SÖZLEŞMENİN İÇERİĞİNİ BELİRLEME ÖZGÜRLÜĞÜ VE BUNUN GENEL SINIRI: TBK M. 27

Yıl 2016, Cilt: 74 Sayı: 2, 709 - 738, 29.12.2016

H. Kübra Ercoşkun Şenol

Öz

Türk Borçlar Kanunu’nun (TBK) 26. maddesinde “Sözleşme özgürlüğü” başlığı adı altında, bir sözleşmenin içeriğinin, bu sözleşmenin taraflarınca kanunda öngörülen sınırlar içinde özgürce belirlenebileceği düzenlenmiştir. Bu hükmün hemen sonrasında TBK m. 27/1’de kanunun emredici hükümlerine, ahlaka, kamu düzenine, kişilik haklarına aykırı veya konusu imkânsız olan sözleşmelerin kesin olarak hükümsüz olduğu belirtilmiştir. TBK m. 27/2’de ise sözleşmenin içerdiği hükümlerden bir kısmının hükümsüz olmasının, diğerlerinin geçerliliğini etkilemeyeceği, ancak bu hükümler olmaksızın sözleşmenin yapılmayacağı açıkça anlaşılırsa, sözleşmenin tamamının kesin olarak hükümsüz olduğu düzenlenmiştir. Her ikisi de “Sözleşmenin içeriği” başlığı altında düzenlenen bu hükümler (TBK m. 26-27) bize göstermektedir ki; sözleşmenin içeriğini belirleme özgürlüğü hukukumuzda temel bir ilke olarak benimsenmiştir ve TBK m. 27 bu özgürlüğe getirilen en önemli kısıtlamadır.

Anahtar Kelimeler

Sözleşme içeriği, Sözleşme özgürlüğü, Sözleşmenin içeriğini belirleme özgürlüğü, Hukuka ve ahlaka aykırılık, İmkânsızlık

FREEDOM TO DETERMINE THE CONTENT OF THE AGREEMENT AND GENERAL LIMITATIONS TO THIS: TURKISH CODE OF OBLIGATIONS ARTICLE 27

Öz

Turkish Code of Obligations (TBK) Article 26, under the title of "Freedom Regarding Agreements", it is stipulated that a agreement’s content can be freely arranged by its parties and within the range allowed by legal regulations. Right after this regulation; Turkish Code of Obligations (TBK) article 27/1 clearly speci- fies that if a agreement is against a person’s rights, imperative provisions of law, moral values or if the subject of the agreement is impossible/inachieveable; such agreement is definitely null and void. Turkish Code of Obligations (TBK) article 27/2 stipulates that if some of the provisions of an agreement are invalid, it do- esn’t make the rest of the articles invalid, however if it is clearly understood that without the invalid provisions the agreement cannot be made; then the whole agreement is definitely invalid. Both articles which are stipulated under the title "agreement content" (Turkish Code of Obligations article 26-27) show us that the freedom to determine the content of the agreement is accepted as a basic principle of our law and Tur- kish Code of Obligations (TBK) article 27 is the most important restriction impo- sed to this freedom.

Anahtar Kelimeler

Agreement content, Freedom of Contract, freedom to determine the content of an agreement, Contrary to Law and İmmoral, împossibility

