Professor Tevfik [Subaşı], 1879-1954

Yıl 2018, Cilt: 19 Sayı: 2, 153 - 186, 01.06.2018

Ali Yusuf Baltacıoğlu

https://doi.org/10.30522/iuoba.362634

Cited By: 1

Öz

Tevfik
Subaşı was a professor of physics who taught at the Darülfünun’s Faculty of
Science at Istanbul from 1910 to 1933. Graduated from the ‘Mathematics Section’
of the said faculty, Tevfik started his career at the Ministry of Education (1902).
Thanks to the initiatives of Sait Gelenbevioğlu, professor physics at the
Darülfünun, he was appointed assistant professor in physics to the Faculty of
Science in 1910. Soon after, he left for Paris to improve his knowledge at La Sorbonne. When back, he became assistant
to Salih Zeki, professor of mathematics, and was promoted professor in 1919. He
also taught physics at the İnas Darülfünunu, the ‘University for Girls”. He
lost his position at the University Reformation of 1933 when the Darülfünun was
abolished, and he was put to retirement after 23 years of service as a
professor. He became a high school teacher to earn his life. Tevfik  Subaşı authored 24 articles that were
published in the journal of the Darülfünun’s Faculty of Science (Fen/Fünun
Fakültesi Mecmuası) between 1916-1931. His two-volume textbook on physics (Fizik-i
Umumi, 2 vols.) saw many editions between 1916-1928.

Anahtar Kelimeler

Tevfik Subaşı, Darülfünun, Faculty of Science, Atatürk University Reformation, Teaching of physics, Faculty of Science

Müderris Tevfik [Subaşı], 1879-1954

Öz

Tevfik
Subaşı, 1910-1933 yılları arasında Darülfünun Fünun / Fen Fakültesi’nde fizik
dersleri vermiş bir fizik hocasıdır. Darülfünun Fünun Şubesi’nin Riyaziyyat
Kısmı’ndan (Matematik Bölümü) mezun olduktan sonra Maarif-i Umumiye Nezareti’nde çalışmaya başlamıştır (1902).
Meclis-i Kebir-i Maarif Başkanı ve Darülfünun Fizik Müderrisi Sait
[Gelenbevioğlu]’nun dikkatini çekerek Darülfünun Fizik Muallim Muavinliği’ne
getirilmiş olmalıdır (1910). Kısa süre sonra, bilgisini arttırmak için Paris’e Sorbonne Üniversitesi’ne
gönderilmiştir. Türkiye’de döndükten sonra, Salih Zeki’nin asistanlığını
yapmış, 1919’da müderrisliğe yükseltilmiştir. İnas Darülfünunu’nda da Fizik dersleri
vermiştir. “1933 Üniversite Reformu”
kapsamında işine son verilen öğretim üyeleri arasındadır. 23 yıl hocalıktan
sonra, önce açığa alınmış daha sonra re’sen emekliye sevk edilmiştir. Geçimini
sağlamak için ortaöğretim kurumlarında öğretmenlik yapmıştır. Tevfik Şubaşı’nın Darülfünun
Fen/Fünun Fakültesi Mecmuası’nda 1916-1931 yılları arasında çeviri ve
telif olmak üzere 24 makalesi yayımlanmıştır. Fizik-i Umumi adlı
eseri (iki cilt) 1916-1928 yılları arasında birçok kez basılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Tevfik Subaşı, Darülfünun, Fizik eğitimi, Fen Fakültesi, Atatürk Üniversite Reformu, Fen Fakültesi

