Aşağı Asi Nehri Havzası Toprakları

Yıl 2015, Cilt: 14 Sayı: 1, 127 - 153, 01.06.2015

Emre Özşahin Ahmet Atasoy

https://doi.org/10.21547/jss.256776

Öz

Bu çalışmada Aşağı Asi Nehri havzası topraklarının oluşum ve gelişimlerinde etkili olan faktörler, başlıca toprak serileri (ordoları) ve bunların özelikleri açıklanması amaçlanmıştır. İlgili amaç kapsamında literatür eşliğinde değişik ölçeklerdeki farklı haritalardan ve çeşitli verilerinden yararlanılmıştır. Bunun akabinde havza alanında arazi çalışmaları yapılmış ve toprak örnekleri alınarak, analiz edilmiştir. Daha sonraki adımda bütün bu veriler Coğrafi Bilgi Sistemleri (CBS) teknikleri ile tematik haritalara dönüştürülmüş ve metne aktarılmıştır. Sonuçta havza alanında toprakların oluşum ve gelişiminde başta iklim, jeomorfolojik özellikler ve ana materyal olmak üzere birçok faktörün etkili olduğu görülmüştür. Bu bağlamda havza alanında Alfisol, Andisol, Entisol, Histosol, İnceptisol, Mollisol ve Vertisol türünde toprakların dağılış gösterdiği anlaşılmıştır. En yaygın toprak serilerinin ise gençlik veya ergenlik safhasında olan Entisol ve İnceptisol olduğu belirlenmiştir. Havza alanında siltli balçık ve killi balçık en yaygın toprak tekstür sınıflarını oluşturmaktadır. Bu durum havzada genel itibariyle ağır bünyeli toprakların hakim olduğunu yansıtmaktadır

Anahtar Kelimeler

Toprak, Toprak Özellikleri, Toprak Serileri, Coğrafi Faktörler, Aşağı Asi Nehri havzası

The Soils of The Lower Asi River Basin

Öz

This paper aims to explain the main soil types (ordos) and their features, the factors affecting soil formation and development of the Lower Asi River basin. This part of aim benefited from various datas and different maps in various scales with literature. Subsequenlty, the field work has been done in the basin area and soil samples were collected and analyzed. The next step, all of these data converted into thematic maps and transferred to the text with techniques of Geographical Information Systems (GIS).Consequently, many factors that formation and development of soil in the basin area, especially to be climate, geomorphological features and base material, were found to be effective. In this regard soil type such as Alfisol, Andisol, Entisol, Histosol, İnceptisol, Mollisol and Vertisol, was understood in which distribution in the basin area. The most common types of soil determined to be Entisol and Inceptisol that in the youth or adolescence phase. The most common soil texture types are occur silty loam and clay loam in the basin area. This condition in general reflect the basin is dominated by heavy textured soils

Anahtar Kelimeler

Soil, Soil properties, Soil types, Geographical factors, The Lower Asi River basin

