HİMYERÎLER (M.Ö. 115- M.S. 525)

Yıl 2017, Sayı: 2, 92 - 124, 30.12.2017

Halil Ortakcı

Öz

M.Ö. 115 yılından 525 yılına kadar Yemen’de hakim olan
Himyerîler, Hicaz Araplarından farklıydı. Yemen coğrafyasının da avantajını
kullanan Himyerîler, VI. asra kadar Arap Yarımadası’nın ticarî lokomotifi
olmuşlardı. Haklarında yazılmış efsaneler, Himyerîlerin İslam öncesinde oldukça
önemli bir konuma sahip olduklarını göstermektedir. Zafar’da ortaya çıkan
Himyerîler, egemenlik alanlarını genişletmişler ve Yemen bölgesinin geneline
hakim olmuşlardır. Himyerîlerden önce Yemen’de Ma’în ve Sebe devletleri
kurulmuştu. Himyerîler tarih sahnesine çıktıklarında Yemen bölgesinde hakim güç
Sebelilerdi. Sebelilerle girmiş oldukları mücadeleler neticesinde Himyerîler,
IV. asırdan sonra Yemen’in tek hakimi oldular. Yarımada dışına çıkarak
savaşlara katılan Himyerîler, fethettikleri bölgelerden yağma yaparak geri
dönüyorlardı. Ayrıca Himyerîlerden neş’et etmiş birçok kabile bulunmaktadır. Bu
kabilelerin en meşhuru ise Kudâa’dır.

Himyer toplumunu önemli kılan birtakım unsurlar
bulunmaktadır. Bu unsurların en başında yazılı kültüre geçmiş olmaları
gelmektedir. Diğer unsurlarsa, kendilerine has mimarî üslupları, tarımsal
sulama yöntemleri, zanaatleri ve de ticarete olan hakimiyetleridir. Şunu
söylemek mümkündür ki Himyerîler dilleriyle, inançlarıyla ve yaşayış
tarzlarıyla Kuzey Arap topluluklarından farklıydılar. 

Anahtar Kelimeler

Himyerîler, Yemen, Arap

HIMYARITES (B.C. 115-A.D. 525)

Öz

Himyarites
that dominated Yemen over seven centuries (115 B.C.-525 A.C.) were different
from the Hejaz Araps. By virtue of enjoying geographical location, Himyarites
succeeded in being mercantile pioneers until sixth century in Arabian
Peninsula. At that, legends, ballads and other kinds of written literal texts
testify political hegemony and expansion of Himyarites who centred in Zafar and
prior to whom Mineans and Saba ruled, throughout Yemen in Pre-Islamic Era. The
first time when they emerged, Saba state which was defeated by Himyarites was
apparently the sole power in the territory from the fourth century on. Outside
the peninsula, these people fought innumerous battles as a result of which they
plundered ferociously. Moreover, various tribes came into existence from them
such as Kudâa the most well-known.

The major reasons to
boil down to justify their distinctiveness are “written materials, authentic
architectural style, irrigation arcs, artisanry and commercial successes. That
is possibly to say that, Himyarites were notably different from Northern tribes
with reference to beliefs and life styles

Anahtar Kelimeler

Himyarites, Yemen, Arab;

