Tek Ebeveynli Çocukların Yaşam Deneyimleri

Yıl 2018, Cilt: 15 Sayı: 2, 80 - 98, 08.11.2018

S. Armağan Köseoğlu Yelda Yıldız

Öz

Araştırmanın amacı, tek ebeveynli çocukların aile yaşantılarına ilişkin duygu, düşünce, deneyimlerinin ve yaşantılarına etkisinin çocukların anlatıları aracılığıyla ortaya konmasıdır. Araştırmada yöntemsel olarak, fenomenolojik bakış açısı tercih edilmiştir. Ölçüt örnekleme yöntemiyle oluşturulan çalışma grubunda 11 boşanma ve 10 ölüm sonucu tek ebeveynli çocuk yer almıştır. Bu araştırmada betimsel analiz ve içerik analizi kullanılarak veriler çözümlenmiştir. Araştırmanın amacı kapsamında, katılımcılarla yarı yapılandırılmış görüşme yapılmıştır. Sonuçta; boşanma sonrası her iki ebeveyniyle/ birlikte kaldığı ebeveyniyle olumlu ilişkiye sahip, yaşam standartlarında önemli bir değişiklik yaşamayan ve ebeveynleri/ebeveyni tarafından ihtiyaçları karşılanan katılımcıların olumlu yaşam deneyimlerine sahip olduğu ancak bunların yaşanmadığı durumlarda ise olumsuz yaşam deneyimlerinin ortaya çıktığı belirlenmiştir.  Ölüm sonucu tek ebeveynli çocuklarda, yas sürecini sağlıklı yaşayan, hayatta kalan ebeveyni tarafından ihtiyaçları karşılanan, yaşam standartlarında önemli değişiklik yaşamayan, aile içi ve sosyal destek görenlerin olumlu yaşam deneyimlerine sahip olduğu ancak bunların gerçekleşmediği durumlarda ise olumsuz deneyimlerin ortaya çıktığı belirlenmiştir. 

Anahtar Kelimeler

Tek ebeveynlik, Tek ebeveynli çocuk, Boşanma, Ölüm

Life Experiences of Single-Parent Children

Öz

The aim of this study is to reveal single-parented children’s feelings, ideas, and experiences through their narratives. A phenomenological perspective was chosen for this study. 21 children raised by a single parent (q1 as the result of divorce, and 10 as the result of death) were chosen using the criterion sampling-method. In this study, data were analyzed using descriptive analysis and content analysis. Semi-structured interviews were held with the participants within the scope of the research. As a result, it was seen that those whose life experiences were favorable were the ones who had the best relations with both parents or the parent with whom they lived; who experienced no significant change in their standard of living after divorce, and whose parents responded appropriately to their needs. When these factors were not present, negative life experiences were reported. Furthermore, those children with positive life experiences whose parent was widowed were those who had been able to grieve in a healthy way, and whose needs were responded to successfully by their remaining parent; those who had insufficient family and social support reported negative experiences. 

 

