Sosyal Bilgiler Derslerinde Değişim ve Sürekliliğin Algılanmasında Görsel Okumanın Etkililiği: Bir Eylem Araştırması

Yıl 2018, Cilt: 5 Sayı: 9, 48 - 73, 16.05.2018

Yücel Kabapınar Ahmet Sağlamgöncü

https://doi.org/10.29129/inujgse.398801

Cited By: 3

Öz

Amaç: Araştırmanın amacı, Sosyal Bilgiler dersi öğretme-öğrenme sürecinde
değişim ve sürekliliğin algılanması boyutunda görsel materyalleri ve görsel
okumayı merkeze alan bir öğretim süreci planlamak, uygulamak ve
uygulamanın etkili olup olmadığını irdelemektir.

Yöntem: Araştırma nitel araştırma yöntemlerinden eylem araştırması
şeklinde desenlenmiştir. Araştırmanın çalışma grubunu, Adana ilinin Seyhan
ilçesinde, 2015-2016 eğitim-öğretim yılında bir devlet okulunun 5. sınıfında
bulunan 12’si erkek, 10’u kız olmak üzere toplam 22 kişilik bir öğrenci grubu
oluşturmaktadır. Araştırmada veri toplama araçları olarak, “değişim ve
sürekliliğe dair görsel okuma etkinlikleri ve çalışma yaprakları”, “öğrencilerle
yapılan odak grup görüşmesi” ve “video kayıtları” kullanılmıştır. Araştırmadan
elde edilen verilerin değerlendirilmesinde içerik analizi kullanılmıştır.
Araştırma kapsamında 5. sınıf “Bilim Teknoloji ve Toplum” öğrenme alanında
yer alan “Gerçekleşen Düşler” Ünitesine ait üç kazanım belirlenmiştir. Bu
kazanımlara yönelik olarak görsel okuma temelinde hazırlanmış etkinlikler ve
çalışma yaprakları, öğrencilerin görsel okuma niteliklerini ortaya çıkarmada
birer veri toplama kaynağı olarak kullanılmıştır.

Bulgular: Öğrencilerin büyük bölümü sınıfta uygulanan tüm görsel okuma
etkinliklerinde derse katılmışlar, değişim ve sürekliliğe ilişkin fikir
yürütebilmişlerdir. Öğrenciler değişim ve sürekliliğe dair hazırlanan
etkinliklerdeki görseller üzerinden tartışmalarda bulunabilmişler, çalışma
yapraklarında bu etkinliklere yönelik çıkarımlarını ifade edebilmişler ve bir
ürün (resim çizme, slogan yazma vb.) ortaya çıkarabilmişlerdir.

Sonuçlar ve Öneriler: Araştırma bulgularına göre öğrenciler tarafından
sürekliliği algılamanın değişimi algılamaya göre daha zor olduğu ortaya
çıkmıştır. Öğrenciler görsel okuma temelli öğretim sürecinde mutlu
olduklarını, dersi daha iyi anladıklarını, daha hızlı öğrenebildiklerini, görsel
okumanın öğrenmelerini kolaylaştırdığını, derse daha fazla katıldıklarını ve
görselden anlam çıkarmada artık daha iyi olduklarını ifade etmişlerdir. 

Anahtar Kelimeler

Değişim ve Süreklilik, Görsel Okuma, Görsel Okuryazarlık, Sosyal Bilgiler, Eylem Araştırması

The Efficiency of Visual Reading in Terms of Understanding “Change and Continuity” in Social Studies Courses: An Action Research

Öz

Purpose: The aim of this study is to launch a teaching process which focuses
upon visual materials and reading in terms of understanding those concepts
mentioned above during learning and teaching processes in Social Studies
lessons and determine its efficiency.

Design & Methodology: The present study is a qualitative research. Action
research design has been employed in this study. 22 students, 12 female and
10 male, studying on 5th grade of a state school in 2015-2016 academic year
in Seyhan, Adana, Turkey have been selected as the study group. In the
study, ‘visual reading activities and worksheets about the concepts of
change and continuity’, ‘focus group discussions with the students’ and
‘video records’ have been used as data collection instruments. Content
analysis, one of qualitative data analysis methods, has been employed with
the purpose of evaluating the data gathered from data collection
instruments. In the present study, four attainment targets for a specific unit
(Gerçekleşen Düşler) in 5th grades “Science, Technology and Society”
learning domain have been determined. Aimed at those attainment targets,
visual reading-based activities and worksheets at the end of each activity
have been employed as data collection instruments in order to reveal
students’ visual literacy skills.

Findings: Most of the students, being able to state opinion as to the
concepts of change and continuity, participate actively in visual reading
activities. Please give spectacular findings obtained from your study. They
are observed to have arguments through the visuals in the activities about
those concepts mentioned above, express their opinions and put forth an
output such as painting, catchword etc.

