Öz
Flight or distance
archery (menzil okçuluğu) is a sport
that instructs the shooting of an arrow as far as possible. The records, that
is the farthest shots achieved were meticulously registered and included in a
small number of archery treatises. These documents provide information such as
the name of the archer, the distance spanned by the arrow, and the date of the
exercise. Besides treatises, certain registrations (menzilnâme) record shooting ranges of note. The present article
aims to introduce a menzilnâme or
flight archery record log-book for Istanbul.
The document under
study is unique in its physical quality and format, and completes details
missing in other extant texts. It is a
paper scroll of 205 cm
long and 9 cm
width. The meticulously illuminated text is written and signed by the
calligrapher Mehmed Naili Effendi in 1233 Hejirah (1817/18). As usual, the text
contains data for the shooting ranges and the records of the time. It also
covers all the ranges shot at Istanbul Okmeydan (Archery lane), listing the
names of the ranges, the record shootings (in gez, an unit which measures 0,61 m), and the names of the archers,
with their rankings at each particular shooting field. The right-left deviation
(called salkı) of each shooting is
also given. Additionally, the locations of each shooting range have been
described in a marginal column called ayak
taşı (foot stone), and by a main column called baş taşı (head stone).
In the present the
transcription of the original menzilnâme
text, as well as an overview of aspects of Ottoman archery are given together
in order to better the reading of the text.
Anahtar Kelimeler
Ottoman flight archery Ottoman distance shooting shooting range distance shooting archery field bow arrow gez salkı baş taşı ayak taşı Okmeydanı Istanbul
Kaynakça
- Es-seyyid Hacı Mustafa. Kavsnâme. İstanbul, Süleymaniye Kütüphanesi MS Esad Efendi 1879.
- Gınâî-i Sofyevî. Menzilnâme. Ankara, Türkiye Büyük Millet Meclisi Kütüphanesi, MS 06 TBMM LD 1234/10.
- Menzilnâme. Ankara, Millî Kütüphane MS 06 Mil Yz A 8699/2.
- Seyyid Halil bin Hasîb. Menzilnâme-i Kemankeşân. Ankara, Millî Kütüphane MS 06 Mil Yz A 8288.
- Acar, Mehmet Şinasi. Osmanlı’da Sportif Atıcılık Nişan Taşları. İstanbul: YEM Yayın, 2013.
- İnal, İbnülemin Mahmud Kemal. Son Hattatlar. İstanbul: Maarif Basımevi, 1955.
- Mustafa Kâni. Okçuluk Kitabı (Asıl metin ve günümüz Türkçesiyle) / Telhîs-i Resâilât-ı Rumât. Hazırlayan Kemal Yavuz ve Mehmed Canatar, İstanbul: Fetih Cemiyeti Yayını, 2010.
- Rado, Şevket. Türk Hattatları. İstanbul: Tifdruk Matbaası, 1984.
- Yücel, Ünsal. Türk Okçuluğu. Ankara: Atatürk Kültür Merkezi Başkanlığı Yayınları, 1999.
Öz
Menzil okçuluğu, okun en uzağa
atılmasına dayanan bir okçuluk dalıdır. Menzil rekorları dikkatle kayıt altına
alınmış ve bu atışlar, az sayıdaki okçuluk risâlelerinde, atışı yapan okçunun
adı, atış mesafesi ve atış tarihi gibi bilgileri de kapsayacak şekilde yer
almıştır. Risâleler dışında, sayıları çok az da olsa, rekorları bir araya
toplayan –bu yazıda incelediğimize benzer– menzilnâmeler de hazırlanmıştır.
İncelediğimiz belge, fiziksel
görünüşü ve formatı bakımından kendine özgü olup, içerik bakımından da kimi
menzil kayıtlarındaki eksikleri tamamlar niteliktedir. Menzilnâmenin boyutları
205x9 cm olup rulo biçimindedir. Hattat Mehmed Nâilî Efendi tarafından nesih
yazıyla Hicrî 1233 (Milâdî 1817/18) yılında yazılmış ve özenle tezhip
edilmiştir.
Menzilnâmede –doğal olarak–
düzenlendiği tarihe dek açılan menziller ve kırılan rekorlar yer almaktadır.
İçerikte, İstanbul Okmeydanı’ndaki her bir menzil için –menzilin adı altında–
kim tarafından kaç gezle (1 gez = 0,61 m) açıldığı, daha sonra kimlerin okunu
kaç gez ileriye atarak rekor kırdığı, her bir rekor için sağa veya sola salkı
değerleri de verilerek belirtilmiştir. Ek olarak menzillerin ayak taşı ve baş
taşı yerleri de kısaca tarif edilmiştir.
Yazıda, menzilnâme içeriğinin
daha iyi anlaşılmasını temin amacıyla Osmanlı okçuluk kültürünün kısa bir özeti
verilmekte, ayrıca belgenin çevriyazısı da sunulmaktadır.
Anahtar Kelimeler
Osmanlı’da menzil okçuluğu menzil menzilnâme Okmeydanı ok yay gez salkı ayak taşı baş taşı İstanbul
Kaynakça
- Es-seyyid Hacı Mustafa. Kavsnâme. İstanbul, Süleymaniye Kütüphanesi MS Esad Efendi 1879.
- Gınâî-i Sofyevî. Menzilnâme. Ankara, Türkiye Büyük Millet Meclisi Kütüphanesi, MS 06 TBMM LD 1234/10.
- Menzilnâme. Ankara, Millî Kütüphane MS 06 Mil Yz A 8699/2.
- Seyyid Halil bin Hasîb. Menzilnâme-i Kemankeşân. Ankara, Millî Kütüphane MS 06 Mil Yz A 8288.
- Acar, Mehmet Şinasi. Osmanlı’da Sportif Atıcılık Nişan Taşları. İstanbul: YEM Yayın, 2013.
- İnal, İbnülemin Mahmud Kemal. Son Hattatlar. İstanbul: Maarif Basımevi, 1955.
- Mustafa Kâni. Okçuluk Kitabı (Asıl metin ve günümüz Türkçesiyle) / Telhîs-i Resâilât-ı Rumât. Hazırlayan Kemal Yavuz ve Mehmed Canatar, İstanbul: Fetih Cemiyeti Yayını, 2010.
- Rado, Şevket. Türk Hattatları. İstanbul: Tifdruk Matbaası, 1984.
- Yücel, Ünsal. Türk Okçuluğu. Ankara: Atatürk Kültür Merkezi Başkanlığı Yayınları, 1999.
Ayrıntılar
| Birincil Dil | Türkçe |
|---|---|
| Bölüm | Araştırma Makaleleri |
| Yazarlar | |
| Yayımlanma Tarihi | 1 Haziran 2017 |
| Yayımlandığı Sayı | Yıl 2017 Cilt: 18 Sayı: 2 |