Anahtar Kelimeler

Single parenting, Single-parented child, Divorce, Death

Kaynakça

• Alıcı, E. (2010). Dışavurumcu etkinliklere dayalı grupla psikolojik danışma programının ebeveyn kaybı yaşayan 9-11 yaş çocuklarının travma sonrası stres düzeyine etkisi. (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Marmara Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.
• Allers, R. D. (1982). Children from single parent homes. Today’s Education, 71, 6870.
• Amato, P. R. (1993). Children’s adjustment to divorce: Theories, hypotheses, and empiricial support. Journal of Marriage and Family, 55(1), 23-38.
• Amato, P. R. (2000).The consequences of divorce for adults and children. Journal of Marriage and Family, 62, 1269-1288.
• Amato, P. R. (2001). Children of divorce in the 1990s: An update of the Amato and Keith (1991) meta-analysis. Journal of Family Psychology, 15, 355–370.
• Anderson, S. A., & Sabatelli, R. M. (2000). Family interaction: A multigenerational perspective. Boston: Allyn & Bacon.
• ASAGEM, (2011). Tek ebeveynli aileler. Ankara: T.C. Başbakanlık Aile ve Sosyal Araştırmalar Genel Müdürlüğü Yayını.
• Attepe, S. (2010). Anne-baba kaybının çocuklar üzerindeki etkileri. Aile ve Toplum Eğitim-Kültür ve Araştırma Dergisi, 6(23), 23-28.
• Aydıner-Boylu, A. ve Öztop, H. (2013). Tek ebeveynli aileler: Sorunlar ve çözüm önerileri. Sosyoekonomi, 1, 206-220.
• Baker, P. J. (2007). Self-efficiacy, co-parenting relationship, and parent satisfaction: Variables that predict paternal involvement by non-custodial fathers. University of Pitsburgh, Faculty of School Social Work.
• Balcı Çelik, S. (2011). Ergenlerin yasa karşı tutumlarının cinsiyet ve depresyon düzeyleri açısından karşılaştırılması. İlköğretim Online, 10(2), 735-742.
• Barnes, G. G. (1999). Divorce transitions: Identifying risk and promoting resilience for children and their parental relationships. Journal of Marital and Family Therapy, 25(4), 425-441.
• Barnes, G. G. (2004). Family therapy in changing times. Palgrave Macmillan.
• Belsky, J. (1990). Parental and nonparental child care and children's socioemotional development: A decade in review. Journal of Marriage and the Family, 52, 885903.
• Berlinsky, E. B., & Biller, H. B. (1982). Parental death and psychological development. Lexington, MA: Lexington Books.
• Black, D. (1978). The bereaved child. Journal of Child Psychology and Psychiatry, 19, 287-292.
• Black, D., & Urbanowitz, M. (1985). Bereaved children-family intervention. In J. E. Stevenson (Ed.), Recent research indevelopmental psychopathology. Elmsford, NY:Pergamon Press. Blechman, E. A. (1982). Are children with one parent at psychological risk? A methodological review. Journal of Marriage and Family, 44(1), 179-195.
• Bowlby, J. (1980). Attachment and loss: Loss, sadness and depression. New York: Basic Books.
• Bornstein, M. H. (2002). Handbook of parenting: being and becoming a parent. Lawrence Erlbaum Association.
• Boyan, S. B., & Termini, A. M. (1999). Cooperative parenting and divorce. Atlanta, GA: Active Parenting Publishers.
• Breier, A., Kelsoe, J. R., Kinvin, P., Beller, S., Wolkowitz, W., & Pickar, D. (1988). Early parental loss and development of adult psychopathology. Archievesof General Psychiatry, 45, 987-993.
• Brewster, K. O., Beck, C. J. A., Anderson, E. R., & Benjamin, G. A. (2013). Evaluating parenting coordination programmes: Encouraging results from pilo testing a research methodology. Journal of Child Custody, 8(4), 247-267.
• Buchanan, C., Maccoby, E., & Dornbusch, S. (1991). Caught between parents: Adolescents’ experience in divorced homes. Child Development, 62, 1008–1029.
• Burghes, L. (1994). What happens to the children of single parent families? BMJ: British Medical Journal, 308, 1114.
• Christ, G., Siegel, K., Mesagno, F., & Langosch, D. (1991). Apreventative intervention program for bereaved children: Problems of implementation. American Journal of Orthopsychiatry, 61, 168-178.
• Cohen, P., Dizenhaus, I. M., & Winget, C. (1977). Family adaptation to terminal illness and death of a parent. Social Casework, 58, 223-228.
• Compas, B. E., & Williams, R. A. (1990). Stress, coping, and adjustment in mothers and young adolescents in single and two parent families. American Journal of Community Psychology, 18(4), 525-545.
• Creswell, J. W. (2016). Nitel araştırma yöntemleri: Beş yaklaşıma göre nitel araştırma ve araştırma deseni. Ankara: Siyasal Yayın Dağıtım.
