf Sosyal Bilgiler Ders Kitaplarının Öğretmen Görüşlerine Göre İncelenmesi (Muğla İli Örneği). Uluslararası Türk Eğitim Bilimleri Dergisi, 5(8), 64-76.
• Geçit, Y. (2010). İlköğretim 5. Sınıf Sosyal Bilgiler Ders Kitabının Okunabilirlik Derecesinin Türkçeye Uyarlanmış Flesh Formülüne Göre Değerlendirilmesi. Elâzığ: 9. Ulusal Sınıf Öğretmenliği Eğitimi Sempozyumu, 47-49.
• Gelen, İ. (2011). Sosyal bilgiler programındaki düşünme ile ilgili bazı ortak becerilerin kazanılma düzeyinin belirlenmesi. On dokuz Mayıs Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 30 (1), 83-106.
• Göksu, M. ve Taşyürek, Z. (2016). Ortaokul Sosyal Bilgiler Ders Kitaplarının Öğrencilerin Gelişimsel Düzeyine Uygunluğunun İncelenmesi. Turkish Studies, 11(3), 1753-1768.
• Gülersoy, A. E. (2012). İdeal Ders Kitabı Arayışında Sosyal Bilgiler Ders Kitaplarının Bazı Özellikler Açısından İncelenmesi. International Journal of New Trends in Arts, Sports & Science Education (IJTASE), 2(1), 8-26.
• Gümüş, E. (2004). Ortaöğretim Coğrafya Ders Kitaplarına Bir Bakış. Hasan Ali Yücel Eğitim Fakültesi Dergisi, 1, 83-87.
• Hayırsever, F. (2010). Sosyal Bilgiler Ders, Öğretmen Kılavuz ve Öğrenci Çalışma Kitaplarının Sosyal Bilgiler Öğretim Programında Kazandırılması Hedeflenen Temel Beceriler Açısından Değerlendirilmesi. (Yayınlanmamış Doktora Tezi). Anakara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Hayırsever, F., Kısakürek, M. A. (2014). Sosyal Bilgiler Ders Kitabının, İlköğretim Programında Kazandırılması Hedeflenen Beceriler Açısından Değerlendirilmesi. Uluslararası Eğitim Programları ve Öğretim Çalışmaları Dergisi, 4(8), 23-42.
• İncekara, S., Karatepe, A. (2010). Sosyal Bilgiler Öğretmenlerinin Yeni Program Temelinde Ders Kitaplarına Yönelik Düşünceleri. Marmara Coğrafya Dergisi, 21, 46 – 64.
• Kabapınar, Y. (2012). “Yeni Öğrenme Anlayışının Işığında Sosyal Bilgiler Ders Kitapları”. Cemil Öztürk (Ed.) Sosyal Bilgiler Öğretimi, Demokratik Vatandaşlık Eğitimi içinde (ss.367-401). Ankara: Pegem A Akademi.
• Karabacak, N., Turan İ. (2007). İlköğretim Birinci Kademe Sosyal Bilgiler Ders Kitaplarının Sınıf Öğretmenliği Öğretmen Adaylarına Göre Bir Değerlendirmesi. Atatürk Üniversitesi Kazım Karabekir Eğitim Fakültesi Dergisi, (16), 209-233.
• Karaca, N. H., Ocak, G. (2011). Hayat Bilgisi Ders Kitaplarının Becerilere Uygunluk Düzeyinin Öğretmen Görüşlerine Göre Değerlendirilmesi (Afyonkarahisar İli Örneklemi). Kuramsal Eğitimbilim, 4(1), 108-125.
• Kaya, K. (2013). İlköğretim Sosyal Bilgiler 6 Ders Kitabı. Ankara: İma-yay Ders Kitapları.
• Kayabaşı, B. (2003). İlköğretim okulu sosyal bilgiler ders kitapları ile ilgili öğretmen ve öğrenci görüşleri. (Yayınlanmamış Yüksek Lisan Tezi). Sakarya Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Sakarya.
• Kılıç, A., Seven, S. (2002). Konu alanı ders kitabı incelemesi. Ankara: Pegem Akademik.
• Kılıç, S. (1999). İlköğretim 5. sınıf sosyal bilgiler ders kitaplarına ilişkin sınıf öğretmenlerinin ve müfettişlerin görüşleri (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• Kızılçaoğlu, A. (2004). Orta öğretim coğrafya ders kitapları değerlendirme ölçütleri. Marmara Coğrafya Dergisi, (8), 19-33.
• Koca, N., Daşdemir, İ. (2017). Sosyal Bilgiler Lisans Öğrencilerinin Sosyal Bilgiler Ders Kitaplarının Etkililiğine İlişkin Görüşleri. TURAN-SAM: Stratejik Araştırmalar Merkezi, 9(35), 144-155.
• Komisyon, (2012). İlköğretim Sosyal Bilgiler 7 Ders Kitabı. Ankara: MEB Devlet Kitapları.
• Komisyon, (2013). İlköğretim Sosyal Bilgiler 6 Ders Kitabı. Ankara: MEB Devlet Kitapları.