Kaynakça

• Başbakanlık Cumhuriyet Arşivi (BCA). 18 138 35 1931, 01.10.1930.
• Başbakanlık Cumhuriyet Arşivi (BCA). T. 12.09.1932, S.13286, D. 138-43, F.30.18.1.2, Y.31.61.2.
• Kuleli Askeri Lisesi Arşivi (KALA), Kuleli Süel Lisesi Memur ve Muallimlere Mahsus Sicil Defteri (1935).
• Ali Y. Baltacıoğlu Belgeliği, Belge No. DRF.168. “Emanet’çe hazırlanan Bütçe taslağı.”
• Ali Y. Baltacıoğlu Belgeliği. Ali Y. Baltacıoğlu’nun Milli Kütüphane Başkanlığı’na verdiği 06.11.2017 gün ve 192445 sayılı düzeltme istemini içeren dilekçesi.
• Ali Y. Baltacıoğlu Belgeliği, DPL. 043. “20 Ağustos 1324 tarihli Darülfünun-ı Şahane Fünun Şubesi Ulum-ı Tabiiyye Kısmı Mezuniyet Rüusu’nda yer alan ve yazılı sınava konu olan dersler.”
• Sosyal Güvenlik Kurumu Emekli Sandığı Arşivi (EMSAN-MT). Tevfik Subaşı Dosyası (No. 096620), Belge No. 6028, 6086, 6076, 6077, 6079, 6083, 6090, 6091, 6094, 6096, 6099, 6097, 6101, 6104, 6106, 6110, 6112, 6116, 6118, 6122, 6124, 6126, 6134, 6172, 6189, 6196, 6197, 6200, 6202, 6205.
• “08.03.1926 tarih ve 788 sayılı Memurin Kanunu.” Resmi Gazete 336 (31 Mart 1926): 1221-24.
• “29.05.1934 gün ve 2467 sayılı İstanbul Üniversitesi’nin Muvazene-i Umumiyeye Alınmasına Dair Kanun.” Resmi Gazete 2714 (30 Mayıs 1934): 3878-79.
• “31.05.1933 gün ve 2252 sayılı İstanbul Darülfünun’un İlgasına ve Maarif Vekaleti’nce Yeni Bir Üniversite Kurulmasına Dair Kanun.” Resmi Gazete 2420 (6 Haziran 1933): 2635-36.
• Akartuna, Mehmet. “Fen Fakültesi’nde Jeolojinin Gelişmesi”, İstanbul Üniversitesi Fen Fakültesi’nde Çeşitli Fen Bilimi Dallarının Cumhuriyet Dönemindeki Gelişmesi ve Milletlerarası Bilime Katkısı içinde, editör Ahmet Yüksel Özemre, 142-159. İstanbul: İstanbul Üniversitesi Fen Fakültesi, 1982.
• Akbaş [Kocaman], Meltem. “Einstein’ın Görelilik Teorisini Türkiye’ye Tanıtanlar (I): Mehmed Refik Fenmen ve Kerim Erim.” Osmanlı Bilimi Araştırmaları IV, 2 (2003): 29-59.
• Akbaş [Kocaman], Meltem. “Einstein’ın Görelilik Teorisini Türkiye’ye Tanıtanlar (II): Hüsnü Hamid [Sayman].” Osmanlı Bilimi Araştırmaları V, 1 (2003): 51-67.
• [Akozan], Çubukçuzade Mehmet Sıtkı. Aveng-i Yaran (Maarifname, Şairname, Darülfünunname, Mebusname). İstanbul: Remzi Kütüphanesi, 1931.
• “Avrupa’da Tahsilde Bulunan Talebe-i Osmaniye’ye Dair İstatistiktir.” Maarif-i Umumiye Nezareti İstatistik Müdüriyeti I - Dersaadet Vilayeti’nde Kain Mekatib-i Resmiye ve Hususiye ve Dersaadet’te Bulunan Medaris-i İslamiye ile Kütüphanelere Dair İstatistik Mecmuasıdır. Dar-ül-hilafet-ül-aliye: Matbaa-yı Amire 1327.
• Baltacıoğlu, Ali Y. “Darülfünun’dan Üniversiteye - 1933 Üniversite Reformu,” Toplumsal Tarih, 176 (Ağustos 2008): 40-47.
• Baltacıoğlu, Ali Y. “Darülfünun’dan Üniversiteye - 1933 Üniversite Reformu Sonrası,” Toplumsal Tarih, 177 (Eylül 2008): 34-43.
