VENUES OF TURKISH THEATRE; FROM TENTS TO PALACES

Yıl 2014, Sayı: 1, 47 - 72, 13.01.2014

Nazli Ümit

Öz

Karagöz, Meddah and Ortaoyunu constitute indispensable parts of Turkish theatre history with the elements of oral tradition and comedy, ritualistic roots and dramatic representations in their forms and contents. They are different types of performing arts that have developed their own venues through open spaces, tents, curtains and stools. This paper aims to analysize those venues that they were identified with from the sixteenth century to the last decades of nineteenth century and within this analysis, it aims to look at Ottoman festivities, courts and coffeehouses.

Anahtar Kelimeler

Karagöz, meddah, ortaoyunu, Ottoman festivities, court, coffeehouse

ÇADIRLARDAN SARAYLARA TÜRK TİYATROSUNUN SAHNELERİ

Öz

İçerik ve biçimlerinde barındırdıkları sözel gelenek unsurları, ritüele bağlı kökenler, güldürü türleri ve dramatik temsiller ile Türk tiyatrosu tarihinin vazgeçilemez parçalarını oluşturan Karagöz, Meddah ve Ortaoyunu; meydanları, çadırları, perdeleri ve tabureleri ile kendi sahne yapılanmalarını geliştirmiş gösteri sanatlarıdır. Bu çalışma, on altıncı yüzyıl ile on sekizinci yüzyıl sonlarına kadar, bu sanatlarla özdeşleşmiş mekanları, alanları, sahneleri incelemeyi amaçlamaktadır. Bu inceleme kapsamında her tür için; Osmanlı şenlikleri, saraylar ve kahvehaneler ele alınacaktır

Anahtar Kelimeler

Karagöz, meddah, ortaoyunu, Osmanlı şenlikleri, saray, kahvehaneler.