Kaynakça

• Kaynakça Abdullah, Yusuf Muhammed, “Himyer”, Mevsûatü’l-Yemeniyye, Müessesetü’l-Afîf es-Sekâfiyye, San’a, 2003. Algül, Hüseyin “Himyerîler”, DİA, XVIII. Ali, Cevad, el-Mufassal fî Tarihi’l-Arab Kable’l-İslam, Beyrut, 1993. Audouin R, Breton J-F & Robin C., “Towns and temples – the emergence of South Arabian civilization”, In: ed. Daum W, Yemen: 3000 Years of Art and Civilization in Arabia Felix, Frankfurt: Umschau-Verlag, 1987. Bafikiyyeh, Muhammed Abdulkadir, Târîhu'l-Yemeni’l Kadîm, el-Müessesetü'l-Arabiyye, Beyrut, 1985. Barbanes, Eleanor, “Domestic and defensive architecture on the Yemen plateau: eighth century BCE–sixth century CE”, Arab. arch. epig., 2000: 11. el-Basrî, Muhammed b. Sa‘d b. Menî el-Hâşimî (ö. 230/845), Kitâbü’t-Tabakâti’l-Kebîr, çev. Musa Kazım Yılmaz, ed. Adnan Demircan, Siyer Yayınları, İstanbul, 2014. el-Belâzurî, Ahmed b. Yahya (ö. 279/892), Ensâbu’l-Eşrâf, Thk. Muhammed Hamidullah, Ma’hedü’l-Mahtûtât fî Câmiâti’d-Düveli’l-Arabiyye ve Dâru’l-Meârif, Mısır, t.y. Derâdke, Salih Musa, “Himyer”, el-Mevsûatü’l-Arabiyye, Şam, 2003. ed-Dineverî, Ebû Hanîfe Ahmed b. Dâvud (ö. 282/895), Kitâbu Ahbâru’t-Tıvâl, Tahk. Abdu’l-Mun’im Âmir, Kahire, 1960. Ebu’l-Fidâ, el-Müeyyed İmâdü’d-Dîn Ebi’l-Fidâ İsmail bin Ali bin Mahmud İbn Ömer b. Şâhinşâh b. Eyyûb (ö. 732/1331), Târihu Ebî’l-Fidâ el-Müsemmâ el-Muhtasar fî Ahbâri’l-Beşer, Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, Beyrut, 1997. Emin, Ahmed, Fecrü’l-İslâm, Dâru’l-Kitâbi’l-Arabî, Beyrut, 1969. el-Ensârî, Ebû Muhammed b. Ali b. Ahmed b. Hadîde (ö. 783/1381), el-Misbâhu’l-Mudî fî Kitâbi’n-Nebî el-Ümmî ve Rüsulihi ilâ Mülûki’l-Arz min Arabî ve Acemî, Haz. Muhammed Azîmü’d-Dîn, Âlemü’l-Kütüb, 2. bsk, yy, 1985. el-Ferah, Muhammed Hüseyin, el-Cedid fi Tarihi Devleti ve Hadârati Sebe ve Himyer, nşr. El-Cumhûriyyetü’l-Yemeniyye Vizâratü’s-Sekâfe ve’s-Seyâha, San'a, 2004. el-Ferah, Muhammed Hüseyin, el-Yemen fi Tarihi İbn Haldun, el-Hey’etü’l-Âmme, San’a, 2001. Günaltay, M. Şemseddin İslam Öncesi Araplar ve Dinleri, sad. M. Mahfuz Söylemez, Mustafa Hizmetli, Ankara Okulu, Ankara 1997. el-Hamevî, Şihâbu’d-Dîn Ebî Abdillah Yâkut b. Abdillah (ö. 626/1229), Mu’cemü’l-Büldân, Dâru Sâdır, Beyrut, 1977. el-Hanbelî, Zeynüddin Mer'i b. Yusuf b. Ebi Bekr Kermi Makdîsî el-Hanbelî Mer'î b. Yusuf (ö. 1033/1624), Mesbûkü’z-Zeheb fî Fadli’l-Arab ve Şerefi’l-İlm alâ Şerefi’n-Neseb, Thk. Ali Hasan Abdu’l-Hamîd, Uman Dâru Ammâr, Uman, 1988. Harrell, James A., “Building and ornamental stones of the Awam (Mahram Bilqis) Temple in