Tutuklama Koruma Tedbirinin Bireysel Başvuruya Konu Olması ve Anayasa Mahkemesi’nin İmtihanı =Detention on Remand Measure as a Subject Matter of the Individual Application Procedure and a Test for the Constitutional Court

Yıl 2015, Cilt: 3 Sayı: 1, 1 - 57, 16.06.2015

Yusuf Balo

Öz

Özet

2010 tarihinde yapılan referandumla kabul edilen 5982 sayılı Türkiye Cumhuriyeti Anayasasının Bazı Maddelerinde Değişiklik Yapılması Hakkında Kanun ile Türk hukuk sistemine son bir hukuki çare olarak “bireysel başvuru” hak arama yolu dahil edilmiştir. Amaç, bireylerin sahip oldukları temel hak ve özgürlüklerin korunma standardını yükseltmek ve kamu organlarını, Anayasa ve kanunlara uygun davranmaya zorlamaktır.

Bireysel başvuru kurumunun etkilerini en fazla ceza hukuku alanında ve Türkiye’de bu alanın en sorunlu kurumlarından olan tutuklama koruma tedbiri üzerinde beklemek gereklidir.

Kişi özgürlüğü ve güvenliği en temel insan haklarındandır. Bir suç isnadı ile yargılanmakta olan kişi, hakkında verilecek mahkûmiyet hükmü kesinleşinceye kadar masumdur. Anayasa’nın “Kişi hürriyeti ve güvenliği” kenar başlıklı 19. maddesinin amacı, bireyi keyfi bir şekilde özgürlüğünden alıkoymaya karşı korumaktır.

Makalede; ceza muhakemesi hukukunun önemli araçlarından olan tutuklama tedbirinin uygulanması dolayısıyla bireysel başvuruya konu olan ihlal iddiaları ve Anayasa Mahkemesi’nin yaklaşımları irdelenmiş; bireysel başvuru dolayısıyla AYM’nin Türk yargı teşkilatında aldığı yeni rol, bu rolün derece mahkemeleri ile Yargıtay bakımından ortaya çıkaracağı sorunlar ve çözüm önerileri üzerinde durulmuş; Mahkemenin bireysel başvuru dolayısıyla içinde bulunduğu “imtihan”ın hukuk sisteminin geleceği bakımından ifade ettiği değer belirlenmeye çalışılmıştır.

Anahtar Sözcükler: Bireysel başvuru, ceza hukuku, tutuklama tedbiri, kanun yolu, Yargıtay, infazın geri bırakılması, tutukluluk süresi, tutukluluk süresinde makullük, tutuklama koşulları.

Abstract

“Individual application” procedure has been introduced into Turkish legal system as a final remedy by The Law on Amendments to Some Provisions of the Turkish Constitution, number 5982, adopted following the referendum on 2010. The purpose of the introduction of this remedy was to enhance the level of protection of the individuals’ fundamental rights and freedoms and to compel public institutions to act in accordance with the Constitution and legislation.

The concrete effects of individual application procedure should be expected mostly on criminal law, particularly on detention on remand measure, which is one of the most problematic institutions of this field.

Right to liberty and security is one of the fundamental rights. Everyone charged with a criminal offence shall be presumed innocent until he/she is convicted with a final verdict. The purpose of Article 19 of the Constitution titled “Right to Liberty and Security” is to protect the individual against arbitrary detention.

This article examines the human rights violations that have been the subject matter of the individual application procedure on account of the application of detention on remand measure which is one of the important tools of the criminal procedure law and the approach of the Constitutional Court to those violations. The study also focuses on the new role of the Constitutional Court in Turkish judiciary as to the individual application procedure, the problems which this new role may cause in respect of first instance courts and Court of Cassation and possible solutions to those problems. Finally, the article attempts to ascertain the significance of the test for the Constitutional Court for the future of our legal system on account of individual application procedure.

Keywords: Individual application, criminal law, detention on remand measure, Appellate Court, postponement of execution, duration of detention, reasonableness of detention, detention conditions.

