Bulgar Eksarhlığı'nın Kuruluşu ve Statüsü

Yıl 2018, Cilt: 17 Sayı: 1, 350 - 361, 31.01.2018

Ramazan Erhan Güllü

https://doi.org/10.21547/jss.372142

Cited By: 1

Öz

Osmanlı Devleti, gayrimüslim vatandaşlarını “Millet Sistemi” olarak adlandırılan bir hukuki yapı içerisinde idare etmekteydi. Bu sistem çerçevesinde gayrimüslimler; Yahudiler, Rumlar ve Ermeniler olarak üç millete ayrılmışlardı.  Yine bu yapı içerisinde tüm Hristiyan tebaa Rum ve Ermeni milleti olarak ikiye ayrılmıştı. Etnik olarak bu milletlerden olmayan Hristiyan topluluklar da inançlarına göre Rum veya Ermeni milletlerinden birine tâbi kabul edilerek, o millet içerisinde değerlendirilmişti. Kısacası Osmanlı millet sistemi etnik değil dinî bir yapılanma idi ve devlet de vatandaşlarını dini kimliklerini esas alarak tanımaktaydı. Ortodoks Hristiyan olan Bulgarlar da Rum milletine tâbi ve Rum Patrikhanesi’ne bağlıydılar. Bu durum zamanla Rumların, dini yönetimi ellerinde bulundurmalarından dolayı, Ortodoks olan diğer tebaa gibi kendisine bağlı olan Bulgarlara da baskı ve asimilasyon politikaları uygulamalarına neden olmuştu. Bulgar milleti ise bu durumdan kurtulabilmek için Rum milletine tâbi olmaktan çıkmak ve kendi milli kiliselerine sahip olmak için mücadele edecekti. Islahat Fermanı sonrası Osmanlı Devleti’nin gayrimüslimlerin idaresinde yaptığı köklü değişimler sonrası Bulgarların bu mücadeleleri daha da artmıştı. Netice olarak 1870 yılında Bulgarlar, Rum Patrikhanesi’nden ayrılarak kendi milli kiliselerinin devlet tarafından tanınmasını sağlamışlardı. Bu makalede Bulgarların milli kiliselerini kurmak için yaptıkları bu mücadeleler ve bağımsız Bulgar kilisesinin devlet tarafından tanınması sonrası yaşanan gelişmeler incelenecektir.

Anahtar Kelimeler

Bulgaristan, Eksarhlık, Rum Patrikhanesi, Osmanlı Millet Sistemi

The Foundation of Bulgarian Exarchy and it’s Status

Öz

The Ottoman State,
administered non-Muslim citizens in a legal structure called the "Millet
System". In the frame of this system non-Muslims were separated as three
millets: Jews, Greeks and Armenians. Within this structure, all Christian
subjects were divided into two as the Greek and Armenian millets. Christian
communities not ethnically belonging to these millets were accepted as one of
the Greek or Armenian millets according to their religious beliefs. In short,
the Ottoman Millet system was a non-ethnic, religious structure. Hence the state
recognized its citizens based on their religious identities. The Bulgarians,
who are Orthodox Christians, also belonged to the Greek Patriarchate. This led
to the implementation of the oppression and assimilation policies of the Greeks
to Bulgarians, who belonged to the Greek Patriarchate. Thus, the Bulgarians has
struggled to get rid of this situation and to have their national churches by
getting out of the Greek millet. The radical changes in the administration of
the Ottoman State regarding non-Muslims after The Imperial Reform Edict have
increased the struggle of the Bulgarians. As a result, in 1870 the Bulgarians
left the Greek Patriarchate and made their national churches recognized by the
state. This article examines the struggle to establish the Bulgarian national
church and the developments that have taken place after the recognition of the
independent Bulgarian church by the state.