Kaynakça

• Aslan, İ. Yılmaz, Rekabet Hukuku, 4. bs., Bursa, 2007. Ataay, Aytekin, Borçlar Hukukunun Genel Teorisi, Birinci Yarım, 4. bs., İstanbul, 1986. Ateş, Derya, Borçlar Hukuku Sözleşmelerinde Genel Ahlaka Aykırılık, Ankara, 2007. Ayan, Mehmet, Borçlar Hukuku (Genel Hükümler), 8. bs., Konya, 2013. (Ayan, Borçlar Genel) - Miras Hukuku, 7. bs., Konya, 2014. Ayan, Mehmet/Ayan, Nurşen, Kişiler Hukuku, 5. bs., Konya, 2014. Aydoğdu, Murat/Kahveci, Nalan, Türk Borçlar Hukuku, Özel Borç İlişkileri, 2. bs., Ankara, 2014. Ayrancı, Hasan, “Sözleşme Kurma Zorunluluğu”, AÜHFD, C. 52, S. 3, 2003, (s. 229-252). (Ayrancı, Zorunluluk) - Ön Sözleşme, Ankara, 2006. Başalp, Nilgün, “Sözleşme Özgürlüğünün Sözleşme Adaletinin Sağlanması Amacıyla Hâkimin Müdahalesi Yoluyla Korunması, İçerik Denetiminin Hukuki Temelleri Hakkında Bazı Değerlendirmeler”, Prof. Dr. Şener Akyol’a Armağan, İstanbul, 2011, (s. 221-238). Başpınar, Veysel, Borç Sözleşmelerinin Kısmi Butlanı, Ankara, 1998. Beckmann, Roland Michael, Nichtigkeit und Personenschutz, Tübingen, Mohr Siebeck, 1998. Brox, Hans/Walker, Wolf-Dietrich, Allgemeines Schuldrecht, 38. bs., München, 2014. Bucher, Eugen, Schweizerisches Obligationenrecht, Allgemeiner Teil oh- ne Delictrecht, 2. bs., Zürich, 1988. Cekovic - Vuletic, Simonida, Haftung Wegen Unmöglichkeit nach dem Schuldrechts modernisierungsgesetz, München, 2003. Demiröz, Ali, “Sözleşme Yapayı Reddetme Bağlamında Hâkim Durumdaki Teşebbüslere Getirilen Yükümlülüklerin Sınırları”, Rekabet Hukukunda Güncel Gelişmeler Sempozyumu VII, Kayseri, 17-18 Nisan 2009, (s. 317-395). Doğan, Gül, Ön Sözleşme (Sözleşme Yapma Vaadi), İstanbul, 2006. Dural, Mustafa/Öğüz, Tufan, Türk Özel Hukuku C. 2, Kişiler Hukuku, 13. bs., İstanbul, 2013. Dural, Mustafa/Öz, M. Turgut, Türk Özel Hukuku C. 4, Miras Hukuku, 8. bs., İstanbul, 2015. Dural, Mustafa/Sarı, Suat, Türk Özel Hukuku C. 1, Temel Kavramlar ve Medeni KanununBaşlangıç Hükümleri, 8. bs., İstanbul, 2013. Emmerich, Volker, Das Recht Der Leistungsstörungen, 6. bs., München, 2005. Ercoşkun-Şenol, H. Kübra Borçlar Hukukunda Kısmi İmkânsızlık, İstanbul, 2016. Eren, Fikret, Mülkiyet Hukuku, Ankara, 2011. (Eren, Mülkiyet) - Borçlar Hukuku, Özel Hükümler, Ankara, 2014. (Eren, Borçlar Özel) - Borçlar Hukuku, Genel Hükümler, 18. bs. Ankara, 2015. (Eren, Borçlar Genel) Erman, Hasan, “Borçlar Hukukunda Akit Serbestisi ve Genel Olarak Sınırlamaları”, İÜHFM, C. 38, S. 1-4, 1973, (s. 601-620). Ersoy, Çiçek, “Verstoss gegen ein Verbotgestz gemass § 134 BGB”, Prof. Dr. Rona Serozan’a Armağan C. 1, İstanbul, 2010, (s. 927-950). Erzurumluoğlu, Erzan, Sözleşmeler Hukuku, (Özel Borç İlişkileri), 3. bs., Ankara, 2013. Esener, Turhan, “Akitlerde Esaslı Noktalar İle İkinci Derecedeki Noktaların Tefriki Meselesi”, AÜHFD, C. 16, S. 1-4, 1959, (s. 234-259). Esener, Turhan/Güven, Kudret, Eşya Hukuku, 4. bs., Ankara, 2008. Fehre, Andrea, Unmöglichkeit und Unzumutbarkeit der Leistung, Berlin, 