Anahtar Kelimeler

Bireysel başvuru, ceza hukuku, tutuklama tedbiri, kanun yolu, Yargıtay, infazın geri bırakılması, tutukluluk süresi, tutukluluk süresinde makullük, tutuklama koşulları

Kaynakça

• Atila NALBANT, “Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi Hukuku ve Anayasal Bireysel Başvuru”, AİHM ve Türkiye-II Uluslararası Sempozyum, Ankara, 2010, TAA Yayınları.
• Bahadır KILINÇ, Karşılaştırmalı Anayasa Yargısında Bireysel Başvuru (Anayasa Şikâyeti) Kurumu ve Türkiye Açısından Uygulanabilirliği (Kısaltma: Karşılaştırmalı Anayasa), Anayasa Yargısı, Anayasa Mahkemesi Yayınları, Sayı 25.
• Bahri ÖZTÜRK / Durmuş TEZCAN / Mustafa Ruhan ERDEM / Özge SIRMA / Yasemin F. SAYGILAR / Esra ALAN, Nazari ve Uygulamalı Ceza Muhakemesi Hukuku, Ders Kitabı, Seçkin Yayıncılık, Ankara 2009.
• Bahri ÖZTÜRK / Mustafa Ruhan ERDEM, Uygulamalı Ceza Muhakemesi Hukuku, 11. Baskı, Seçkin Yayınları, Ankara 2007.
• Bülent TANÖR / Necmi YÜZBAŞIOĞLU, 1982 Anayasasına Göre Türk Anayasa Hukuku, 10. Bası, Beta, İstanbul 2011.
• Caner GÜRÜHÜN, “Anayasa Mahkemesine Bireysel Başvuru Yolunun Ceza Mahkemelerinden Verilen Kararlar Bakımından Değerlendirilmesi”, Türkiye’de Anayasa Mahkemesine Bireysel Başvuru (Anayasa Şi- kayeti), Editör: Sevtap YOKUŞ, Seçkin Yayınevi, Ankara 2013.
• Cem Duran UZUN, Anayasa Mahkemesine Bireysel Başvuru (Anayasa Şikayeti) Beklenti ve Riskler, Siyaset, Ekonomi ve Toplum Araş- tırmaları Vakfı (SETA), S. 50, Şubat 2012.
• Cumhur ŞAHİN / Neslihan GÖKTÜRK, Ceza Muhakemesi Hukuku II, 3. Baskı, Seçkin Yayınları, Ankara 2014.
• Cumhur ŞAHİN, Ceza Muhakemesi Hukuk I, 5. Baskı, Seçkin Yayıncılık.
• Çağcıl Hukuk Sistemlerinde ve Türkiye’de Tutuklama, Bilge Adamlar Stra- tejik Araştırmalar Merkezi (BİLGESAM), Rapor No: 38, İstanbul 2011.
• Ebru KARAMAN, Karşılaştırmalı Anayasa Yargısında Bireysel Başvuru Yolu, XII Levha Yayıncılık, İstanbul 2013.
• Ece GÖZTEPE, Anayasa Şikayeti (Kısaltma: Anayasa Şikayeti), Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Yayınları No: 530, Ankara 1989.
• Ece GÖZTEPE, Türkiye’de Anayasa Mahkemesi’ne Bireysel Başvuru Hak- kının (Anayasa Şikayeti) 6216 sayılı Kanun Kapsamında Değer- lendirilmesi (Kısaltma: Bireysel Başvuru Hakkı), TBB Dergisi, 2011 (95).
• Erdener YURTCAN, Ceza Yargılaması Hukuku, 11. Baskı, Vedat Kitapçılık.
• Erdener YURTCAN, CMK Şerhi, 4. Bası, Beta Yayım, İstanbul 2005.
• Erol CİHAN / Feridun YENİSEY, Ceza Muhakemesi Hukuku, Beta Yayım, İstanbul 1997.
• Eylem ÇAKMAZ, “Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi Kapsamında Anayasa Mahkemesine Bireysel Başvuru Yolu”, Türkiye’de Anayasa Mah- kemesine Bireysel Başvuru (Anayasa Şikayeti), Editör Sevtap YO- KUŞ, Seçkin Yayınevi, Ankara 2013.