• Downey, D. B. (1994). The school performance of children from single-mother and single-father families: Economic or interpersonal deprivation? Journal of Family İssues, 15(1), 129-147.
• Drench, M., (2003). Loss, grief and adjustment. Magazine of Physcal Therapy, 11(6), 50-61.
• Duncan, G. J., & Hoffman, S. D. (1985). A reconsideration of the economic consequences of marital disruption. Demography, 22, 485–498.
• Finkelstein, H. (1988). The long-term effects of early parent death: A review. Journal of Clinical Psychology, 44, 3-9.
• Furstenberg Jr, F. F., & Nord, C. W. (1985). Parenting apart: Patterns of child rearing after marital disruption. Journal of Marriage and the Family, 893-904.
• Garmezy, N., & Rutter, M. (Eds.). (1983). Stress, coping, and development in children. New York: Mc-Graw Hill.
• Gelles, R. J. (1989). Child abuse and violance in single-parent families: Parent absence and economic deprivation. American Journal of Orthopsychiatry, 59, 492-501.
• Gizir, C. A. (2006). Bir kayıp sonrasında zorluklar yaşayan üniversite öğrencilerine yönelik bir yas danışmanlığı modeli. Mersin Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 2(2), 195-213.
• Gladding, S. T. (2012). Aile terapisi: Tarihi kuram ve uygulamaları. Ankara: Pdr Derneği Yayınları.
• Gray, R. E. (1987). Adolescent response to the death of a parent. Journal of Youth Adolescence, 16, 511-525.
• Guttmann, J., & Rosenberg, M. (2003). Emotional intimacy and children’s adjustment: A comparison between single-parent divorced and intact families. Educational Psychology, 23(4), 457-472.
• Harris, T., Brown, G. W., & Bifulco, A. (1986). Loss of parent and adult psychiatric disorder: A tentative overall model. Development and Psychopathology, 2, 311328.
• Henry, W. J., Fieldstone, L., & Bohac, K. (2009). Parenting coordination and court relitigation: A case study. Family Court Rewiev: An Interdisciplinary Journal, 47(4), 682-697.
• Hetherington, E. M. (1989). Coping with family transitions: Winners, losers and survivors. Child Development, 60(1), 1-14.
• Hetherington, E. M. (1999). Should we stay together for the sake of the children? In E. M. Hetherington (Ed.), Coping with divorce, single parenting, and remarriage (pp. 93–116). Mahwah, NJ: Erlbaum.
• Hetherington, E. M., Bridges, M., & Insabella, G. M. (1998). What matters? What does not? Five perspectives on the association between marital transitions and children’s adjustment. American Psychologist, 53(2), 167-184.
• Hetherington, E. M., Cox, H., & Cox, R. (1982). Effects of divorce on parents and children. In M. E. Lamb (Ed.), Nontraditional families: Parenting and child development. Hilssdale, NJ: Erlbaum.
• Hetherington, E. M., & Kelly, J. (2002). For better or for worse: Divorce reconsidered. New York: W. W. Morton.
• Hilton, J. M., & Desrochers, S. (2002). Children’s behaviour problems in single parent and married-parent families. Journal of Divorce and Remarriage, 37(1-2), 13-36.
• Hines, A. M. (1997). Divorce-related transitions, adolescent development, and the role of the parent-child relationship: A review of the literature. Journal of Marriage and Family, 59(2), 375-388.
• Johnston, J. R. (1995). Research update: Children’s adjustment in sole custody compared to joint custody families and principles for custody decision making. Family and Conciliation Courts Review, 33, 415–425. Kaffman, M., Elizur, E., & Gluckson, L. (1987). Bereavement reactions in children: Therapeuticimplications. Israel Journal of Psychiatry and Related Sciences, 24(2), 65-76.
• Karakuş, S. (2003). Anne-babası boşanmış ve boşanmamış çocukların depresyon düzeylerinin incelenmesi ve okul başarısına yansıması. (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Dokuz Eylül Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, İzmir.
• Kelly, J. B., & Emery, R. E. (2003). Children’s adjustment following divorce: Risk and resilience perspectives. Family Relations, 52, 352-362.
• Kline, M., Johnston, J., & Tschann, J. (1990). The long shadow of marital conflict: A model of children’s postdivorce adjustment. Journal of Marriage and the Family, 53, 297–309.
• Kruk, E. (1994). The disengaged non-custodial father: Implications for social work practice with the divorced family. Social Work, 39, 15-25.
• Kurt, T. (2013). Ebeveynleri boşanmış ergenlerin yılmazlık, benlik saygısı, başa çıkma ve psikolojik belirtiler arasındaki ilişkinin incelenmesi: Yılmazlığın aracı rolü. (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Gazi Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Leve, L. D., & Fagot, B. I. (1997). Gender-role socialization and discipline processes in one and two parent families. Sex Roles, 36(1/2), 1-21.
