Öz
Mu‘tezile’yi
diğer ekollerden ayıran en önemli şey, aklı vahye önceleyen bir yöntem ve
teolojiyi benimsemiş olmasıdır. Bu prensip, kelâm düşüncesini ortaya çıkaran ve
karşıt söylemlerin gelişmesini tetikleyen bir diyalektik olarak işlev
görmüştür. Bu yönüyle denebilir ki kelâm tarihi, bu prensibe dayanan teolojik
sistem ile vahyi akla önceleyen söylemler arasındaki tartışmalar ekseninde
ilerlemiştir. Bu bağlamda Mu‘tezile’ye yöneltilen en dikkat çeken eleştiri, aklı
vahye öncelemenin vahyi akla indirgemek ve ilahî otoritenin yerine beşerî
otoriteyi ikame etmek anlamına geleceğidir. Elinizdeki makale, buna esas teşkil
etmesi bakımından Mu‘tezile’nin akıl anlayışını, metodolojik, epistemolojik ve
teolojik muhtevası açısından tanımlayarak, iki hususa açıklık kazandırmayı hedeflemektedir.
İlki, bu ekolün vahiy ve akıl arasındaki ilişkiyi hangi düzlemde ve nasıl kurduğuna
açıklık getirmek, diğeri ise özellikle Batı’da yapılan çalışmalarda Mu‘tezile’nin
deist, pozitivist ve aydınlanmacı gibi farklı çağrışımları olan ‘rasyonalist’ çevre
olarak nitelenmesinden belirsizlikleri ortadan kaldırmaktır.
Anahtar Kelimeler
Kaynakça
- Cüveynî, el-Burhan, (nşr. Abdulazîm ed-Dîb), Devha 1399. Rağıb İsfahanî, Mufredâtu’l-Kur’ân, (thk. N. Maraşilî), Kahire tsz. Hourani, Islamic Rationalism –The Ethics of Abd al-Jabbar- Oxford 1971. İbn Faris İbn Zekeriyya, el-Mekâyis fî’l-Luğa, (thk. Ş. Ebû Amr), Dâru’l-Fikr Beyrut-Lubnan tsz. Ibn Kudame, Tahrîm al-Nazar, (thk. G. Makdisi), New Series, XXIII, London 1962. İbn Manzur, Lisanu’l-Arab, Beyrut tsz. Kadı Abdulcebbar, el-Muğnî-en-Nazar ve’l-Meârif-, thk. İ. Medkûr, ed. T. Huseyn, Kahire tsz. __________, Muhtasar fî Usûli’d-Dîn, (Resâilu’l-Adl ve’t-Tevhîd içinde, thk. M. Ammare), Kâhire: Dâru’l-Hilal tsz. __________, Müteşabihu’l-Kur’ân, Kahire (thk. A. M. Zarzûr), Dâru’t-Turâs, Kahire 1969. __________, Şerhu Usûl-i Hamse, (thk. A. Osman), Kahire 1996. __________, el-Muhît bi’t-Teklîf, (thk. Houben, J. J.) Beyrut-Lubnan: Dâru’l-Maşrik 1986. Kadı Ebû Ya’lâ, Mutemed, (thk. V. Z. Haddâd), Beyrut 1974. Kamil Güneş, ‘Mutezilî Düşüncede Aklın Nakilden Önce Gelmesi Meselesi Üzerin’, Elmi Mecmua, Yıl. 01, Sayı. 01, 2004. Muhammed Âbid el-Câbirî, Arap-İslam Kültürünün Akıl Yapısı, (çev. B. Köroğlu, H. Hacak, E. Demirli), İstanbul 1999. Muhammed Kettânî, Cedelu’l-Akl ve’n-Nakl, Dâru’l-Beyzâ 1992. Muhasibî, Risâle fî Maiyyeti’l-Akl, (neş. H. el-Kuvvetlî), Beyrut 1971. Rüşdi Muh. Ursan Ulyan, el-Akl inde’ş-Şiati’l-İmamiyye, , Bağdat 1973.
Öz
Kaynakça
- Cüveynî, el-Burhan, (nşr. Abdulazîm ed-Dîb), Devha 1399. Rağıb İsfahanî, Mufredâtu’l-Kur’ân, (thk. N. Maraşilî), Kahire tsz. Hourani, Islamic Rationalism –The Ethics of Abd al-Jabbar- Oxford 1971. İbn Faris İbn Zekeriyya, el-Mekâyis fî’l-Luğa, (thk. Ş. Ebû Amr), Dâru’l-Fikr Beyrut-Lubnan tsz. Ibn Kudame, Tahrîm al-Nazar, (thk. G. Makdisi), New Series, XXIII, London 1962. İbn Manzur, Lisanu’l-Arab, Beyrut tsz. Kadı Abdulcebbar, el-Muğnî-en-Nazar ve’l-Meârif-, thk. İ. Medkûr, ed. T. Huseyn, Kahire tsz. __________, Muhtasar fî Usûli’d-Dîn, (Resâilu’l-Adl ve’t-Tevhîd içinde, thk. M. Ammare), Kâhire: Dâru’l-Hilal tsz. __________, Müteşabihu’l-Kur’ân, Kahire (thk. A. M. Zarzûr), Dâru’t-Turâs, Kahire 1969. __________, Şerhu Usûl-i Hamse, (thk. A. Osman), Kahire 1996. __________, el-Muhît bi’t-Teklîf, (thk. Houben, J. J.) Beyrut-Lubnan: Dâru’l-Maşrik 1986. Kadı Ebû Ya’lâ, Mutemed, (thk. V. Z. Haddâd), Beyrut 1974. Kamil Güneş, ‘Mutezilî Düşüncede Aklın Nakilden Önce Gelmesi Meselesi Üzerin’, Elmi Mecmua, Yıl. 01, Sayı. 01, 2004. Muhammed Âbid el-Câbirî, Arap-İslam Kültürünün Akıl Yapısı, (çev. B. Köroğlu, H. Hacak, E. Demirli), İstanbul 1999. Muhammed Kettânî, Cedelu’l-Akl ve’n-Nakl, Dâru’l-Beyzâ 1992. Muhasibî, Risâle fî Maiyyeti’l-Akl, (neş. H. el-Kuvvetlî), Beyrut 1971. Rüşdi Muh. Ursan Ulyan, el-Akl inde’ş-Şiati’l-İmamiyye, , Bağdat 1973.
Ayrıntılar
| Birincil Dil | Türkçe |
|---|---|
| Bölüm | Makaleler |
| Yazarlar | |
| Yayımlanma Tarihi | 1 Aralık 2017 |
| Yayımlandığı Sayı | Yıl 2017 Cilt: 12 Sayı: 2 |