Marib, Yemen”, Arabian archaeology and epigraphy, 2007: 18. Hasan, Hasan İbrahim, Siyasî-Dînî-Kültürel-Sosyal İslam Tarihi, Çev. İsmail Yiğit ve Sadrettin Gümüş, İstanbul, Kayıhan Yayınları, Şubat 1985. Hasan, Masudul, History of İslam, İslamic Publication I. baskı, Lahor 1987. el-Himyerî, Neşvan b. Saîd (ö. 573/1178), Kasîdetü’l-Himyerî, Tahk. Rene Basset, Imperimeur-Libraıre De L’Universite, Algar, 1914. Hirschberg, Haïm Z’ew, ”Himyar”, Encyclopaedia Judaica, Jerusalem: Keter Publishing House, 1982. Hitti, Philip K., History of Arabs From The Earliest Times to The Present, Newyork, The Macmillan Company, Newyork, 1951. Hitti, Philip K., Siyasî ve Kültürel İslam Tarihi, çev. Salih Tuğ, MÜİFY, İstanbul, 2011. Hoyland, Robert G. Arabia and the Arabs from the Bronze Age to the coming of İslam, Routledge, ABD, 2002. İbn Düreyd, Ebu Bekir Muhammed b. el-Hasan (ö. 321/933), el-İştikâk, Tahk. Abdu’s-Selâm Muhammed Harun, Dâru’l-Cîl, I. baskı, Beyrut, 1991. İbn Hazm, Ebu Muhammed Ali b. Ahmed b. Said (ö. 456/1064), Cemheratü’l-Ensâbi’l-Arab, thk. Abdu’s-Selâm Muhammed Harun, Dâru’l-Meârif 5. Bsk., Kahire, 1982. İbn Hişâm, Ebu Muhammed Cemaleddin Abdülmelik (ö. 213/828), Tehzîbu’s-Sîreti’n-Nebeviyye, tash. Yusuf Ali Beryevî, Dâru’l-Yemâme, Beyrut, 2005. İbn Hişâm, Ebû Muhammed Cemaleddin Abdülmelik Hasan b. Eyyub, Kitâbu’t-Tîcân fî Mülûki Himyer, Merkezü’d-Dirâsâti’l-Ebhâsi’l-Yemeniyye el-Cumhuriyyetü’l-Arabiyyetü’l-Yemeniyye, San’a, t.y. İbn Kesîr, Ebu’l-Fida İmadüddin İsmail b. Ömer (ö. 774/1373), el-Bidâye ve’n-Nihâye, Mektebetü'l-Maârif, Beyrut, 1981. İbn Kesîr, Ebu’l-Fida İmadüddin İsmail b. Ömer (ö. 774/1373), el-Bidâye ve’n-Nihâye, Tahk. Abdullah b. Abdı’l-Hasen et-Türkî, Merkezü’l-Bühûs ve’d-Dirâsâti’l-Arabiyye ve’l-İslâmiyye, Hicr, t.y. İbn’ül-Cevzî, Ebu’l-Ferac Abdurrahman b. Ali b. Muhammed (ö. 597/1201), el-Muntazam fî Târîhi’l-Mülûk vel’-Ümem, Tahk. Muhammed Abdu’l-Kâdir Atâ ve Mustafa Abdu’l-Kâdir Atâ, Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, Beyrut, 1992. İbnü’l-Esîr, Ebu’l-Hasan İzzeddin Ali b. Muhammed b. Abdülkerim (ö. 630/1233), el-Kâmil fi’t-Târih, Tahk. Ebu’l-Fidâ Abdullah el-Kâdî, Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, Beyrut, 1987. Kehhâle, Ömer Rıza, Mu’cemu Kabâili’l-Arab el-Kaîme ve’l-Hadîse, Müessesetü’r-Risâle, Beyrut, 1997. Kelpetin, Mahmut, İslam Öncesi Güney ve Kuzey Arabistan, Kuramer, İstanbul, 2017. Kırca, Celal, ”Semud”, DİA, XXXVI. Kıssatu ve Tarihu’l-Hadârâti’l-Arabiyyeti Beyne’l-Ems ve’l-Yevm 11-12, es-Suûdiyye ve’l-İmârâtü’l-Arabiyye el-Müttehide, Beyrut, 