The Importance of Manaqibnamas in Islamic Mysticism as Religious-Literary Texts: Example of Ahmed Yasavî’s Manaqibnamas

Yıl 2016, Özel Sayı 1, 364 - 370, 01.08.2016

Ömer Faruk Teber

Öz

As one of the most original works of Islamic-Turkish Literature, Manaqibnamas are the anonymous or non-anonymous works which were composed with the compilation of oral and written sources which transfer the merits (fadilats), oracles (karâmats) and extraordinary cases of walis, who are in a mystic and ascetic life, to the next generations. Works of genre of Walayatnama and Manaqibnama have some functions such as to have members of brotherhood adhere tariqat more firmly and gain the tariqat prestige. In this study we shall make some considerations with reference to Manâqib Ahmad Yasavî known to be written by Husamaddin Husayin b. Ali Sighnâkî (d. 1311), Javâhir al-Abrâr min Amvâj al-Bihâr written by Sultân Ahmad b. Mawlâna Mahmûd Hazînî, Mir’ât al-Qulûb and Manâkib Ahmad Yasavî by Sûfî Muhammed Danishmand, lieutenant (khalifa) of Ahmad Yasavî and Manâqib Ahmad Yasavî reported in an abridged form in Manaqibnamas

Anahtar Kelimeler

Ahmad Yasavî, Manaqibnama, Walayatnama, Manâqib Ahmad Yasavî

Dini Edebi Metinler Olarak Menâkıbnâmelerin İslam Tasavvufundaki Önemi Hoca Ahmed Yesevî Menâkıbnâmeleri Örneği

Öz

İslâmî Türk edebiyatının en özgün eserlerinden birisi olan Menâkıbnâmeler, tasavvuf ve zühd hayatı içindeki velilerin faziletlerini, kerâmet ve olağanüstü hallerini sonraki nesillere nakleden sözlü gelenek ve yazılı kaynakların derlenmesiyle oluşturulan anonim veya müellifi belli eserlerdir. Velâyetnâme ve Menâkıp kitapları tarikatın müntesiplerinin tarikata daha sıkı şekilde bağlanmasını sağlamak ve tarikata saygınlık kazandırmak gibi bir takım fonksiyonlar icra etmektedir. Biz bu çalışmamızda Hüsameddin Hüseyin b. Ali Sıgnâkî (ö. 1311) tarafından yazıldığı bilinen Menâkıb-ı Ahmed Yesevî, Sultân Ahmed b. Mevlânâ Mahmud Hazînî tarafından yazılmış olan Cevâhiru’l-Ebrâr min Emvâci’l-Bihâr ve Hoca Ahmed Yesevî’nin halifesi Sûfî Muhammed Danişmend’in Mir’âtu’l-Kulûb’u ile muhtasar olarak Menâkıb kitaplarında yer alan Menâkıb-ı Ahmed Yesevî adlı eserleri üzerinden değerlendirmeler sunacağız