• Baltacıoğlu, Ali Y. “1933’te Atılanlar ve Devam Edenler - Darülfünun Tasfiyesi,” Toplumsal Tarih, 167 (Kasım 2007): 35.
• [Baltacıoğlu], Ismayıl Hakkı. İçtimai Mektep Nazariyesi ve Prensipleri. İstanbul: Semih Lütfi Suhulet Kütüphanesi, 1932.
• [Baltacıoğlu], Ismayıl Hakkı. “İnkılapta Yarım Yoktur.” Mürebbilere içinde, 65-67. İstanbul: Semih Lütfi Kütüphanesi, 1932.
• [Baltacıoğlu], Ismayıl Hakkı. Tarih ve Terbiye. İstanbul: Semih Lütfi Suhulet Kütüphanesi, 1933.
• Becherrawy, Tamer. Optique géometrique. Bruxelles: Editions de Boeck Université, 2006.
• Bolcal, Metin. “Prof. Dr. Adnan Sokullu ile Yapılan Bir Söyleşi., Çağdaş Fizik 19 (Kasım 1987): 2-12.
• Çoker, Doğan ve Timur Karaçay. Matematik Terimleri Sözlüğü. Ankara: Türk Dil Kurumu, 1983.
• “Darülfünun’umuz ve İlmi Tetkikat ve Taharriyat.” Vatan 637, 18 Ocak 1925.
• Darülfünun-i Osmani Talebe Rehberi, 1336-1337 (1920-1921) Sene-i Dersiyesine Aittir, İstanbul: Evkaf-ı İslamiye Matbaası, 1920.
• “Darülfünun’da Gürültülü Bir İntihap.” Vakit, 18 Ekim 1930.
• Devellioğlu, Ferit. Osmanlıca Türkçe Ansiklopedik Lügat. Ankara: Aydın Kitabevi, 1993.
• Dener, Hayri. Fizik, III, Edebiyat Kolu İçin. İstanbul: Milli Eğitim Bakanlığı, 1945.
• Dosdoğru, Münevver. Fizik, Lise I. İstanbul: Kanaat Kitapevi, 1942.
• Dündar, Can. “Nihat Hoca’mın Ardından, Nihat Subaşı.” Yakamdaki Yüzler içinde, 36. İstanbul: İmge Kitabevi, 2015.
• “Ecnebi Profesörler.” Cumhuriyet, 1 Ocak 1934.
• “Edebiyat ve İlahiyat Fakülteleri Vekalet’e Protesto Gönderdiler.” Cumhuriyet, 19 Ekim 1930.
• Etker, Şeref. “Darülfünun Fen Fakültesi Darülmesailer Talimatnamesi (1924)” Osmanlı Bilimi Araştırmaları XIII, 1 (2011): 101-108.
• Etker, Şeref. “Darülfünun’a Mersiye.” Osmanlı Bilimi Araştırmaları XVII, 1 (2016): 42-55.
• “Fen Fakültesi Tedris Heyeti’nin Eserleri (Riyaziye, Fizik, Kimya, Tabii İlimler).” İstanbul Darülfünunu Fen Fakültesi Mecmuası 8, 3 (Birinci Kanun 1931): 1346-1350; 8, 4 (Mart 1932): 1394-1398.
• Fizik Kılavuzu. İstanbul: Maarif Vekaleti, 1939.
• Fizik II, Lise Kitapları. İstanbul: Maarif Matbaası, 1939.
• Günergun, Feza. “Darülfünun Fen Fakültesi Mecmuası (1916-1933).” Osmanlı Bilimi Araştırmaları I (1995): 285-349.
• İlk ve Orta Öğretim Fizik Terimleri, Türkçe-Osmanlıca, Osmanlıca-Türkçe, Fransızca-Türkçe. Ankara: TC Kültür Bakanlığı, 1937.
• İlk ve Orta Öğretim Mekanik Terimleri, Türkçe-Osmanlıca, Osmanlıca-Türkçe, Fransızca-Türkçe. Ankara: TC Kültür Bakanlığı, 1937.
• İlk ve Orta Öğretim Matematik Terimleri, Türkçe-Osmanlıca, Osmanlıca-Türkçe, Fransızca-Türkçe. Ankara: TC Kültür Bakanlığı, 1937.
• İlk ve Orta Öğretim Kimya Terimleri, Türkçe-Osmanlıca, Osmanlıca-Türkçe, Fransızca-Türkçe. Ankara: TC Kültür Bakanlığı, 1937.
• İlk ve Orta Öğretim Fizik Terimleri, Türkçe-Osmanlıca, Osmanlıca-Türkçe, Fransızca-Türkçe. İstanbul: Maarif Vekaleti, 1939.