• Faruk EREM, Diyalektik Açısından Ceza Yargılaması Hukuku, 6. Baskı, Işın Yayıncılık, Ankara 1986.
• Faruk TURHAN, Ceza Muhakemesi Hukuku, Asil Yayın, Isparta 2016.
• Feridun YENİSEY, Tutuklama Kurumunun Uygulanması Hakkında Rapor (yayınlanmadı).
• G. Hande ULUTÜRK, Anayasa Mahkemesi Kararlan Çerçevesinde Tutuk- lama Kurumuna Bakış, Prof. Dr. Feridun Yenisey’e Armağan, Beta Yayınları, İstanbul 2014.
• Hakan ATASOY, Türk Hukukunda Bireysel Başvuru Yolu, Türkiye Adalet Akademisi Dergisi (TAAD), Yıl:3, Sayı:9 (20 Nisan 2012).
• Hakan PEKCANITEZ, “Mukayeseli Hukukta Medeni Yargıda Verilen Kararlara Karşı Anayasa Şikayeti”, Anayasa Yargısı, C. 12, 1995.
• Hamide ZAFER, “Tutuklama Koruma Tedbirine İlişkin Bazı Hususların Bireysel Başvuru Kararları Kapsamında Gözden Geçirilmesi”, Prof. Dr. Feridun Yenisey’e Armağan, Beta Yayınları, İstanbul 2014.
• Hasan TUNÇ, Türk Hukukunda Tutuklama Kararlarına Karşı Bireysel Baş- vuru Hakkı, Gazi Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, C. XVII, Y. 2013, Sa. 1-2,
• Hüseyin EKİNCİ / Musa SAĞLAM, Sorularla Anayasa Mahkemesine Bi- reysel Başvuru, Anayasa Mahkemesi Yayınları, Ankara 2014.
• Hüseyin EKİNCİ, Anayasa Mahkemesi’ne Bireysel Başvurularda Bir Kabul Edilebilirlik Koşulu Olarak “Başvuru Yollarının Tüketilmesi” Soru- nu (Kısaltma: Başvuru Yollarının Tüketilmesi), Türkiye Adalet Akademisi Dergisi, S. 11, Y. 3, Ekim 2012.
• Kemal BAŞLAR, “Anayasa Yargısında Yeniden Yapılanma”, Demokrasi Platformu, Yıl 1, Sayı 2, Bahar 2005.
• Korkut KANADOĞLU, Anayasa Şikâyeti, Bireysel Başvuru, “Anayasa Şikayeti”, HUKAB Sempozyum Serisi 1, HUKAB Yayınları.
• Köroğlu KAYA, Türk Hukukunda Cezai Konularda Bireysel Başvuru Üze- rine Anayasa Mahkemesinin Verebileceği Kararlar, Yıldırım Beya- zıt Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Kamu Hukuku Anabilim Dalı Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi.
• M. Yavuz SABUNCU / Selin Esen ARNWİNE, Türkiye İçin Anayasa Şika- yeti Modeli-Türkiye’de Bireysel Başvuru Yolu, http://www.anayasa.gov.tr/files/pdf/anayasa_yargisi/anyarg21/tbby. pdf, erişim tarihi: 20.12.2014.
• Mesut Bedri ERYILMAZ, Ceza Muhakemesi Hukuku Dersleri, Seçkin Ya- yıncılık, Ankara 2012.
• Murat AYDIN, Anayasa Mahkemesinin, Bireysel Başvurular Nedeniyle Verdiği Kararlar Işığında Tutuklamaya Bakış, http://www.murataydin.name.tr/images/bireysel_basvuru_ve_tutuk lama.pdf, erişim tarihi: 01.09.2014.
• Musa SAĞLAM, Bireylerin Anayasa Mahkemesi’ne Başvurusu (Bir Re- form Önerisi), Türkiye Barolar Birliği Dergisi, Sayı: 60, Ankara 2005, s.140.
