Labor Migration Between 1564 and 1611 in the Ottoman State and Its Causes

Yıl 2018, Sayı: 57, 185 - 215, 28.06.2018

Hüseyin Arslan

Öz

This study examines the causes of labor migration in the Ottoman State in the years between 1564 and 1611. The goal of this study is to find answers to the following questions: Did labor migration occur during the period in question? What were the causes? What were the outcomes? What are the relevant aspects and fields of study? Muhimme Books Registries of Ottoman Archives documents and secondary sources were used in this study.

This study consists of an abstract, introduction, goal, method, studies of archives and literature, findings, evaluation, conclusion, and bibliography.

Our findings were that the labor force migrated due to a number of reasons such as the inability to comply with on-site production rules, abandoning the places allocated to them, the insufficiency of agricultural areas, and the disagreements between newcomers and the current residents.

In conclusion, it was determined that the labor force migrated due to social, economic, administrative, and legal push-pull effects in different regions of the Ottoman state, but the problems were solved by administrators who created appropriate solutions based on the understanding that it was necessary to rewrite the laws whose functions weakened the situation, such as the law of on-site production.

Anahtar Kelimeler

Ottoman, Labor migration, qualified labor migration, on-site production rule, insufficiency of agricultural area

Osmanlı’da 1564-1611 Yılları Arasında İşgücü Göçü ve Nedenleri

Öz

Osmanlı on altıncı asrında, 1564-1611 yılları arasında işgücü göçünün nedenlerinin araştırıldığı bu çalışmanın amacı; belirtilen dönemde işgücü göçü olmuş mu, hangi sebepler altında olmuş ve hangi sonuçları doğurmuş, yönleri ve çalışma alanları nelerdir? sorularına cevap aramaktır. Bu nitelikli araştırmada Osmanlı Arşiv belgelerinden Mühimme Defterleri hükümlerinden ve ikincil kaynaklardan yararlanılmıştır.

Bu çalışma; özet, giriş, amaç, yöntem, arşiv ve literatür araştırması, bulgular, değerlendirme ve sonuç ile kaynakçadan oluşmuştur.

Bulgular olarak işgücünün, devlet arazilerinde yürürlükte olan yerinde üretim kuralına uymayarak kendisine verilen yerleri işlemeyi bırakması sonucu, tarım alanları yetersizliği ve önce-sonra gelenler arasındaki anlaşmazlıklar gibi bir takım nedenlerle göç ettikleri anlaşılmıştır. Nitelikli işgücünün göç ettiği, zirai alan yetersizliğinin başka yere göçü tetiklediği, köylerde ise sonradan gelenlerin baskısıyla mevcut işgücünün ve nüfusun yer değiştirdiği tespit edilmiştir.

Sonuç olarak bu dönemde, Osmanlı coğrafyasının farklı bölgelerindeki sosyal, ekonomik, idari ve hukuki itme-çekme etkisiyle işgücünün yer değiştirebildiği görülmekle birlikte yöneticilerin uygun çözümler üreterek sorunları giderebildiği tespit edilmiştir. Yerinde üretim yasasında olduğu gibi işlevi zayıflayan yasaların insana ve hayata uyumlu, ileriyi aydınlatır nitelikte düzenlenmesi gereği anlaşılmıştır. İşgücü göçünün bu dönemde de hayatın seyri içinde çeşitli etkiler altında aralıklı da olsa süreğen olduğu tespit edilmiştir.

Anahtar Kelimeler

İşgücü göçü, Osmanlı, nitelikli işgücü göçü, yerinde üretim kuralı, zirai alan yetersizliği