Anahtar Kelimeler

Ahmed Yesevî, Menakıbname, Velayaename, Menâkıb-ı Ahmed Yesevî

Kaynakça

• Azamat, N. (1993), “Cevâhiru’l-Ebrâr”, DİA, (7/432), İstanbul, Türkiye Diyanet Vakfı.
• Demir Baba Vilâyetnâmesi, (1976), .haz. Bedri Noyan, İstanbul.
• Elçin, Ş.(1984), “Bir Şeyh Şücaeddin Baba Velâyetnâmesi”,.Türk Kültürü Araştırmaları, XXII/1-2 ,200-218
• Elvan Ç. (1984), Menâkıbü’l-Kudsiyye fî Menâsıbi’l-Ünsiyye, Baba İlyas-ı Horasânî ve Sülalesinin Menkabevî Tarihi, Haz. İsmail E. Erünsal-Ahmet Yaşar Ocak, İstanbul, TTK. Yay.
• Güzel, A. (1999), Kaygusuz Abdal (Alâeddin Gaybî) Menâkıbnâmesi, Ankara, TTK. Yay.
• Hazînî, SA.(1995), Cevâhiru’l-Ebrâr min Emvâc-ı Bihâr, Yesevî Menâkıbnâmesi, haz. Cihan Okuyucu, Kayseri.
• M. Fuad Köprülü, Türk Edebiyatında İlk Mutasavvıflar adlı kitabının Ahmed Yesevî’nin hayatı ve Yeseviyye tarikatı ile ilgili bölümünü, önemini özellikle vurguladığı bu eserdeki bilgiler çerçevesinde ele almıştır. İbn Manzûr, Ebû’l-Fazl Muhammed b. Mükerrem b. Ali el-Ensarî, (1414), Lisânu’l-Arab, Beyrut.
• İnalcik, H.(1993), “Derwish and Sultan: An Analysis of The Otman Baba Vilâyetnâmesi”,
• The Middle East and tha Balkans Under The Ottoman Empire, Essays on Economy and Society, Bloomington. Köprülü, F. (1943), “Anadolu Selçuklu Tarihinin Yerli Kaynakları”, Belleten, VII/27, 379
• Köprülü, F. (1966), Türk Edebiyatı’nda İlk Mutasavvıflar, Ankara, TTK.,
• Ocak, AY.(1997), Kültür Tarihi Kaynağı Olarak Menâkıbnâmeler: Metodolojik Bir
• Yaklaşım, Ankara, TTK Yay. Ocak, AY. (2005), .Alevî ve Bektâşî İnançlarının İslâm Öncesi Temelleri, Bektâşî
• Menâkıbnâmelerinde İslâm Öncesi İnanç Motifleri, İstanbul. Risâle-i Hüsâmeddin-i Sığnâkî, Özbekistan/Taşkent Fenler Şarkiyat Enstitüsü Kütüphanesi Nr.11084. (vr.11b-14a).
• Odman Baba Velâyetnâmesi, Vilâyetnâme-i Şâhî Gö’çek Abdal, (2002), Haz. Şevki Koca,
• İstanbul, Bektâşî Kültür Derneği Yay. Otman Baba Velâyetnâmesi , (Tenkitli Metin), (2007), Haz. Filiz Kılıç, Mustafa Arslan
• Tuncay Bülbül, Ankara. Şahin, H. (2004), “Menâkıbnâme”, DİA., C. 29, (ss. 112-113). İstanbul, Türkiye Diyanet Vakfı.
• Şahin, H. (2010), “Alevi-Bektâşi Tarihinin Yazılı Kaynakları:Velayetnameler”, Anadolu’da
• Aleviliğin Dünü Bugünü, ss.356-366, Edit. Halil İbrahim Bulut, Sakarya, Sakarya Üniv. Tâcü’l-arifîn Es-Seyyid Ebû’l-Vefâ Menâkıbnâmesi, Yaşamı ve Tasavvufî Görüşleri, (2006),
• Haz. Dursun Gümüşoğlu, İstanbul, Can Yay. Teber, ÖF. (2008), Bektâşî Erkânnâmelerinde Mezhebî Unsurlar, Ankara, Aktif.
• Tosun, N. (Ocak-Haziran 1998), “Ahmet Yesevî’nin Menâkıbı”, İLAM Araştırma Dergisi, C.III, S.1, 71-78.
• Tosun, N. (Temmuz-Aralık 1997), “Yesevîliğin İlk Dönemine Ait Bir Risale: Mirâtu’l
• Kulûb”, İLAM Araştırma Dergisi, C.II, S. 2, 41-86. Uşaklı Ali ibn-i Hacı Mustafa, (1993), Velâyetnâme-i Kolu Açık Hacim Sultân, Derleyen
• Derviş Burhan, Çev. Mustafa Erbay, Ankara, Ayyıldız Yay. Zebidî, Ebû’l-Feyz Murtazâ Muhammed b. Muhammed, (trz.), Tâcu’l-Arûs min Cevâhiri’l- Kamûs, Daru’l-Hidâye, Beyrut.