• İlk ve Orta Öğretim Fizik ve Mekanik Terimleri ve Yeni Teklifler. İstanbul: Maarif Vekaleti, 1939.
• İlk ve Orta Öğretim Matematik Terimleri, Türkçe-Osmanlıca, Osmanlıca-Türkçe, Fransızca-Türkçe. İstanbul: Maarif Vekaleti, 1939.
• İshakoğlu Kadıoğlu, Sevtap. İstanbul Üniversitesi Fen Fakültesi Tarihçesi (1900-1946). İstanbul: İstanbul Üniversitesi, 1998.
• İstanbul Darülfünunu Talebe Rehberi, 1338-1339 (1922-1923) Sene-i Dersiyesine Aittir. [İstanbul]: Şehzadebaşı Evkaf-ı İslamiye Matbaası, 1338 (1922).
• İstanbul Darülfünunu Talebe Rehberi, 1339-1340 (1923-1924) Sene-i Dersiyesine Aittir. İstanbul: Matbaa-i Amire, 1339 (1923).
• Kazancıgil, Aykut. “Fahir Yeniçay ve Türkiye’de Atom Fiziği.” Bilim Tarihi 4 (Şubat 1992): 3-11.
• Kazancıgil, Aykut. “Yeni İlavelerle Türkiye’de Tıbbi Fizik ve Fizik Biliminin Tarihi Hakkında Bir Kaynakça Denemesi.” Bilim Tarihi 2 (Aralık 1991): 3-18.
• Kazancıgil, Aykut ve Ayhan Vergili. “İstanbul Darülfünunu Edebiyat Fakültesi Mecmuası (1916-1933) İçin Yeni Bir Değerlendirme.” Kutadgubilik 6 (Ekim 2004): 239-283.
• [Kazancıgil], Tevfik Remzi. “Tıp Fakültesi Islahatı Dolayısıyla.” Klinik, 1 (1933): 44-52.
• Kemal Cenap. İstanbul Üniversitesi Tıp Fakültesi Fisiologi Müessesesi Faaliyet ve Neşriyat ve Tekamül Projesi 1909-1930. İstanbul: Ahmet İhsan Matbaası Limited, 1930.
• Kuleli Askeri Lisesi Öğretmenler Albümü (1845-1990). İstanbul: Kuleli Askeri Lisesi, 1991.
• “Maarif Vekaleti Bütçesi, TBMM, 12.04.1927, İ 51, C. 1.” TBMM Zabıt Ceridesi, D2, İS 4, c. 31. Ankara: TBMM Matbaası, 88.
• Malche, Albert. İstanbul Üniversitesi Hakkında Rapor. İstanbul: Devlet Basımevi, 1939.
• Mekatib-i İptidaiyeye Mahsus Talimatname: Usul-i Terbiye, Usul-i Tedris. Dersaadet: Maarif-i Umumiye Nezareti, 1331.
• “Muammer Raşit ve Yusuf Ziya Beyler Eminlik İçin Namzet Gösterildi.” Cumhuriyet, 18 Ekim 1930.
• Mühendishane-i Berr-i Hümayun’dan Günümüze Topçu ve Füze Okulu Tarihçesi. Ankara: Topçu ve Füze Okulu Komutanlığı 2. Sınıf Basımevi Müdürlüğü, 2007.
• “Nasıl Karşıladılar?” Cumhuriyet, 2 Ağustos 1933.
• Nasuhoğlu, Rauf, Gökçe Bingöl, Hanaslı Gür, Demir İnan ve Nuri Ünal. Fizik Terimleri Sözlüğü. Ankara: Türk Dil Kurumu, 1983.
• “Ortamektep Lise Kadroları Geldi.” Cumhuriyet, 13 Eylül 1934.
• Orta Öğretim Terimleri Kılavuzu. Ankara: Türk Dil Kurumu, 1963.
• “Sabık Müderrislerin Yeni Lise Muallimlikleri.” Cumhuriyet, 09 Ocak 1934.
• Saraç, Celal. “1933 Üniversite Reformu’ndan Sonra Fizik Öğretiminde Gerçekleştirilen Gelişmenin Yönü ve Kapsamı.” Atatürk İlkeleri Işığında Türk Eğitim Sistemi Bilimsel Toplantısı (18-20 Kasım 1981) içinde, 149-157. Ankara: TÜBİTAK, 1983.
• [Sayman], Hüsnü Hamid. “Wronski’nin Riyaziyat Felsefesi.” Darülfünun Fen Fakültesi Mecmuası 5 (1928): 562-587.