Implications & Suggestions: According to the results of the research students
experienced difficulty in perceiving continuity as compared to perceiving
change. The students state that they feel happy during visual learning-based
teaching process, understand the lessons better and faster. They also add
that visual literacy facilitates their understanding, they are able to attend
lessons more and better at stating opinion from visuals.

Anahtar Kelimeler

Change and Continuity, Visual Reading, Visual Literacy, Action Research, Social Studies, Action Research

Kaynakça

• Akbaba, B. (2015). Sosyal Bilgiler Öğretiminde Görsel Materyallerin Kullanımı. Safran, M. (Ed.), Sosyal Bilgiler Öğretimi içinde. (s.284-316). Ankara: Pegem Akademi.
• Akbaba Altun, S. (2009). İlköğretim Öğrencilerinin Akademik Başarısızlıklarına ilişkin Veli, Öğretmen ve Öğrenci Görüşlerinin İncelenmesi. İlköğretim Online, 8 (2), 567- 586.
• Akpınar, B. (2009). İlköğretim 1–5. sınıflar Türkçe öğretim programları görsel okuma ve sunu öğrenme alanının değerlendirilmesi. Eğitim ve Bilim. 34 (154), 37-49.
• Alpan Bangir, G. (2008). Görsel okuryazarlık ve öğretim teknolojisi. Yüzüncü Yıl Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 5(2), 74-102.
• Arnheim, R. (2012). Görsel Düşünme. (R. Öğdül Çev.). İstanbul: Metis Yayınları.
• Ausburn, L.J. ve Ausburn, F.,B. (1978). Visual literacy: Background, theory and practice. Programmed Learning and Educational Technology, 15(4), 391-297.
• Baş, B., ve Örs, E. (2015). İlkokul 1. sınıf öğrencilerinin görsel okuma becerileri üzerine bir inceleme. Eğitimde Kuram ve Uygulama, 11(1), 225-244.
• Begoray, D. (2001). Through a class darkly: Visual literacy in the classroom. Canadian Journal of Education, 26(2), 201-217.
• Begoray, D. (2002). Visual literacy across the middle school curriculum: A canadian perspective. “https://eric.ed.gov/?id=ED467283” adresinden 04.02.2018 tarihinde edinilmiştir.
• Bleed, R. (2005). Visual literacy in higher education. “https://net.educause.edu/ir/library/pdf/eli4001.pdf” adresinden 28 Şubat 2016 tarihinde edinilmiştir.
• Bozkurt, E. ve Ulucan, M. (2014). İlköğretim 1. sınıf Türkçe ders programı görsel okuma-görsel sunu kazanımlarının incelenmesi. Turkish Journal of Educational Studies, 1(2), 22-60.
• Braden, R. (1993). Five years of visual literacy research. “http://files.eric.ed.gov/fulltext/ED370548.pdf” adresinden 28 Şubat 2016 tarihinde edinilmiştir.
• Brill, J.M., Kim, D. ve Branch, R.M. (2007). Visual literacy defined - the result of a delphi study: Can IVLA (operationally) define visual literacy? Journal of Visual Literacy, 27(1), 47-60.
• Debes, J. (1969). “http://fod.msu.edu/oir/visual-literacy” adresinden 10 Ekim 2015 tarihinde edinilmiştir.
• Glesne, C. (2013). Nitel araştırmaya giriş. (A. Ersoy, P. Yalçınoğlu, Çev. Ed.). Ankara: Anı Yayıncılık.
• Göçer, A. ve Tabak, G. (2013). Öğretmen adaylarının ‘görsel okuryazarlık’ ile ilgili algıları. Adıyaman Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, (11), 517-541.
• Güney N. ve Aytan T. (2015). Türkçe eğitiminde bir sosyal medya materyali: Capsler. International Journal Of Language's Education And Teaching, Udes Özel Sayı, 1983-1989.
• Güneş, F. (2013). Görsel okuma eğitimi. Bartın Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 2(1), 1 – 17.
• Güneş, F. (2013). Görsel okuma eğitimi. Bartın Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 2(1), 1 – 17.
• Hoffman, G. (2000). Visual literacy needed in the 21st century, Et Cetera, 57(2), 219-222.
• İşler, A.,Ş. (2002). Günümüzde görsel okur yazarlık ve görsel okur yazarlık eğitimi. Uludağ Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 15(1), 153-161.
• Kabapınar, Y. ve İncegül, S. (2016). Değişim ve süreklilik bağlamında oyun ve oyuncağa bakmak: Bir sözlü tarih çalışması. Türk Tarih Eğitimi Dergisi, 5(1), 74-96.
• Kabapınar, Y. ve Sağlamgöncü, A. (2017). Sosyal bilgiler dersinde eşya tarihini araştırmak: eşyanın da tarihi mi olurmuş!, Erciyes Journal of Education, 1(1), 1-21.