2005. Fikentscher, Wolfgang/Heinemann, Andreas, Schuldrecht, 10. bs., Berlin, 2006. Güven, Pelin, Rekabet Hukuku, 2. bs., Ankara, 2008. Giger, Hans, Geltungs- und Inhaltskontrolle Allgemeiner Geschaftsbe- dingungen, Zürich, 1983. Guhl, Theo/Koller, Alfred/Druey, Nicolas, Das Schweizerische Obligatio- nenrecht, 8. bs., Zürich, 1991. Gürzumar, Osman Berat, Zorunlu Unsur Doktrinine Dayalı Sözleşme Yapma Yükümlülüğü, Hâkim Durumun Rakiple Anlaşma Yapmaktan Kaçınma Suretiyle Kötüye Kullanılması, Ankara 2006. Haas, Lothar v.d., Das neue Schulrecht, München, 2002. Hatemi, Hüseyin, “BK. 19-20 ve TBK. 27’nin Karşılaştırılması”, 6098 Sayılı Türk Borçlar Kanunu Hükümlerinin Değerlendirilmesi Sempozyumu (Prof. Dr. Cevdet Yavuz’a Armağan), İstanbul, 3-4 Haziran 2011, (s. 97-100). (Hatemi, BK 19) - Hukuka ve Ahlaka Aykırılık Kavramı ve Sonuçları, İstanbul, 1976. (Hatemi, Aykırılık) Hatemi, Hüseyin/Gökyayla, Emre, Borçlar Hukuku Genel Bölüm, İstanbul, 2011. Helvacı, Serap, Gerçek Kişiler, 3. bs., İstanbul, 2010. Herzog, R. Nicolas, Der Vorvertrag im schweizerischen und deutschen Schuldrecht, Zürich, 1999. Hirsch, Christoph, Schuldrech, Allgemeiner Teil, 8. bs., Baden-Baden, 2013. Honsell, Heinrich, Schweizerisches Obligationenerecht, Besonderer Teil, 2. bs., 1992. Honsell, Heinrich/Vogt, Nedim Peter/Wiegand, Wolfgang, Kommentar zum schweizerischen Privatrecht, Obligationenrecht I, Basel/Frankfurt am Main, 1996. Huguenin, Clarie, Obligationenrecht, Allgemeiner Teil, 3. bs., Zü- rich/Basel/Genf, 2008. İmre, Zahit/Erman, Hasan, Miras Hukuku, 11. bs., İstanbul, 2015. İnan, Ali Naim/Ertaş, Şeref/Albaş, Hakan, Türk Medeni Kanunu, Miras Hukuku, 8. bs., Ankara, 2012. İnan, Nurkut/Piker, B. Mehmet, Rekabet Hukuku El Kitabı, Ankara, 2007. Japel, Sebastian, Rechtliche Unmöglickeit und Gesetzliches Verbot, Ba- den-Baden, 2014. Joussen, Jakob, Schuldrecht I, Allgemeiner Teil, 2. bs., Stuttgart, 2013. Kalkan, Burcu, Türk Hukukunda Gabin, İstanbul, 2004. Kaplan, İbrahim, Hakimin Sözleşmeye Müdahalesi, 2. bs., Ankara, 2007. Kılıçoğlu, M. Ahmet, Miras Hukuku, 4. bs., Ankara, 2012. - Borçlar Hukuku, Genel Hükümler, 17. bs., Ankara, 2013. (Kılıçoğlu, Genel Hükümler) - Türk Borçlar Kanunu Tasarısına Eleştiriler, Rapor, Ankara, t.y. (Kılı- çoğlu, Eleştiri) Kırkbeşoğlu, Nagehan, Türk Özel Hukukunda Kısmi Hükümsüzlük, İstanbul, 2011. Kittner, Micahel, Schulrecht, Rectliche Grundlagen - Wirtschaftliches Zusammenhange, München, 2001. Kley, Britta, Unmöglichkeit und Pflichtverletzung, Berlin, 2001. Kocayusufpaşaoğlu, Necip, Borçlar Hukukuna Giriş, Hukuki İşlem, Sözleşme, 6. bs., İstanbul, 2014. Koç, Nevzat, “Türk Medeni Hukukunda ve Roma Hukukuna Hükümsüzlük (= Butlan)”, DEÜHFD, C. 2, S. 2, 1981, (s. 127-172). Kurşat, Zekariya, Paylı Mülkiyetin Sona Ermesi, İstanbul, 2008. Küçükyalçın, Arzu, “Karşılaştırmalı Hukukta Sözleşme Özgürlüğünün Sınırlandırılması”, AÜHFD, C. 53, S. 4, 2004, (s. 101-124). Medicus, Dieter/Lorenz, Stephan, Schuldrecht