Kaynakça

• Acun, F. (2002). Klasik dönem eyalet idare tarzı olarak timar sistemi ve uygulaması. XX (Ed.), Türkler (C. 9) içinde (s. 899–908). Ankara: Yeni Türkiye Yayınları.
• Akdağ, M. (1975). Türk halkının dirlik ve düzenlik kavgası II. İstanbul: Bilgi Yayınevi.
• Allahverdi, R. Ş. (2013). Kızıldeniz’de Osmanlı hâkimiyeti: Özdemiroğlu Osman Paşa’nın Habeşistan Beylerbeyliği (1561-1567). Studies of The Ottoman Domain, 3(5), 35–48.
• Arslan, H. (2001). 16.yy Osmanlı toplumunda yönetim nüfus iskan göç ve sürgün. İstanbul: Kaknüs.
• Barkan, Ö. L. (1943). Kanunlar,Osmanlı İmparatorluğunda ziraî ekonominin hukukî ve malî esasları. İstanbul: İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Yayınları.
• Barkan, Ö. L. (1964). XVI. asrın ikinci yarısında türkiye’nin geçirdiği iktisadi buhranların sosyal yapı üzerindeki tesirleri. İstanbul: İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Yayınları.
• Barkan, Ö. L. (1972). Timar. İslam ansiklopedisi (C. 123–124) içinde (s. 286–333). İstanbul: Milli Eğitim Basımevi.
• Braudel, F. (1990). Akdeniz ve Akdenizliler dünyası (C. I., M. A. Kılıçbay, Çev.). İstanbul: Eren Yayınları.
• Broussard N. H.(2017). Immigration and the labour market outcomes of natives in developing countries:A case study of South Africa 2017. Economic Development and Cultural Change, 65(3), 389–424.
• Cezar, M. (1965). Osmanlı tarihinde Levendler. İstanbul: Türk Tarih Kurumu.
• Çağlayan, S. (2006). Göç kuramları, göç ve göçmen ilişkisi. Muğla Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 17, 67–91.
• Dedeoğlu, S. (2018). Tarımsal üretimde göçmen işçiler: Yoksulluk nöbetinden yoksullar rekabetine. Çalışma ve Toplum Ekonomi ve Hukuk Dergisi, 56(1), 37–67.
• Doğan, M. (2011). Osmanlı Tımar Sistemi’nde tevcih prosedürü. Çankırı Karatekin Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 2(1), 1–11.
• Dustmann, C., Fabbri, F., & Preston, I. (2005). the impact of immıgration on the british labour market. The Economic Journal, 115(507), 324–341.
• Ekin, Ü. (2005). 17. yüzyılın sonlarında rodosçuk kazasında kölelerin toplumsal statüsü. Tarih Araştırmaları Dergisi, 29(47), 23–37.
• Emecen, F. M. (1990). XVI. asır başlarında bir göçün tarihçesi Gelibolu’da sirem sürgünleri. Osmanlı Araştırmaları, 10, 161–179.
• Erdem, F. (1993). İbn Haldun’un devlet görüşü. Dicle Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 6, 157–179.
• Faroqhi, S. (1994). Osmanlı’da kent ve kentliler. İstanbul: Tarih Yurt Vakfı Yayınları.
• Gezgin, M. F. (1991). İşgücü göçü teorileri. Sosyoloji Konferansları Dergisi, 23, 31–50.
• Kaya, M. (2003). Beyin göçü/erozyonu. İş, Güç Endüstri ilişkileri ve İnsan Kaynakları Dergisi, 5(2), 1–9.
• Kıvrım, İ. (2015). Nüfus defterlerine göre 19. yüzyılın ortalarında Şebinkarahisar’ın (Karahisar-ı Şarkî) nüfus yapısı. Karadeniz İncelemeleri Dergisi, 10(19), 9–36.
• Koçak,O. ve Gündüz, R. D. (2016). Avrupa Birliği göç politikaları ve göçmenlerin sosyal olarak içerilmelerine etkisi. Yalova Sosyal Bilimler Dergisi, 6(12), 66–91.
• Lee, E. (1966). A Theory of Migration. Demography, 3(1), 47-57.
• Lucas, R. E. (2005). International migration regimes and economic development. Cheltenham, UK: Edward Elgar.
• Makal, A. (2001). Türkiye’de 1950-1965 döneminde tarım kesiminde işgücü ve ücretli emeğe ilişkin gelişmeler. Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Dergisi, 56(3), 112–114.
• McGowan, B. W. (1983). Sirem Sancağı mufassal tahrir defteri. Ankara: Türk Tarih Kurumu.
• Murat, S. (2007a). Doğum yerlerine göre İstanbul nüfusu ve iç göçler. İstanbul Üniversitesi İktisat Fakültesi Sosyal Siyaset Konferansları, 53, 93–94.
• Murat, S. (2007b). Dünden bugüne İstanbul’un işgücü ve istihdam yapısı. İstanbul: İstanbul Ticaret Odası.
• Özcan, E. D. (2017). Çağdaş göç teorileri üzerine bir değerlendirme. İş ve Hayat Dergisi Ekonomi Hukuk ve Sosyal Politika, 4, 183–215.
• Özdemir G., Unakıtan, G., Keskin, G., Yılmaz, E. ve Er Ülker, F. (2017). Tarım işletmelerinde kadınların yarattığı iş gücü değeri ve örgütlenme Yaklaşımları: Trakya Bölgesi örneği. Sosyal Politika Çalışmaları Dergisi, 17(39), 33–58.
• Pakalın, M. (1971). Cebelü Maddesi. XX (Ed.), Osmanlı tarih deyimleri ve terimleri sözlüğü (C. I, s.264–265). İstanbul: Milli Eğitim Bakanlığı.
• Parlak, Z., & Yıldırım, E. (2005). Labour markets for and working conditions Of Turkish seafarers: An Exploratory investigation [Özel Sayı: Toker Dereli’ye Armağan]. İstanbul Üniversitesi İktisat Fakültesi Mecmuası, 55(1), 98–100.
• Sencer, M. (1984). Tanzimata kadar Osmanlı yönetim sistemi. Amme İdaresi Dergisi, 17(2), 21–44.
• Sözer, E. G., Civelek, M. E., & Çemberci, M. (2018). Strategic excellence in post-digital ecosystems A B2C perspective. Lincoln, Nebraska: University of Nebraska Lincoln.
• Tabakoğlu, A. (1994). Türk iktisat tarihi. İstanbul: Dergah Yayınları.
• T.C. Başbakanlık Devlet Arşivleri Genel Müdürlüğü Osmanlı Arşivi Daire Başkanlığı. (1993). Osmanlı Devleti ile Azerbaycan Türk Hanlıkları arasındaki münasebetlere dair arşiv belgeleri. Karabağ, Şuşa, Nahcivan, Bakü, Gence, Şirvan, Şeki, Revan, Kuba, Hoy, 1575-1918 (C. II) (Yayın Nu: 9). Erişim adresi: https://www.devletarsivleri.gov.tr/assets/content/Yayinlar/osmanli-arsivi-yayinlar/Azerbaycan2.pdf
• Weerdt, J. D., & Hirvonen, K. (2016). Risk sharing and internal migration. Economic Development and Cultural Change, 65(1), 64–86.
• Yücel, Y. (1974). Osmanlı İmparatorluğunda desantralizasyona (adem-i merkeziyet) dair genel gözlemler. Belleten, 38(151–152), 671–672.
• Zaim, S. (1990). Çalışma ekonomisi. İstanbul: Filiz Kitabevi.