• Musa SAĞLAM, Mukayeseli Hukuk Çerçevesinde Ülkemizde Bireysel Baş- vuru (6216 sayılı Anayasa Mahkemesinin Kuruluş ve Yargılama Usulleri Hakkında Kanun), Prof. Dr. Mehmet Akad’a Armağan, Der yayınları, İstanbul, 2012.
• Mustafa AVCI, “Yeni Düzenlemelere Göre Tutuklama”, Hukuki Perspektif- ler Dergisi, Sayı: 3, Nisan 2015.
• Mustafa ERDOĞAN, Anayasa Hukuku, Gözden Geçirilmiş 6. Baskı, Onion Kitabevi.
• Mustafa KUŞ, “Örnek Uygulamalar Işığında Bireysel Başvuru ve Geleceği”, Türkiye’de Anayasa Mahkemesine Bireysel Başvuru (Anayasa Şi- kayeti), Editör Sevtap Yokuş, Seçkin Yayınevi, Ankara 2013.
• Nur CENTEL / Hamide ZAFER, Ceza Muhakemesi Hukuku, 7. Bası, Beta Yayınları, İstanbul 2010.
• Nurullah KUNTER / Feridun YENİSEY / Ayşe NUHOĞLU, Muhakeme Hukuku Dalı Olarak Ceza Muhakemesi Hukuku, Beta Yayınları, 15. Bası, İstanbul 2006.
• Osman DOĞRU, Anayasa ile Karşılaştırmalı İnsan Hakları Avrupa Söz- leşmesi ve Mahkeme İçtüzüğü, XII Levha Yayınları, İstanbul 2010.
• Özcan ÖZBEY, Türk Hukukunda Anayasa Mahkemesine Bireysel Başvuru Hakkı, Adalet Yayınevi, Genişletilmiş 2. Baskı, Ankara 2013.
• Öztekin TOSUN, Türk Suç Muhakemesi Hukuku Dersleri, Cilt 1, Genel Kısım, 3. Bası, İstanbul 1981.
• Philip KUNİNG, “Anayasa Şikayeti ve Yargı Sistemi Üzerindeki Etkileri- Almanya Deneyimi”, Çev. Deniz Dursun, Uluslararası Sempozyum, Ankara, 19-20 Mart 2010, Anayasa Yapımı ve Anayasal Değişim (Türkiye’de Anayasal Değişim Beklentileri), Türkiye Barolar Birliği Yayını, No. 200, Ankara 2011.
• Sami Sezai URAL, Hak ve Özgürlüklerin Korunması Bağlamında Bireysel Başvuru, Seçkin Yayıncılık, Ankara 2013.
• Sibel İNCEOĞLU, “Birinci Yılında Anayasa Mahkemesine Bireysel Başvuru Kararlarının Analizi”, Anayasa Hukuku Dergisi, C.3, S.5, Yıl 2014, Legal Yayınevi.
• Turgut CANDAN, “Anayasa Mahkemesine Bireysel Başvuru (Anayasa şi- kayeti) Konulu Uluslararası Sempozyumun Açılış Konuşması”, Bi- reysel Başvuru (Anayasa Şikayeti), HUKAB Yayınları, Ankara 2011.
• Vahit BIÇAK, Suç Muhakemesi Hukuku, 3. Baskı, Polis Akademisi Yayınla- rı, Ankara 2013.
• Veli Özer ÖZBEK / Mehmet Nihat KANBUR / Koray DOĞAN / Pınar BA- CAKSIZ / İlker TEPE, Ceza Muhakemesi Hukuku, 5. Baskı, Seçkin Yayıncılık, Ankara 2013.
• Yener ÜNVER / Hakan HAKERİ, Ceza Muhakemesi Hukuku, C. I, C. II, Adalet Yayınevi, Ankara 2013.
• YARARLANILAN İNTERNET SİTELERİ
• http://www.yargitay.gov.tr/belgeler/site/documents/AnayasaDegisikligi.pdf, erişim tarihi: 25.12.2015.
• http://www.adlisicil.adalet.gov.tr/istatistik_2013/ist_tab.htm, erişim tarihi: 20.12.2014.