I, Allgemeiner Teil, 19. bs., München, 2010. Martinek, Michael, Moderne Vertragstypen, B. I, Leasing und Factoring, München, 1991. Nomer, Haluk Nami, Borçlar Hukuku, Genel Hükümler, 14. bs., İstanbul, 2015. Oğuzman, M. Kemal/Barlas, Nami, Medeni Hukuk, 19. bs., İstanbul, 2013. Oğuzman, M. Kemal/Öz, M. Turgut, Borçlar Hukuku, Genel Hükümler C. 1, 13. bs., İstanbul, 2015. Oğuzman, M. Kemal/Eşya Hukuku, İstanbul, 2011. Seliçi, Özer/Oktay - Özdemir, Saibe, (Oğuzman/Seliçi/Oktay-Özdemir, Eşya) Kişiler Hukuku (Gerçek ve Tüzel Kişiler), 14. bs., İstanbul, 2014. (Oğuz- man/Seliçi/Oktay-Özdemir, Kişiler) Oktay Saibe, “İsimsiz Sözleşmelerin Geçerliliği, Yorumu ve Boşluklarının Tamamlanması”, İÜHFM, C. 55, S. 1-2, 1995-1996, (s. 263-296). (Oktay, İsimsiz Sözleşme) - “Uzun Süreli Sözleşmelerin Geçerliliği ve Sona Erme Düzeni”, İÜHFM, C. 55, S. 3, 1997, (s. 209-234). Öztan, Bilge, Miras Hukuku, 6. bs., Ankara, 2014. Popescu, Paul, Kein positives Interesse bei Anfanglicher Unmöglichkeit und Anfanglich unbehebbaren Mangeln, Baden-Baden, 2012. Reisoğlu, Safa, Türk Borçlar Hukuku, Genel Hükümler, 23. bs., İstanbul, 2012. Sarı, Suat, Vekâlet Sözleşmesinin Tek Taraflı Olarak Sona Erdirilmesi, İstanbul, 2004. Schlechtriem Peter, Schuldrecht, Allgemeiner Teil, 5. Al., Tübingen, 2003. Schwenzer, Ingeborg, Schweizerisches Obligationenrecht, Allgemeiner Teil, 5. bs., Bern, 2009. Serozan, Rona, Borçlar Hukuku Özel Bölüm, 2. bs,. İstanbul, 2006. (Se- rozan, Özel) - Medeni Hukuk, Genel Bölüm/Kişiler Hukuku, 4. bs., İstanbul, 2013. (Serozan, Giriş-Kişiler) Serozan, Rona/Engin, Baki İlkay, Miras Hukuku, 4. bs., Ankara, 2014. Sirmen, Lale, Eşya Hukuku, 2. bs., Ankara, 2014. Tandoğan, Haluk, Borçlar Hukuku, Özel Borç İlişkileri C, I/1, 6. bs., İstanbul, 2008. Tekinay, Selahattin Sulhi/Akman, Sermet/Burcuoğlu Haluk, Tekinay Borçlar Hukuku, Genel Hükümler, 7. bs., İstanbul, 1993. von Tuhr, Andreas/Allgemeiner Teil des Schweizerischen Obligationen- rechts C. 1, Peter, Hans, 3. bs., Zürich, 1979. Tunçomağ Kenan, Türk Borçlar Hukuku, Genel Hükümler C. 1, 6. bs., İstanbul, 1976. Ünal, Akın, Kelepçeleme Sözleşmeleri (Sözleşmelerdeki Hükümler Sebebiyle Kişinin Ekonomik Özgürlüğünün Aşırı Derecede Sınırlanması), Ankara, 2012. Ünal, Mehmet/Başpınar, Veysel, Şekli Eşya Hukuku, 5. bs., Ankara, 2010. Wagner, Eric, Studien zum Recht der Unmöglichkeit, Baden-Baden, 2007. Weiler, Frank, Schuldrecht, Allgemeiner Teil, 2. bs., Baden-Baden, 2014. Wentland, Holger, “Yeni Alman Borçlar Hukuku”, Çev. Mustafa Aksu, Prof. Dr. Ergun Özsunay’a Armağan, İstanbul, 2004, (s. 353-366). Westermann, Harm Peter/BGB - Schuldrecht, Allgemeiner Teil, 8. bs., Bydlinski, Peter/Weber Ralph, Heidelberg/München/Landsberg/ Frec- hen/Hamburg, 2013. Yavuz, Cevdet/Acar, Faruk/Özen, Burak, Türk Borçlar Hukuku, Özel Hükümler, 9. bs., İstanbul, 2014. Zevkliler, Aydın/Gökyayla, Emre,Borçlar Hukuku, Özel Borç İlişkileri, 14. bs., Ankara, 2014.