• Kulantaş, N. (2007). 4. ve 5. Sınıf Sosyal Bilgiler Dersinde Kullanılan Öğrenci Ders ve Çalışma Kitapları İle Öğretmen Kılavuz Kitaplarının, Öğretmen, Öğrenci ve Veli Görüşlerine Göre Değerlendirilmesi. (Yayımlanmamış Doktora Tezi). Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Miles, M. B., Huberman, A.M. (1994). Qualitative data analysis: An expanded sourcebook. Calif.: SAGE Publications.
• Mutluer, C. (2013). Sosyal Bilgiler Programlarında Yer Alan Beceriler Hakkında Sosyal Bilgiler Öğretmen Görüşleri (İzmir Menemen Örneği) Turkish Studies- International Periodical For The Languages. Literature and History of Turkish or Turkic. 8(7), 355-362.
• Nalçacı, A. (2011). İlköğretim 5. Sınıf Sosyal Bilgiler Ders Kitabının Öğretmen Görüşlerine Göre Değerlendirilmesi (Erzurum Örneği). Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 15(2), 321-335.
• Oruç, Ş. (2009). “Sosyal Bilgiler Ders Kitapları”, Mustafa, Safran (Ed.), Sosyal Bilgiler Öğretimi, içinde (267-282), Ankara: Pegema Yayıncılık.
• Öcal, A., Yiğittir, S. (2007). İlköğretim Sosyal Bilgiler Ders Kitaplarının Öğretmen Görüşlerine Göre Değerlendirilmesi (Kırıkkale Örneği). Ahi Evran Üniversitesi Kırşehir Eğitim Fakültesi Dergisi, 8(1), 51-61.
• Özer, M. A., Allahverdi, K. (2009). Geleneksel ve Yapılandırmacı Eğitim Anlayışı ile Hazırlanan 7 Sınıf Sosyal Bilgiler Ders Kitaplarının Ders Öğretmenlerinin Görüşlerine Göre Değerlendirmesi. 17. Ulusal Eğitim Bilimleri Kongresi, Mayıs 2009, Sakarya.
• Öztürk T., Öğreten A. (2017). 2005 Yılı Sosyal Bilgiler Öğretim Programı’ndaki Becerileri Kazandırmada Ders Kitaplarının Yeterliliğine İlişkin Öğretmen Görüşleri. Anadolu Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü Dergisi, 7(2), 234-259.
• Pehlivan, A., Kolaç, E. (2016). Açık-Örgün Eğitim Sosyal Bilgiler Ders Kitapları Ve Öğretim Programında Somut Olmayan Kültürel Miras Ögeleri. Turkish Studies, 11(19), 655-670.
• Seven, S. (2001). İlköğretim sosyal bilgiler ders kitapları hakkında öğretmen ve öğrenci görüşleri. (Yüksek Lisans Tezi). Celal Bayar Üniversitesi, Manisa.
• Sever, R. (2010). Öğretim Teknolojileri ve Materyal Tasarımı, Tasarım Örnekleri. Ankara: Anı Yayıncılık.
• Şahin, T. Y., Yıldırım, S. (2001). Öğretim Teknolojileri ve Materyal Geliştirme. Ankara: Anı Yayıncılık.
• Şahin, V. (2015). Ortaöğretim Coğrafya Ders Kitaplarının Sözlük Kısımları Üzerine Bir Değerlendirme. Journal of International Social Research, 8(39), 398-403.
• Tan, Ş. (2008). “Öğretimin Materyallerle Desteklenmesi”. Şeref Tan (Ed.) Öğretim İlke ve Yöntemleri (ss. 319-343). Ankara: Pegem Akademi.
• Taş, A. M. (2007). Yeni Sosyal Bilgiler Ders Kitaplarına İlişkin Öğretmen Görüşlerinin Belirlenmesi. Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 1(17), 519-532.
• Taşkıran, C., Baş, K., Bulut, B. (2016) Sosyal Bilgiler Dersinin Kendine Özgü Becerilerinin Kazandırılma Düzeyi. Sosyal Bilimler Dergisi, 6(11), 1-19.
• Uzun Turan, A. N. (2003) ilköğretim altıncı ve yedinci sınıf öğrencileri ile sosyal bilgiler öğretmenlerinin sosyal bilgiler ders kitaplarına ilişkin görüşleri. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Anadolu Üniversitesi Eğitim Bilimler Enstitüsü, Eskişehir.
• Ünsal, Y., Güneş, B. (2002). Bir Kitap İnceleme Çalışması Örneği Olarak MEB İlköğretim 4. Sınıf Fen Bilgisi Ders Kitabına Fizik Konuları Yönünden Eleştirel Bir Bakış. Gazi Üniversitesi Gazi Eğitim Fakültesi Dergisi, 22(3), 107-120.
• Yıldırım, A., Şimşek, H. (2013). Sosyal Bilimlerde Nitel Araştırma Yöntemleri. Ankara: Seçkin Yayıncılık.
• Yıldırım, Ü. N., Ateş, S. (2003). İlköğretim 7. Sınıf Fen Bilgisi Ders Kitabının Fen Bilgisi Öğretmenlerine Göre Yeterlilik Derecesinin Araştırılması. Abant İzzet Baysal Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 3(1), 78-86.
• Yıldız, A. (2005). İlköğretim 7. sınıf sosyal bilgiler ders kitaplarının niteliğinin ve bununla ilgili öğretmen-öğrenci görüşlerinin değerlendirilmesi. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Marmara Üniversitesi Eğitim Bilimler Enstitüsü, İstanbul.