1998. Lightfoot, Dale R., “The Origin and Diffusion of Qanats in Arabia: New Evidence from the northern and southern Peninsula”, The Geographical Journal, c. 166, no: 3, Eylül 2000. Mahmud, Hasan Süleyman, Târîhu’l-Yemen es-Siyâsî fî’l-Asri’l-İslâmî, Matbûatu Mecmâi’l-İlmi’l-Irâkî, y.y., Irak, 1969. Makdîsî, Muhtâr b. Tahir (ö. 355/966), el-Bed’ ve’t-Târîh, Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, Beyrut, 1997. el-Makhafî, İbrahim Ahmed, Mu’cemü’l-Büldân ve’l-Kabâili’l-Yemeniyye, Dâru’l-Kelime, San’a, 2002. Margoliouth, D. S., İslamiyet Öncesi Arap-İsrailoğulları İlişkileri, Çev. Suat Ertüzün, Kaknüs yayınları, İstanbul, 2003. Mes'udi, Ebu'l-Hasan Ali b. Hüseyin b. Ali, Murucü'z-zeheb ve Meâdinü'l-Cevher, Tahk. Muhammed Muhyiddin Abdülhamid, el-Mektebetü't-Ticareti'l-Kübra, 1964. Mes’ûdî, Ebu'l-Hasan Ali b. Hüseyin b. Ali (ö. 345/956), Mürucu’z-Zeheb, Tahk. Muhammed Muhyiddin Abdulhamid, Mektebetü't-Ticareti'l-Kübra, Kahire, 1964. Mes’ûdî, Ebu’l-Hasen Alî b. Hüseyn b. Alî (ö. 345/956), Ahbâru’z-Zaman, Dâru’l-Endülüs, Beyrut, 1966. en-Nüveyrî, Şihâbü’d-Dîn Ahmed b. Abdü’l-Vehhâb (ö. 733/1333), Nihâyetü’l-Ereb fî Fünûni’l-Edeb, Tahk. Müfîd Kamhiyye, Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, Beyrut, 2004. Nicholson, Reynold A., A Literary of History of the Arab, Psychology Press, London, 1995. Robin, Ch., “Himyar/Himyarite”, Encyclopedie Berbere, XXIII. Ronart, CEAC Stephan and Nandy Ronart. Concise, Encyclopedia of Arabic Civilisation, Amsterdam 1959. Shahid, İrfan, The Cambridge History of İslam, Volume I A: The Central İslamic Lands From Pre-İslamic Times To The First World War, Editör P.M. Holt, Cambridge University Press, 1970. es-Süheylî, Abdu’r-Rahman (ö. 581/1185), er-Ravdu’l-Ünf fî Şerhi Sîreti’n-Nebeviyye li İbni Hişâm, Tahk. Abdu’r-Rahman el-Vekîl, Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, yy, 1967. Şâkir, Mahmûd, et-Târîhu’l-İslâmî, el-Mektebetü’l-İlmiyye, 8. baskı, Beyrut, 2000. et-Taberî, Ebu Cafer Muhammed b. Cerîr (ö. 247/861), Tarihu’l-Ümemi ve’l-Mülûk, Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, Beyrut, 1407. Ya’kubî, Ahmed b. Ebî Ya’kûb b. Ca’fer Vehb İbn Vâzıh (ö. 292/905), Târîhu Ya’kubî, Tahk. Abdü’l-Emîr Mihnâ, Şirketü’l-E’lemî li’l-Matbûât, Beyrut, 2010. Yule, Paul, Himyar Late Antique Yemen, Linden Soft, Almanya, 2007. ez-Zebîdî, Seyyid Muhammed Murtezâ el-Huseynî (ö. 1205/1791), Tâcu’l-Arûs min Cevâhiri’l-Kâmûs, Thk. Abdü’l-Kerîm el-‘İzbevî, Kuveyt, 1987. Zeydan, Corci, el-Arab Kable’l-İslam, Matbaatu’l-Hilâl, Mısır, 1922.