• Maccoby, E. E., Buchanan, C. M., Mnookin, R. H., & Dombusch, S . M. (1993). Postdivorce roles of mothers and fathers in the lives of their children. Journal of Family Psychology, 7, 24-38.
• Maccoby, E. E., & Martin, J. A. (1983). Socialization in the context of the family: Parent-child interaction. In E. M. Hetherington (Ed.), Handbook of child psychology, Vol. 4: Socialization, personality and social development (pp. 1-101). New York: Wiley.
• McLanahan, S. (1985). Family structure and the reproduction of poverty. American Journal of Sociology, 90, 873-901.
• Nichols, M. (2013). Aile terapisi (O. Gündüz, Çev.) İstanbul: Kaknüs Psikoloji.
• Osterweis, M., Solomon, F., & Green, M. (Eds.) (1984). Bereavement: Reactions, consequences andcare. Washington: National Academy Press.
• Öngider, N. (2013). Boşanmanın çocuk üzerindeki etkileri. Psikiyatride Güncel Yaklaşımlar, 5(2), 140-161.
• Pickhard, C. E. (1996). Keys to single parenting. Barrons Educational Series Incorporated.
• Pike, L. T. (2003). The adjustment of Australian children growing up in single-parent families as measured by their competence and self-esteem. Childhood, 10(2), 181200.
• Raveis, V. H., Siegel, K., & Karus, D. (1998). Children’s psychological distress following the death of a parent. Journal of Youth and Adolescence, 28(2), 165180.
• Riala, K., Isohanni, I., Jokelainen, J., Jones, P. B., & Isohanni, M. (2003). The relationship between childhood family background and educational performance, with special reference to single-parent families: A longitudinal study. Social Psychology of Education, 6, 349-365.
• Risman, B. J., & Park, K. (1988). Just the two of us: Parent-child relationships in single-parent homes. Journal of Marriage and the Family, 50(4), 1049-1062.
• Rodgers, K. B., & Rose, H. A. (2002). Risk and resiliency factors among adolescents who experience marital transitions. Journal of Marriage and Family, 64(4), 10241037.
• Sancaklı, D. (2014). Boşanmış annelerin ve çocuklarının boşanma sürecine ilişkin yaşantıları. (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Maltepe Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Senter, K. E., & Caldwell, K. (2002). Spirituality and the maintenance of change: A phenomenological study of women who leave abusive relationships. Contemporary Family Therapy, 24(4), 543-564.
• Strength, J. M. (1991). Factors influencing the mother-child relationship following the death of the father and how that relationship affects the child's functioning. Dissertation Abstracts International, 52(6-B), 3310-3311.
• Stubenbort, K., Donnelly, G. R., & Cohen, J. A. (2001). Cognitive behavioral group therapy for bereaved adults and children following an air disaster. Group Dynamics: Theory, Research, and Practice, 5(4), 261-276
• Toksoy, Ş. E. (2005). Liseli ergenler üzerinde ebeveyn ölümünün psikososyal etkileri. (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Marmara Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.
• Tremblay, G. C., & Israel, A. C. (1998). Children’s adjustment to parental death. Clinical Psychology: Science and Practice, 5(4), 424-438.
• Türkiye İstatistik Kurumu, (2017). İstatistiklerle aile, 2016. Erişim tarihi: 12 Ocak 2017, http://www.tuik.gov.tr
• Uzun, Ç. (2013). Anne-babası boşanmış ve boşanmamış çocuklarda depresyon ve sosyal becerilerin değerlendirilmesi. (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Arel Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Yıldırım, A., & Şimşek, H. (2008). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri. Ankara: Seçkin.
• Yıldız, S. A. (2004). Çocuk, ölüm ve kayıp. Balıkesir Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 11, 125-144.
• Yılmaz, A. E., (2002). Boşanmış ebeveynlerin duygusal/sosyal uyumu ve psikolojik sıkıntılarının çocukla ilgili konularda algılanan güç/kontrol, algılanan sosyal destek ve demografik özelliklerden yordanması. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). ODTÜ, Soyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• Wadsby, M. (1993). Children of divorce and their parents. (Doctoral Dissertation). Linköping University.
• Wallerstein, J. S., & Kelly, J. B. (1980). Surviving the break up: How children and parents cope with divorce. New York: Basic Books. Worden, J. W. (1996). Children in grief: When a parent dies. New York: Guilford Press.