• Kalelioğlu, F. (2013). Öğrenmeyi görsel, ses, video, ve çoklu ortam uygulamaları ile destekleme. Cabı, E. (Ed.), Öğretim Teknolojileri ve Materyal Tasarımı içinde. (s.67-98). Ankara: Pegem Akademi.
• Kaptan, A.Y. ve Aslan, H. (2012). Görsel okuryazarlık ve eleştirel pedagoji: Sanatın toplumsal ve pedagojik temellerine gelecekçi bir bakış. Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 21(3). 85-100.
• Kocaarslan, M. ve Çeliktürk, Z. (2013). Eğitim fakültesi öğrencilerinin görsel okuryazarlık yeterliklerinin belirlenmesi. Bartın Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 2(2), 344-362.
• Koç, K., Yıldız, S., ve Coşkun, R. (2015). Çocuklar resimli çocuk kitaplarındaki resimleri nasıl yorumluyor? Behiç AK’ın “Uyurgezer Fil” kitabı ile yapılan görsel okuma üzerine bir araştırma. Turkish Studies-International Periodical for the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, 10(4), 687-706.
• Kuru, A. (2008). İlköğretim beşinci sınıf Türkçe dersi öğretim programında yer alan görsel okuma ve görsel sunu becerilerinin öğretmen görüşleri doğrultusunda incelenmesi (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Adana.
• Kurudaylıoğlu, M. ve Tüzel, S. (2010). 21. yüzyıl okuryazarlık türleri, değişen metin algısı ve Türkçe eğitimi. Türklük Bilimi Araştırmaları, (28), 283-298.
• Kuvvetli Arpaguş, E., Moğol, S., ve Ünsal, Y. (2015). Görsel okumanın ortaöğretim öğrencilerinin fizik dersi başarılarına etkisi: Hareket konusu örneği. Batı Anadolu Eğitim Bilimleri Dergisi, 6(11), 65-81.
• Lowe, R. (2000). Visual literacy and learning in science. ERIC Digest: ED463945. “https://www.ericdigests.org/2003-1/visual.htm.” adresinden 06.02.2018 tarihinde edinilmiştir.
• MEB. (2018). http://mufredat.meb.gov.tr/ProgramDetay.aspx?PID=354 adresinden 14 Mayıs 2018 tarihinde edinilmiştir.
• Özen R. ve Sağlam, H.İ. (2010). İlköğretim öğrencilerinin değişim ve sürekliliği algılayışı. Akademik Bakış Dergisi. (22), 1-15.
• Özsarı, İ. (2015). İlkokul birinci sınıf öğrencilerine yönelik ‘görsel okuma eğitim programı’ geliştirilmesi ve etkililiğinin sınanması (Yayımlanmamış doktora tezi). İstanbul Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü. İstanbul.
• Özyurt Aydemir, E. (2016). Dördüncü sınıf Türkçe dersi öğretim programının görsel okuma ve sunu becerilerini geliştirme açısından incelenmesi (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Bartın Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü. Bartın.
• Parsa, A.,F. (2012). 21.yüzyıl okuryazarlığında sayısal noktalarda buluşmak. Günay, D. ve Parsa, A.F. (Ed.) Görsel Göstergebilim içinde. (s.153-172). İstanbul: Es Yayınları.
• Safran, M. ve Şimşek, A. (2006). İlköğretim öğrencilerinde tarihsel zaman kavramının gelişimi. Elementary Education Online, 5(2), 87-109.
• Sarıkaya, B. (2017). Türkçe öğretiminde görsel okuma. Muş Alparslan Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 5(3), 779-796.
• Sinatra, R. (1986). Visual literacy connections to thinking, reading and writing. USA: Charles C Publisher.
• Stokes, S. (2001). Visual literacy in teaching and learning: A literature Perspective. Electronic Journal for the İntegration of Technology in Education, 1(1), 10-19.
• Şahin, Ç. ve Kıran, I. (2015). Öğretmen adaylarının algılarına göre görsel okuryazarlık düzeylerinin değerlendirilmesi. Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, (23).
• Şahin, Ç., Kurudayıoğlu, M. ve Çelik, G. (2013). Türkçe öğretmeni adaylarının görsel okuryazarlıkları üzerine bir araştırma. Ana Dili Eğitimi Dergisi, 1(1), 129-143.
• Tanrıverdi, B. ve Apak, Ö. (2013). Görsel okuryazarlık üzerine bir içerik analizi. Uludağ Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi. 26(1), 267-293.
• Tavşancıl, E. ve Aslan, A., E. (2001). “Sözel, yazılı ve diğer materyaller için içerik analizi ve uygulama örnekleri.” İstanbul: Epsilon Yayıncılık.
• Yılmaz, R. (2013). Eğitim ve görsel okuryazarlık ilişkisi üzerine bir inceleme. Beykent Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 6(1), 101-121.