Kaynakça

• Anderson, J. R., Hardy, E. E., Roach, J. T., W, R. E. (1976). “A Land Use and Land Cover Classification System for Use witmerith Remote Sensor Data”. U.S. Geological Survey, Professional Paper 964: 28.
• Atalay, İ. (1983a). “Erzurum Ovası ve Çevresi Toprakları”. Ege Coğrafya Dergisi 1: 68-99.
• Atalay, İ. (1983b). Muş Ovası ve Çevresinin Jeomorfolojisi ve Toprak Coğrafyası. İzmir: Ege Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Yayın No: 25.
• Atalay, İ. (1983c). Türkiye Vejetasyon Coğrafyasına Giriş. İzmir: Ticaret Matbaacılık T.A.Ş.
• Atalay, İ. (1986). “Kuzeydoğu Anadolu’nun Büyük Toprak Grupları”. Şanlıurfa: Toprak İlmi Derneği, 9. Bilimsel Toplantı Tebliğleri.
• Atalay, İ. (1994). Türkiye Vejetasyon Coğrafyası, İzmir: Ege Üniversitesi Basımevi. Atalay, İ. (2002). Türkiye’nin Ekolojik Bölgeleri, Ankara: Orman Bakanlığı Yayınları, No: 163.
• Atalay, İ. (2011). Toprak Oluşumu, Sınıflandırması ve Coğrafyası. İzmir: Meta Basım Matbaacılık Hizmetleri.
• Atalay, İ. ,Sezer, L. İ., Temuçin, E., Işık, Ş., Mutluer, M. (1990). “Ege Bölümü’nde Toprak Oluşumunu Etkileyen Faktörler”. Ege Coğrafya Dergisi, 5: 32-43.
• Aydın, M., Kılıç, Ş. (2010). Toprak Bilimi. Ankara: Nobel Yayın Dağıtım Tic. Ltd. Şti.
• Bozyiğit, R., Güngör, Ş. (2011). “Konya Ovasının Toprakları ve Sorunları”. Marmara Coğrafya Dergisi 24: 169-200.
• Dengiz, O., İmamoğlu, A., Saygın, F., Göl, C., Ediş, S., Doğan, A. (2014). “İnebolu Havzası’nın ICONA Modeli İle Toprak Erozyon Risk Değerlendirmesi”. Anadolu Tarım Bilimleri Dergisi 29 (2): 136–142.
• Dengiz, O., Göl, C., Ekberli, İ., Özdemir, N. (2009b). “Farklı Alüviyal Teras Şekilleri Üzerinde Oluşmuş Toprakların Dağılımı ve Özelliklerinin Belirlenmesi”. Anadolu Tarım Bilimleri Dergisi 24 (3): 184-193.
• Dengiz, O., Göl, C., Başkan, O. (2007). “Büyükçay Havzası (Çankırı) Toprak Özellikleri ve Haritalanması”. Artvin Çoruh Üniversitesi Orman Fakültesi Dergisi 8 (1): 46-58.
• Dengiz, O., Gülser, C., İç, S., Kara, Z. (2009a). “Aşağı Aksu Havzası Topraklarının Fiziksel ve Kimyasal Özellikleri ve Haritalanması”. Anadolu Tarım Bilimleri Dergisi 24 (1); 34-43.
• Dengiz, O., Sarıoğlu, F. E. (2011). “Samsun İlinin Potansiyel Tarım Alanlarının Genel Dağılımları ve Toprak Etüd ve Haritalama Çalışmalarının Önemi”. Anadolu Tarım Bilimleri Dergisi 26 (3): 241–250.
• Dinç, U., Kapur, S., Şenol, S., Cangir, C., Atalay, İ. (1999). Türkiye Toprakları. Adana: Çukurova Üniversitesi Ziraat Fakültesi Genel Yayın No: 51.
• Dindaroğlu, T., Canbolat, M. Y. (2012). “Kuzgun Baraj Gölü Havzasında Orman, Mera ve Dindaroğlu T, Canbolat M.Y Çayır Bitki Örtüsü Altında Gelişen Toprakların Bazı Fiziksel ve Kimyasal Özellikleri”. Alınteri 22(B): 1–9.
• Efe, R. (1999). “Güney Marmara Bölümü Batısında Toprak Oluşumunu Etkileyen Coğrafi Faktörler ve Toprakların Özellikleri”. Türk Coğrafya Dergisi, 34: 193-209.
• Efe, R. (2010). Biyocoğrafya. Bursa: MKM Yayıncılık. Erinç, S. (1965). “Türkiye’de Toprak Çalışmaları ve Türkiye Toprak Coğrafyasının Ana Çizgileri”. İstanbul Üniversitesi Coğrafya Enstitüsü Dergisi 15: 1-39.
