GÖZETİM TOPLUMUNUN GÜMÜMÜZ TÜKETİM DİNAMİKLERİ BAĞLAMINDA YENİDEN YORUMLANMASINA İLİŞKİN BİR İNCELEME

Yıl 2016, Cilt: 9 Sayı: 2, 262 - 284, 25.01.2016

Barbaros Sönmez

https://doi.org/10.18094/si.53498

Cited By: 3

Öz

Ezelden beri insanlar, kontrol altında tutmak, gözlemlemek ve denetlemek gibi çeşitli amaçlarla diğerlerine bakmışlardır. Monarşilerin yıkılmasıyla başlayan ve küreselleşme olarak adlandırılan yeni dünya düzeni ile devam eden siyasal, ekonomik ve kültürel süreçlere, bilişim teknolojilerinde yaşanan baş döndürücü gelişmeler de eklenince; günümüzde, günlük hayatın tamamını kapsayan ticari amaçlı bir gözetim sistemi ortaya çıkmıştır. Tüketicinin özel hayatından elde edilen gözetim bilgisi, tüketim düzeninin üretimi ve yeniden üretimi için kullanılmaktadır. Bu makalede gözetim olgusunun geçirdiği dönüşüm, tüketim dinamikleri bağlamında ele alınmıştır. Bu amaçla, öncelikle sosyolojide yer alan temel gözetim yaklaşımları, çalışmanın amacı doğrultusunda sınıflandırılmış, sonra, gözetim uygulamaları tarihsel olarak takip edilerek kırılma noktalarının gözetim olgusuna etkisi tüketim bağlamında değerlendirilmiştir. İnceleme kapsamında altı temel paradigma tespit edilmiştir. Gözetimin “çoğunluğun” tercihlerini tespit etmedeki (görmedeki) artan başarısı ile birleşen sermayenin daha çok kar elde etme arzusu neticesinde, daha çok bireye hitap eden mal ve hizmetlerin piyasaya sürüldüğü ve daha çok bireyin de bu mal ve hizmetleri almaya yönlendirildiği sonucuna varılmıştır. Çoğunluğun tercihlerini ve çok satmayı yücelten bu yaklaşım; tüketen bireyleri, tüketim sınıfları bağlamında ve değişik düzeylerde birbirine benzetmekte ve aynı ürünün müşterisi yapmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Gözetim, Tüketici, Gözetim Bilgisi, Big Data, Pazar Araştırması, Bireyin Aynılaştırılması