• Sinanoğlu, Oktay. Fiziksel Kimya Terimleri Sözlüğü. Ankara: Türk Dil Kurumu, 1978.
• Subaşı, T[evfik]. Topçu ve Nakliyat Okulu Tedrisatından Fizik Notları Birinci Sene 1936-1937. İstanbul: Tecelli Basımevi 1937 (1936).
• [Subaşı], Tevfik. “Madde ve Cüz-i Fert.” Darülfünun Fen Fakültesi Mecmuası 5, 3 (Mart-Nisan-Mayıs 1928): 601-624.
• [Subaşı], Tevfik. Fizik-i Umumi Dersleri, Cild-i evvel. İstanbul: Matbaa-i Amire, 1336 (dış kapakta), 1332 (iç kapakta).
• [Subaşı], Tevfik. Umumi Fizik (Hararet-i Harekiyye). İstanbul: Darülfünun Matbaası, 1927-8.
• [Subaşı], Tevfik. Fizik-i Umumi. İstanbul: Matbaa-i Amire, 1336.
• [Sunel], Kemal Zaim. Fizik, Lise Kitapları III. Sınıf. İstanbul: Maarif Vekaleti, 1934.
• Tanın, Turan. Geometri Dersleri, Lise II Fen Kolu. İstanbul: İnkılap Kitabevi, 1960.
• TC İstanbul Darülfünunu Talebe Rehberi 1341-1342 (1925-1926). İstanbul: Yeni Matbaa, [1925].
• TC İstanbul Darülfünunu Talebe Rehberi 1926-1927 Sene-i Dersiyesi. İstanbul: Yeni Matbaa, 1926.
• TC İstanbul Darülfünunu Talebe Rehberi 1927-1928 Sene-i Dersiyesi. İstanbul: Yeni Matbaa, [1927].
• TC İstanbul Darülfünunu Talebe Rehberi 1928-1929 Sene-i Dersiyesi. İstanbul: Yeni Matbaa, [1928].
• TC İstanbul Darülfünunu Talebe Rehberi 1929-1930 Sene-i Dersiyesi. İstanbul: Yeni Matbaa, [1929].
• TC İstanbul Darülfünunu Talebe Rehberi Ders Senesi 1930-1931. İstanbul: Ekspres Matbaası, 1931.
• TC İstanbul Darülfünunu Talebe Rehberi Ders Senesi 1932-1933. İstanbul: Bürhaneddin Matbaası, 1933.
• Topçu Nakliye Okulu Tarihçesi, 1936-1937, Bitirenler Hatırası. [İstanbul]: Topçu Nakliye Okulu, ty.
• Topçu ve Topçu Atış Okulu 150 Yıl Hatırası (1795-1945). Ankara: 1945.
• Toprak, Zafer. Ulusaldan Küresele Milli Reasürans TAŞ ve Türkiye’de Reasüransın Evrimi. İstanbul: Milli Reasürans TAŞ, 2009.
• Ünal, Uğur. Meclis-i Kebir-i Maarif (1869-1922). Ankara: Türk Tarih Kurumu, 2008.
• Üneri, Saadet, Ömer Kuleli ve Osman Gürel. Kimya Terimleri Sözlüğü. Ankara: Türk Dil Kurumu, 1981.
• “Vefat, Asım Faik Subaşı.” Cumhuriyet, 17 Aralık 1964.
• “Vefat, Mehmet Burhan Subaşı.” Milliyet, 15 Mayıs 1972.
• “Yeni Vazife Almayan Eski Müderrisler Ekseriyetle Müteessirdirler.” Son Posta, 2 Ağustos 1933.
• “Yeni Ders Yılı.” Milliyet, 11 Eylül 1934.
• Yeniçay, Fahir. “İstanbul Üniversitesi’nde Fiziğin Gelişmesi.” İstanbul Üniversitesi Fen Fakültesi’nde Çeşitli Fen Bilimi Dallarının Cumhuriyet Dönemindeki Gelişmesi ve Milletlerarası Bilime Katkısı içinde, editör Ahmet Yüksel Özemre, 36-53. İstanbul: İstanbul Üniversitesi, 1982.
• Sema Subaşı ile yapılan telefon görüşmesi, 17.02.2016.
• Okşan Kaptan ile yapılan söyleşi, Yakacık, 05.11.2015.
• Gökşin Sanal’ın yazara e-posta iletisi, 16.10.2015
• Gökşin Sanal’ın yazara e-posta iletisi, 14.11.2015.