Kaynakça

• AKTAŞ, G. G., 2011, “Anadolu’da Toplumsal Yaşamın Mekânsal İzleri”. GSF Sanat ve Tasarım Dergisi, 7, s. 55-68.
• AND, Metin, 1959, Kırk Gün Kırk Gece: Eski Donanma Ve Şenliklerde Seyirlik Oyunları, Taç Yayınları, İstanbul.
• ________, 1964, A History of Theatre and Populer Entertainment in Turkey, Forum, Ankara.
• ________, 1977, Dünyada ve Bizde Gölge Oyunu, Türkiye İş Bankası, Ankara.
• ________, 1982, Osmanlı Şenliklerinde Türk Sanatları, Kültür ve Turizm Bakanlığı, Ankara.
• ________, 1999, “Traditional Performances in Turkey” The Traditional Turkish Theater (Ed. Mevlüt Özhan). Kültür Bakanlığı, Ankara.
• ________, 2003, Oyun ve Bügü: Türk Kültüründe Oyun Kavramı, YKY, İstanbul.
• ________, 2004, Osmanlı Tasvir Sanatları: 1 Minyatür Türkiye İş Bankası, İstanbul.
• ARIKAN, Yılmaz, 2006 A’dan Z’ye Tiyatro Kılavuzu, Pozitif, İstanbul.
• ARSLAN, Mehmet, 2009, Osmanlı Saray Düğünleri ve Şenlikleri: İntizami Surnamesi
• (Surname-İ Hümayun) (Topkapı Sarayı ve Süleymaniye Kütüphanesi Nüshaları), Sarayburnu Kitaplığı, İstanbul. BAYARTAN, Mehmet, 2005, “Osmanlı Şehrinde Bir İdari Birim: Mahalle”, İÜ Coğrafya Dergisi, 13, s. 93-107.
• BİRSEL, Salah, 1983, Kahvehaneler Kitabı, İş Bankası, Ankara.
• COMNENA, Anna, 2000, The Alexiad, (Çev. Elizabeth A. S. Dawes), In parentheses, Cambridge.
• DUVARCI, Ayşe, 2012, “Kültürümüzde İstanbul Kahvehaneleri ve Halk Edebiyatına
• Katkıları”, Batman Üniversitesi Yaşam Bilimleri Dergisi, 1, s. 75-86. DÜZGÜN, Dilaver, 2000, “Osmanlı Döneminde Geleneksel Türk Tiyatrosunun Genel
• Görünümü”, A. Ü. Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi, 13, 63-69. EMEKSİZ, Abdülkadir, 2006, Orta Oyunu Kitabı, Kitabevi, İstanbul.
• EVREN, Burçak, 1996, Eski İstanbul’da Kahvehaneler, Milliyet, İstanbul.
• FAROQHİ, Suraiya, 1998, Osmanlı Kültürü ve Gündelik Yaşam: Ortaçağdan Yirminci
• Yüzyıla, Türkiye Ekonomik ve Toplumsal Tarih Vakfı İstanbul. GERÇEK, Selim Nüzhet, 1942, Türk Temaşası: Meddah-Karagöz-Orta Oyunu, Kanaat, İstanbul.
• GÜLENSOY, Tuncer, 2011, Türkiye Türkçesindeki Türkçe Sözcüklerin Köken Bilgisi
• Sözlüğü, Türk Dil Kurumu, Ankara. KAHRAMAN, Seyit Ali, 2008, 1720 Şehzadelerin sünnet düğünü: Sur-ı hümayun /
• Hafız Mehmed Efendi, Kitap Yayınevi, İstanbul. KORKMAZ, Gülsüm Ezgi, 2004, Sûrnâmelerde 1528 Şenliği, Bilkent Üniversitesi Türk Edebiyatı Bölümü, (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Ankara .
• KÖPRÜLÜ, Fuad, 1966, “Türkler’de Halk Hikayeciliğine Ait Bazı Maddeler”, Türk
• Tarih Kurumu Edebiyat Araştırmaları, 19, s. 360-412. KUDRET, Cevdet, 2007, Orta Oyunu, 1. Cilt, YKY, İstanbul.
• MARTINOVICH, Nicholas, 1933, The Turkish Theatre, J.J. Little and Ives, New York.
• NİŞANYAN, Sevan, 2007, Çağdaş Türkçenin Etimolojik Sözlüğü, Adam İstanbul.
• NUTKU, Özdemir, 1987, IV. Mehmet'in Edirne şenliği (1675), Türk Tarih Kurumu, Ankara.
• _____________, 1995, Tarihimizden Kültür Manzaraları, Kabalcı, İstanbul.
• _____________, 1997, Meddahlık ve Meddah Hikâyeleri, Atatürk Kültür Merkezi, Ankara. OZANSOY, Halit Fahri, 2006, “Ortaoyunu”, Orta Oyunu Kitabı, (Ed. Abdülkadir Emeksiz), Kitabevi, İstanbul.
• ÖZDEN, Ömer, 2006, “Türk Ramazan Kültürü”, A. Ü. Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi, 30, s. 83-109.
• PARDOE, Julia, 2004, Şehirlerin Ecesi İstanbul: Bir Leydinin Gözüyle 19. Yüzyılda
• Osmanlı Yaşamı, (Çev. Banu Büyükkal), Kitap, İstanbul. POPESCU-JUDET, Eugenia, 1967, “Türk Halk Temaşalarının Rumen Memleketlerine Tesiri”, Studia et Acla Orientalia, (Çev. Zeynep Kerman), V -VI, s. 337-355.
• SALTUK, Secda, 1993, Arkeoloji Sözlüğü, İnkılap, İstanbul.
• SEVENGİL, Refik Ahmet, 1990, İstanbul Nasıl Eğleniyordu: 1453'ten 1927'ye kadar, İletişim, İstanbul.
• SÖZEN, Metin-TANYELİ, Uğur, 1986, Sanat Kavramları Terimleri Sözlüğü, Remzi, İstanbul.
• STOUT, Robert Elliot, 1966, The Sur-İ Hümayun Of Murad III: A Study Of Ottoman
• Pageantry And Entertainment, The Ohio State Üniversitesi Doktora Tezi. TANSUĞ, Sezer, 1993, Şenlikname Düzeni, YKY, İstanbul.
• TERZİOĞLU, Derin, 1995, “The Imperial Circumcision festival of 1582: An
• Interpretation”. Muqarnas 12, s. 84-100. YAŞAR, Ahmet, 2009, Osmanlı Kahvehaneleri: Mekan, Sosyalleşme ve İktidar, Kitap, İstanbul.