Kaynakça

• Arpacı T (1992) Pazarlama, Gazi Büro Kitabevi, Ankara.
• Atabek Ü (2006) İnternette Etik Sorunların Ekonomi Politik Bağlamı, Küresel İletişim Derg, 2 (8), 1-9.
• Avcı Ö (2015) Dijital Yaşamın Dijital Özne(l)leri: Herkes ya da Hiç Kimse, Uşak Üniversitesi Sosyal Bilimler Derg, 8 (1), 249-266.
• Babaoğul M ve Bener Ö (2010) Yeni Teknolojiler ve Tüketici Etkileşimi, Babaoğlu M ve Şener A (eds), Tüketici Yazıları II, TÜPADEM, Ankara, 103-116.
• Baudrillard J (2004) Tüketim Toplumu, Hazal Deliceçaylı ve Ferda Keskin (çev), Ayrıntı Yayınları, İstanbul.
• Başlar G (2013) Yeni Medyanın Gelişimi ve Dijitalleşen Kapitalizm, Akdeniz Bilişim 2013 Konf, 23-25 Ocak 2013, Antalya.
• Bozkurt V (2000) Gözetim ve İnternet: Özel Yaşamın Sonu mu?, Birikim Derg, 136, 69-74.
• Briggs A ve Burke P (2011) Medyanın Toplumsal Tarihi, Ümit Hüsrev Yolsal ve Erkan Uzun (çev), Kırmızı Yayınları, İstanbul.
• Canpolat N (2005) Foucault, Nur Doğan Rigel vd. (eds), Kadife Karanlık 1, Su Yayınları, İstanbul, 73-142.
• Çarşılı İ H (1988) Osmanlı Devletinin Merkez ve Bahriye Teşkilatı, Türk Tarih Kurumu Basımevi, Ankara.
• Danah B ve Kate C (2012) Critical Questions For Big Data, Information, Communication & Society, 15 (5), 662-679.
• Dolgun U (2004) Gözetim Toplumunun Yükselişi: Enformasyon Toplumundan Gözetim Toplumuna, Yönetim Bilimleri Derg, 1 (3), 55-75.
• Dolgun U (2008) Şeffaf Hapishane yahut Gözetim Toplumu, Ötüken Neşriyat, İstanbul.
• Foucault M (1992) Hapishanenin Doğuşu, Mehmet Ali Kılıçbay (çev), İmge Kitabevi, Ankara.
• Foucault M (2012) İktidarın Gözü, Işık Ergüden (çev), Ayrıntı Yayınları, İstanbul.
• Gülen Salih (2012) Bilinmeyen Yönleriyle Topkapı Sarayı, Kaynak Yayınları, İzmir.
• Hesse H (1994) Bozkır Kurdu'nun Düş Yolculukları, Kamuran Şipal (çev), Remzi Kitabevi, İstanbul.
• Huxley A (2007) Cesur Yeni Dünya, Ümi Tosun (çev), İthaki Yayınları, İstanbul.
• İzgören A Ş (2006) Eşikaltı Büyücüleri, Elma Yayınevi, Ankara.
• Knight, B (2000) Watch me! Webcams and the Public Exposure of Private Lives, Art Journal, 59 (4), 21-25.
• Kymlicka, Will (2004) Çağdaş Siyaset Felsefesine Giriş, Ebru Kılıç (çev), Bilgi Üniversitesi Yayınları, İstanbul.
• Lyon D (1996) Elektronik Göz, Dilek Hattatoğlu (çev), Sarmal Yayınevi, İstanbul.
• Lyon D (2006) Günlük Hayatı Kontrol Etmek Gözetlenen Toplum, Gözde Soykan (çev), Kalkedon Yayıncılık, İstanbul.
• Marcuse H (2010) Tek Boyutlu İnsan, Aziz Yardımlı (çev), İdea Yayınevi, İstanbul.
• Marx K (2004) Kapital Cilt I, Alaattin Bilgi (çev), Sol Yayınları, Ankara.
• Mattelart A (2012) Gözetimin Küreselleşmesi, Onur Gayretli ve Su Elif Karacan (çev), Kalkedon Yayınlar, İstanbul.
• Mayer V and Schönberger K C (2013) Big Data A Revolution That It will Transform How We Live, Work, and Think, Houghton Mifflin Harcourt Publishing Company, New York.
• Mucuk İ (2004) Pazarlama İlkeleri, Türkmen Kitabevi, İstanbul.
• Mutlu E (2012) İletişim Sözlüğü, Sofos, Ankara.
• Odabaşı Y (2004) Postmodern Pazarlama, Kapital Medya Hizmetleri, İstanbul.
• Odabaşı Y ve Barış G (2013) Tüketici Davranışı, MediaCat Akademi, İstanbul.
• Ortaylı İ (2007) Mekanlar ve Olaylarıyla Topkapı Sarayı, Kaynak Yayınları, İstanbul.
• Orwell G (2011) 1984, Celal Üster (çev), Pergamino Yayınları, İstanbul.