• Everest, T., Akbulak, C., Özcan, H. (2011). “Arazi Kullanım Etkinliğinin Değerlendirilmesi: Edirne İli Havsa İlçesi Örneği”. Anadolu Tarım Bilimleri Dergisi 26 (3): 251–257.
• Göl, C., Dengiz, O. (2007). “Çankırı-Eldivan Karataşbağı Deresi Havza Arazi Kullanım-Arazi Örtüsündeki Değişim ve Toprak Özellikleri”. OMÜ Ziraat Fakültesi Dergisi 22 (1): 86-97.
• Güler, Ç., Çobanoğlu, Z. (1997). Toprak Kirliliği. Ankara: Barok Ofset Ltd. Şti.
• Günay, Y. (1984). Amanos Dağlarının Jeolojisi ve Karasu-Hatay Grabeninin Petrol Olanakları. Ankara: TPAŞ Arama Grubu Başkanlığı Hakkâri-Şariyaj Projesi, TPAO Rapor No: 1954.
• Herece, E. (2008). Doğu Anadolu Fayı (DAF) Atlası. Ankara: Maden Tetkik ve Arama Genel Müdürlüğü.
• İnce, F. (1983). Yeni Toprak Ordo’ları (Temel Özellikleri ve Sınıflandırmaları). Diyarbakır: Dicle Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Yayın No: 8.
• Kantarcı, D. (2000). Toprak İlmi. İstanbul: İstanbul Üniversitesi Orman Fakültesi Yayınları No: 462.
• Karaboğan, H. (1994). “Hatay-Maraş Çöküntü Hendeği Sahasında Yer Alan Islahiye ve Hassa’nın Kuruluşundan Önce Bu Yöredeki Yerleşme Durumu”, Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi 6 (1-2): 156-158.
• Karanlık, S., Ağca, N., Yalçın, M. (2010). “Spatial distribution of heavy metals content in soils of Amik Plain (Hatay, Turkey)”. Environmental Monitoring and Assessment 173 (1-4): 181-191.
• Karaş, E., Oğuz, İ., Türkseven, E., Keskin, S. (2009). “Sakarya-Porsuk-SarısuHavzasında CORINE, LEAM ve USLE Metodolojilerinin Kullanılarak Erozyon Risk Haritalarının Hazırlanması”. Konya: 1. Ulusal Kuraklık ve Çölleşme Sempozyumu 16–18 Haziran, s.: 106–112.
• Karlen, D. L., Wollenhaupt, N. C., Erabach, D. C., Berry, E. C., Swan, J. B., Eash, N. S., Jordahl, J. L. (1994). “Crop residue effects on soil quality following 10-years of no-till corn”. Soil and Tillage Research 31: 149-167.
• Kılıç, Ş., Ağca, N., Karanlık, S., Şenol, S., Aydın, M., Yalçın, M., Çelik, İ., Evrendilek, F., Uygur, V., Doğan, K., Aslan, S., Çullu, M. A. (2008). Amik Ovasının Detaylı Toprak Etütleri, Verimlilik Çalışması ve Arazi Kullanım Planlaması. Hatay (Antakya): Mustafa Kemal Üniversitesi Bilimsel Araştırma Projeleri, Proje No: DPT2002K120480.
• Kılıç, Ş., Ağca, N., Karanlık, S., Şenol, S., Aydın, M., Yalçın, M., Çelik, İ., Evrendilek, F., Uygur, V., Doğan, K., Aslan, S., Çullu, M. A. (2008). Amik Ovasının Detaylı Toprak Etütleri, Verimlilik Çalışması ve Arazi Kullanım Planlaması. Hatay: Mustafa Kemal Üniversitesi Bilimsel Araştırma Projeleri, Proje No: DPT2002K120480.
• Koçman, A. (1984). “Yukarı Kura Nehri Havzasının Toprakları”. Ege Coğrafya Dergisi 2: 151-176.
• Koçman, A. (1993). Türkiye İklimi. İzmir: Ege Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Yayınları No: 72.
• Korkmaz, H. (2007). “Kuruluşundan Günümüze Antakya’da Su”, Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi 17 (1): 69-96.
• Korkmaz, H., GÜRBÜZ, M. (2008). “Amik Gölü’nün Kültürel Ekolojisi”, Marmara Coğrafya Dergisi 17: 1-26.