Anahtar Kelimeler

Bulgaria, Exarchy, The Greek Patriarchate, Ottoman Millet System

Kaynakça

• A.MKT.UM., nr. 477/15
• BEO., nr. 3651/273801
• DH.MKT., nr. 2083/3
• İ.HR., nr. 334/21468; nr. 334/21486
• İ.MTZ. (04), nr. 5/114
• Y.A.HUS., nr. 330/80; nr. 333/6; nr. 377/92
• Y.PRK.AZJ., nr. 19/78
• Ahmad, F. (2017), Jön Türkler ve Osmanlı’da milletler: Ermeniler, Rumlar, Arnavutlar, Yahudiler ve Araplar, (çeviren: Ayşen Gür), İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları.
• Aydın, M. (1996), Osmanlı eyaleti’nden üçüncü Bulgar Çarlığı’na, İstanbul: Kitabevi Yayınları.
• Bozkurt, G. (1996), Gayrimüslim Osmanlı vatandaşlarının hukukî durumu (1839-1914), Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
• Crampton, R. J. (2007), Bulgaristan tarihi, (Çeviren: Nuray Ekici), İstanbul: Jeopolitika Yayınları.
• Davison, R. H. (2005), Osmanlı İmparatorluğu’nda reform, 1856-1876, (Türkçesi: Osman Akınhay), İstanbul: Agora Kitaplığı.
• Engelhardt, E. P. (2017), Türkiye ve tanzîmat: Devlet-i Osmaniye’nin târih-i ıslahatı 1826’dan 1882’ye, (Türkçeye Çeviren: Ali Reşad), (Günümüz Türkçesi’ne Uyarlayan ve Yayına Hazırlayan: Erol Kılınç), İstanbul: Ötüken Neşriyât.
• İnalcık, H. (1943), Tanzimat ve Bulgar meselesi, Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
• Jelavich, B. (1983), History of the Balkans (eighteenth and nineteenth centuries), Cilt: I, United States of America: Cambridge University Press.
• Kenanoğlu, M. M. (2007), Osmanlı millet sistemi – mit ve gerçek, İstanbul: Klasik Yayınları.
• Kerimoğlu, H. T. (2012), İttihat-Terakki ve Rumlar: 1908-1914, İstanbul: Libra Kitapçılık ve Yayıncılık.
• Kostandov, G. P. (2011), İstanbullu Bulgarlar ve eski İstanbul: geçmişten günümüze Osmanlı bakiyesi Bulgarlar üzerine bir araştırma 1800-2000, İstanbul: Kreatif Yayınları.
• Macar, E. (2002), İstanbul’un yok olmuş iki cemaati: Doğu Ritli Katolik Rumlar ve Bulgarlar, İstanbul: İletişim Yayınları.
• Ortaylı, İ. (2017), Osmanlı’da milletler ve diplomasi, İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
• Osmanağaoğlu, C. (2010), 1862 Rum patrikliği nizamatı çerçevesinde Fener Rum-Ortodoks patrikhanesi, İstanbul: On İki Levha Yayıncılık.
• Spataris, H. (2011), Biz İstanbullular böyleyiz! 1906-1922, (Çeviri: İro Kaplangı), İstanbul: Kitap Yayınevi.
• Şimşir, B. N. (1989), Rumeli’den Türk göçleri, belgeler: cilt: II, bir geçiş yılı 1879, Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
• Tuğlacı, P. (1984), Bulgaristan ve Türk-Bulgar ilişkileri, İstanbul: Cem Yayınevi.
• Ahmed Refik, (1341), “Osmanlı İmparatorluğu’nda Fener patrikhanesi ve Bulgar kilisesi”, Türk Tarih Encümeni Mecmuası, On Beşinci Sene, nr. 8 (85).
• Anastasoff, C., (1944), “Bulgaria’s national struggles”, The annals of the American Academy of Political and Social Science, Vol.: 232, A Challenge to Peacemakers: Sage Publications, Inc. in association with the American Academy of Political and Social Science, pp. 101-106.
• Clogg, R. (1982), “The Greek millet in the Ottoman Empire”, Christians and Jews in the Ottoman Empire: The Functioning of a Plural Society, (Ed.: B. Braude – B. Lewis), Cilt: I – The Central Lands, New York - London: Holmes & Meier Publishers, Inc., pp. 185-208.
• Güllü, R. E., (2011), “Bulgar Eksarhlığı’nın kuruluşu ve statüsü”, Balkan studies II – history & literature, (Published by Cyril and Methodius University), Macedonia – Skopje, s. 120-134.
• Kerimoğlu, H. T. (2007), “Kilise ve mektepler kanunu örneğinde II. meşrutiyet döneminde İttihatçı-Rum ilişkileri”, Çağdaş Türkiye Tarihi Araştırmaları Dergisi, Cilt: VI, Sayı: 14, İzmir, s. 3-25.
• Seyfeli, C. (2011), “Osmanlı devlet salnamelerinde Bulgar Eksarhlığı ve Bulgar Katolikler (1847-1918)”, Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, Cilt: 52, Sayı: 2, Ankara, s. 157-190.
• Şıvgın, H. (2004), “Kiliseler ve mektepler kanunu”, Türk Dünyası Araştırmaları, Sayı: 148, İstanbul, s. 133-147.
• Koyuncu, A. (1998), “Bulgar Eksarhlığı”, Çanakkale 18 Mart Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Çanakkale.