• Otay F (2001) Pazarlama İletişiminde Global Pazarlama Stratejisi, Selçuk İletişim Derg, 1 (4), 99-106.
• Postman N (2010) Televizyon Öldüren Eğlence, Osman Akınbay (çev), Ayrıntı Yayınları, İstanbul.
• Postman N (2013) Teknopoli, Mustafa Emre Yılmaz (çev), Sentez Yayıncılık, Ankara.
• Ritzer G (2011) Büyüsü Bozulmuş Dünyayı Büyülemek, Şen Süer Kaya (çev), Ayrıntı Yayınları, İstanbul.
• Schiller H (2005) Zihin Yönlendirenler, Cevdet Cerit (çev), Pınar Yayınları, İstanbul.
• Scott, J C (1995) Tahakküm ve Direniş Sanatları, Alev Türker (çev), Ayrıntı Yayınları, İstanbul.
• Selçuk G (2011) Fordist Birikim Rejimi ve Kitle Kültürü, Journal of Yasar University, 24 (6), 4130-4152.
• Steger M B (2013) Küreselleşme, Abdullah Ersoy (çev), Dost Kitabevi Yayınları, Ankara.
• Sucu İ (2011) Gözetim Toplumunun Karşı Ütopya Yüzü: İktidar Güçleri ve Ötekiler, Atatürk İletişim Derg, 2, 125-140.
• Şentürk Ü (2008) Modern Kontrol: Tüketim, C.Ü. Sosyal Bilimler Derg, 32 (2), 221-239.
• Şimşek S (2004) İnternet ve İnternette Pazarlama Olgusunun Firmalar Tarafından Uygulamaya Konulması, Selçuk İletişim Derg, 3 (2), 145-158.
• Uzun R (2011) İletişim Etiği: Sorunlar ve Sorumluluklar, Dipnot Yayınları, Ankara.
• Virilio P (2003) Enformasyon Bombası, Kaya Şahin (çev), Metis Yayınları, İstanbul.
• Yeygel S (2006) Postmodern Toplumsal Yapının Pazarlamaya Getirdiği Yeni Boyut, Bilig, 38, 197-228.
• Zamyatin Y (1970) Biz, Algan Sezgintüredi (çev), Versus Kitap Yayınları, İstanbul.
• ELEKTRONİK KAYNAKÇA
• www.bbc.co.uk/turkce/haberler/2013/06/130605_samsung_apple.shtml, erişim tarihi: 08.04. 2015.
• www.radikal.com.tr/ekonomi/apple_samsunu_devirdi-1145566, erişim tarihi: 08.04. 2015.
• www.ted.com/talks/mikko_hypponen_how_the_nsa_betrayed_the_world_s_trust_time_to_act.html, erişim tarihi: 08.04. 2015.
• www.ted.com/talks/gary_kovacs_tracking_the_trackers.html, erişim tarihi: 08.04. 2015.
• www.zdnet.com/googles-privacy-policy-merger-against-dutch-law-7000023772/, erişim tarihi: 08.04. 2015.
• www.internetworldstats.com/stats.htm, erişim tarihi: 10.02. 2015.
• www.internetstatstoday.com/, erişim tarihi: 10.02. 2015.
• www.data.worldbank.org/indicator/IT.NET.USER.P2?page=3, erişim tarihi: 08.04. 2015.
• www.capital.com.tr/4uncu-donusume-hazirlaniyoruz-haberler/16324.aspx, erişim tarihi: 08.04. 2015.
• www.pazarlamacanavari.com/index.php/tag/market-arastirma/, erişim tarihi: 10.02. 2015.
• www.nielsen.com/tr/tr/measurement.html, erişim tarihi: 10.02. 2015.
• www.tuik.gov.tr/PreHaberBultenleri.do?id=13569, erişim tarihi: 10.02. 2015.
• www.capital.com.tr/musteriyi-dinleyip-para-kazaniyorlar-haberler/18010.aspx, erişim tarihi: 08.04. 2015.
• www.change.org/petitions/dijital-%C3%A7a%C4%9Fda-bir-demokrasi-savunmas%C4%B1, erişim tarihi: 08.04. 2015.
• www.turkceciler.com/blog/epik-tiyatro/, erişim tarihi: 08.04. 2015.
• www.milliyet.com.tr/Milliyet-Tv/video-izle/Firmalar-neden-size-mail-atiyor--0kbwGrucaL1V-teknoloji, erişim tarihi: 09.04. 2015.
• Brown B, Chui M, and Manyika J (2011) Are You Ready fort he Era of Big Data, www.t-systems.com/solutions/download-mckinsey-quarterly-/1148544_1/blobBinary/Study-McKinsey-Big-data.pdf, erişim tarihi: 09.04. 2015.
• Cavoukian A and Jonas J (2012) Privacy by Design in the Age of Big Data, www.privacybydesign.ca/index.php/privacy-design-age-big-data.pdf, erişim tarihi: 09.04. 2015.