• Larson, W. E., Pıerce, F. J. (1991). “Conservation and enhancement of soil quality, in evaluation for sustainable land management in the developing World”. IBSRAM Proceedings 12 (2), Volume: 2, Bangkok, Thailand: International Board for Soil Research and Management.
• Mater, B. (1974-1976). “Soil Classifications and Their Application in Turkey”. Review 15: 159-166.
• MATER, B. (1978). Elbistan Havzası Topraklarının Morfolojik Karakterleri. İstanbul: İstanbul Üniversitesi Coğrafya Enstitüsü Yayın No: 101.
• Mater, B. (2004). Toprak Coğrafyası. İstanbul: Çantay Kitabevi.
• Mutluer, M. (1997). “Orta Gediz Havzasında Yerşekilleri ve Toprak Ana materyalinin Tarım Faaliyetleri Üzerine Etkisi”. Ege Coğrafya Dergisi 9: 267-281.
• Özşahin E., Atasoy, A. (2014a). Aşağı Asi Nehri Havzası’nın Coğrafi Bilgi Sistemleri (CBS) ve Uzaktan Algılama (UA) Teknikleriyle Erozyon Analizi.
• ISBN: 978-975-7989-46-2, Hatay: Mustafa Kemal Üniversitesi Yayınları No: 48.
• Özşahin E., Atasoy, A. (2014b). “Soil Erosion Estimation in Lower Asi River Catchment Using GIS”. Procedia - Social and Behavioral Sciences 120: 730-739.
• Özşahin E., Atasoy, A. (2014c). “Aşağı Asi Nehri Havzası’nda (Hatay) Arazi Kullanımı ve Arazi Örtüsü (AKAÖ) Değişiminin (1990-2011) Erozyon Üzerindeki Etkisi”. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi 7 (31): 457- 468.
• Özşahin E., Uygur V. (2014). “The effects of land use and land cover changes (LULCC) in Kuseyr plateau of Turkey on erosion”. The Turkish Journal of Agriculture & Forestry 38: 478-487.
• Özşahin, E., Kaymaz, Ç. K. (2014). Coğrafi Bir Değerlendirme: Amik Ovası (Hatay) Höyükleri. Uluslararası Çağlar Boyunca Hatay ve Çevresi Arkeolojisi Sempozyumu Bildirileri, s.: 27-40, Hatay: Mustafa Kemal Üniversitesi Yayınları.
• Özyazıcı, M. A., Dengiz, O., Sağlam, M. (2013). “Artvin İlinde Yonca (Medicago sativa L.) Tarımı Yapılan Toprakların Verimlilik Durumu ve Potansiyel Beslenme Problemlerinin Ortaya Konulması”. Artvin Çoruh Üniversitesi Orman Fakültesi Dergisi, 14 (2): 225-238.
• Pamir, H. (2009). “Alalakh’dan Antiocheia’ya Hatay’da Kentleşme Süreci”, Mustafa Kemal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi 6 (12): 258- 288.
• Rogowskı, A. S., Wolf, K. J. (1994). “Incoporation Variability into Soil Map Unit Delineation”. Soil Sci. Soc. Am. J. 58: 163–174.
• Şahin, G. (2012). “Geçmişten Günümüze Türkiye’de Toprak Araştırmaları”. ACTA TURCICA (Ocak 2012 “Kültürümüzde Toprak”, Editörler: Emine Gürsoy Naskali, Hilal Oytun Altun), IV (1): 102-118.
• Tonbul, S. (1989). “Elazığ Batısının Toprak Coğrafyası”. Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi 3 (1): 211-233.
• Yılmaz, Ö. (1990). “Horasan-Sarıkamış Arasındaki Aras Nehri Havzasının Toprak Özellikleri”. Atatürk Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Araştırma Dergisi 18: 163-192.
• Yılmaz, Y. (1984). Amanos Dağlarının Jeolojisi (Cilt: I-II-III-IV). İstanbul: İstanbul Üniversitesi Mühendislik Fakültesi, Döner Sermaye İşletmesi, TPAO. Raporu, No: 1920.
• Zeybek, H. İ. (2003). “Turhal Ovası ve Yakın Çevresi Toprakları”. Türk Coğrafya Dergisi 41: 41-60.