ÜÇ ŞEREFELİ CAMİİ AVLU REVAKLARINDA BULUNAN XV. YÜZYIL KALEM İŞİ UYGULAMALI HAT ÖRNEKLERİ

Yıl 2014, Sayı: 23, 61 - 73, 01.12.2014

Ali Fuat Baysal

Öz

Hat sanatının önemli uygulama alanlarından birisi de mimari yapılardır. Yazılar, estetiğin yanında, özellikle yapıya ruh ve manevi bir iklim katmak için yazılmıştır. Osmanlı erken döneminin önemli yapılarından olan Üç Şerefeli Caminin önemli bir özelliği, avlu revak kubbelerini süsleyen kalem işleridir. XV. yy. Edirne tezyinatında, yazı türleri olarak Kûfi ve onun farklı uygulamaları, celî sülüs ve celî ta’lîk yazılar görülmektedir. Söz konusu yazılarla oluşturulan normal istiflerin yanında, dikkat çeken önemli bir husus da tezyinat içerisinde yer alan müsennâ istiflerdir

Anahtar Kelimeler

Hat, İstif, Kûfi, Sülüs, Müsennâ, Kalem İşi

The Fifteenth Century Painting Decoration Calligraphy On The Courtyard Stoas Of The Uc Serefli Mosque

Öz

One of the most important applications of calligraphy is in architecture. Besides aesthetic concerns, the scripts are written to give soul and spiritual meaning to structures. The painting decoration stoa domes in the courtyard of the Uc Serefeli Mosque are the most important feature of the Ottoman structure’s early period. This study focuses on the fifteenth century Cufic scripts and similar practices such as Celî Sulus and Celî Ta’lîk, which can be seen in Edirne’s decorative arts. Along with the normal istifs created with the mentioned scripts, Musennâ istifs are also to be found in these decorations

Anahtar Kelimeler

Calligraphy, Stack, Cufic, Sulus, Musennâ, Painting Decoration

Kaynakça

• » Abdurrahman Hıbrî, Enîsü’l Müsâmirîn, Edirne Tarihi 1360-1650,çev. R. Kazancıgil, Edirne 1996.
• » AÇIKGÖZOĞLU, A. Sacit, “Türk Mimarisinde Hat Sanatı” Hat ve Tezhip Sanatı, Ankara 2009, s.181-198.
• » ALPARSLAN, Ali, Osmanlı Hat Sanatı Tarihi, İstanbul 2007.
• » ASLANAPA, Oktay, Edirne’de Osmanlı Devri Abideleri, İstanbul 1949.
• » ASLANAPA, Oktay, “Edirne’de Türk Mimarisinin Gelişmesi” Edirne, Edirne’nin 600.Fetih Yıl- dönümü Armağanı, Ankara 1993, s.223-232.
• » AYVERDİ, E. Hakkı, Fatih Devri Hattatları ve Hat Sanatı, İstanbul 1953.
• » AYVERDİ, E. Hakkı, “Erken Osmanlı Mimarisi”, Osmanlı Mîmârisinde Çelebi ve II. Sultan Mu- rad Devri, C.II, İstanbul 1972.
• » BALTACIOĞLU, İ. Hakkı, Türklerde Yazı Sanatı, Kültür Bakanlığı, Mersin 1993.
• » BERK, Nurullah, “İslam Yazısında Plastik ve İfade”, Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, S.I-II, Ankara 1955, s.49-57.
• » BURCKHARDT, Titus, İslam Sanatı Dil ve Anlam, Trcm. Turan KOÇ, İstanbul 2005.
• » DERMAN, M. Uğur, “Edirne Hattatları”, Edirne, Edirne’nin 600.Fethi Yıldönümü Armağanı Kitabı, Ankara 1993, s.311-319.
• » Evliya Çelebi, Seyahatname, Zuhûri Danışman Derlemesi, C.V, İstanbul 1970.
• » GEDİK, Ahmet, Hat Sanatı Bakımından Kudüs ve Çevresindeki Eyyûbi Kitabeleri, Doktora Tezi, Konya 2013.
• » GÜNÜÇ, Fevzi, “Anadolu Selçuklu Dönemi Celî Sülüs Yazısının Beylikler Dönemine Etkileri” Hat ve Tezhip Sanatı, İstanbul 2009, s. 47-58.
• » İNALCIK, Halil, “Murad II”, TDVİA, C.31, İstanbul 2006,s.164-172.
• » İRTEŞ, Semih,”15.yüzyıl Bursa ve Edirne Kalem İşi Hat Örnekleri”, Hüsn-i Hat Buluşması, İstanbul 2008.
• » İsmail Râci el-Fârûkî-Luis Lâmia el-Fârûkî, İslam Kültür Atlası, İstanbul 1999.
• » MERİÇ, Rıfkı, M, Türk Tezyinî Sanatları ve Son Üstadlardan Altısı, İstanbul 1937.
• » ÖZKAN, Selma, Edirnedeki Tarihi Eserlerin Dış Mekânlarında Seramik Malzemenin Kulla- nımı, Edirne 1995.
• » PEREMECİ, O. Nuri, Edirne Tarihi, İstanbul 1940.
• » Rifat OSMAN, Edirne Evkâf-ı İslâmiyye Tarihi Câmiler ve Mescidler,Ankara1999.
• » SELEN, Hamit Sadi, “Yazma Cihannüma’ya Göre Edirne Şehri” Edirne, Edirne’nin 600.Fetih Yıldönümü Armağanı, Ankara 1993, s. 303-309.
• » SÜLÜN, Murat, Sanat Eserine Vurulan Kuran Mührü, İstanbul 2006.
• » TANMAN, M. Baha, “Edirne’de Erken Dönem Osmanlı Câmileri ve Özellikle Üç Şerefeli Hak- kında” Edirne Serhattaki Payitaht, İstanbul 1998, s.325 - 353.
• » TUNCA, Ayhan, “Üç Şerefeliden Önce Sonra”, Yöre, S.35,Şubat 2003.
• » TÜFEKÇİOĞLU, Abdülhamit, “Osmanlı Sanatının Oluşumunda Yazı”, Hat ve Tezhip Sanatı, İstanbul 2009, s.59 -74.
• » ÜNVER, A. Süheyl, “Edirne Medeniyetimiz ve Tezyini Misalleri” Edirne, Edirne’nin 600.Fetih Yıldönümü Armağanı, Ankara 1993, s.233 - 253.
• » ÜNVER, A. Süheyl, ”Edirne’de Üç Şerefeli Câmi Avlusu Kubbeleri İçindeki Devrinin Süsleri Hakkında” Arkitekt, No.7-10, İstanbul 1949, s.166-168.
• » ÜNVER, A. Süheyl, 174 no’lu Edirne Defteri,1968.
• » ÜNVER, A. Süheyl, 749 no’lu Edirne Defteri,1960.
• » YAZIR, Mahmud Bedreddin, Medeniyet Âleminde Yazı ve İslâm Medeniyetinde Kalem Güze- li-I, Ankara 1972.