Öz
Müslümanlar arasında
tasavvuf, Peygamber Efendimiz (s.a.v.)
ve sahâbîlerinin zühd yaşantısından etkilenerek ortaya çıkmıştır. Zühd
yaşantısının yayılmasında en önemli etkenlerden biri, ahirete yönelik amellere ve
nefis tezkiyesine davet eden Kur’an ve hadis naslarıdır. Ancak İslami
fetihlerin ve Arapların başka toplumlar ile karışmasıyla İslami zühd hareketine diğer
dinlerin bazı unsurları sızmıştır. Zühd hayatının gelişimi
tasavvufun ortaya çıkışını sağlamıştır. Tasavvuf, zühdten daha ulvi olup, zat-i
ilâhînin sevgisiyle alakalıdır. Tasavvuf iki temel unsura dayanır. Bunlardan birincisi duygusallık
unsurudur. Bu unsur şairlerin gazellerinde görülen sevgiye olan yöneliştir.
İkincisi ise iffet-i nefis şeklinde ortaya çıkan fikri unsurdur. İslâmî asırlar
boyunca doğuda ve batıda pek çok mutasavvıf ortaya çıkmıştır. Bunlar arasında
en öne çıkanlardan Gazâlî (ö505/1111), İbni Farid ve İbni Arabi (ö.638/1240)
gibi şahsiyetler, kitaplarında ve şiirlerinde tasavvufla ilgili fikirlerini
ortaya koymuşlardır. Orta çağda Avrupalılar, Müslüman Arapların kültürlerinden
haberdar olup, ilim ve fenlerinden etkilendiler. Etkilendikleri konulardan
birisi, skolastik düşünürler ve Avrupalı filozofların metinlerinde izleri
açıkça görülen İslâm tasavvufudur
Anahtar Kelimeler
Kaynakça
- ‘Adnan Huseyn El-‘Uvadi: Eş-Şi’iru Es-Sûfîyyu, Daru’r-Raşid lilneşri, Bağdad 1979, s. 28. 1966, c. 1, s.104. Abdurrahman Bedevi : Devru’l Ârab fi Tekvini’l Fikri’l Avruppi, Vekeletu’l Matbu’ât ve Draru’l Kalem, t.3, el-Kuveyt- Beyrut 1979, s.49, ve mâ b’adehê. Adnan Huseyn el-‘Uvadi: el-Ş’iru’s-Sûfî , S 68. Angel Gonzalez Pelencia: Tercümetü Târihu’l-Fikri’l- Endülüsiyyi, Hüseyn M’unis, Mektebetu’n- Nehdati’l Mısriyye, el-Kahire 1955, s.543. As’ed es-Sehmerani: et-Tasavvuf Menşeuhu ve Mustalehatuhu , Daru’n-Nefais, Beyrut 1987, s. 180. Bernd Fâyşir: eş-Şark fi mirâti’l Ğarb, Dîvânu’l Matbû’âtu’i Câmi’iyye, el-Cezair, 1983,s. 39. Cûrc Şehâtuhu kınvati: el-Felsefetu ve ‘ilmul’l-Kelâm ve’t-Tasavvuf, Mustelletun min kitâbi turâsi’l-İslâm, Tasnif Cuzeyf Şâhıt ve Kelîfurd Bûzûrs, Tercemetu Huseyn Mu’nis ve Âherin , ’Alemul’l M’arifeti, t 3, el Kuveyt 1998, c. 2, s. 68. Dante Alighieri : La divine comêdie,traduit par Henri Longnon, Editions Bordas , Paris 1989, p. 138. Daru‘r- Reşîd lilneşri, Bağdad 1981, s. 93. Ebu Tâlib el-Mekki: Kûtul el-Kulub, el-Matba’atu’l-Mısrıyyeti, el-Kahire 1932- c.3, s. 84. Ebu’l Abbas Ahmed el-Ğibrani: ‘Unvanu’d-Diraye fimen Arefe mine’l-‘Ulema fi’l mieti’s-Sêbi’ati biceya, Tahkiku Râbıh Bûnâr, eş-Şirketu’l Vataniyyetu lilneşri ve’t-tavz’i, el- Cezair 1981, s.209. Esin Bilâsyûs: İbnu Arabi Hayâtuhu ve Mezhebuhu , Tercemetu ‘Abdurrahmân Bedevi, Vekâletu’l-Matbû’ât, El-Kuvayt-Daru’l-Kalem, Beyrut 1979, s. 246. Esin Bilâsyûs: İbnu Arabi Hayatuhu ve Mezhebuhu, s. 252. Hûlyân Rabîrâ : El-Usûlu’l ‘Arabiyye li-felsefeti Ramon Llull, Mustelletun min Kitâbi Dirâsêtin Endülüsiyyetin li’t-Tahir Ahmed Mekki, Dâru’l Me’ârif, el-Kâhire 1980, s.168. Hûlyan Rabîra: el Masdaru’s- Sabık, s. 170. İbn ‘Arabî: ed-Divan, Daru’l Kutubi’l- ‘İlmiyyeti, Beyrut 1969, s. 363. İni Haldun: el-Mukaddime, t7, Beyrut 1989, s.467. Lisânu’d-Din Binu’l-Hatib : el Masdaru’s- Sabık, c.1, s.34. Mukri: Nefhu’t-Tayyib min Ğusni’l-Endülüsü’r-Rat’ib, Daru’l- Kutubi’l-‘İlmiyye, Et-Tab’atu’l-ûla, Beyrut 1995, c.2, s.411. Lisânu’d-din Binu’l-Hatib : el-İhata fi Ehbari Ğirnâta, tahkiku Muhammed Abdullah ‘İnan, Mektebetu’l-Hanici , el-Kahire 1973, c.1, s.34. Lutfi ‘Abdulbed’i: el-İslâm fi İspanya, Mektebet’n-Nehdati’l-Mısrıyyeti t2, el-Kahire 1969, s. 62. M.M. Şerif: Dirâsâtun Fi’l-Hadârati’l-İslâmiyyeti, Tercemetu Ahmed Şelbi, Mektebetu’n- Nahdati’l-Mısrıyyeti, t2, El-Kâhire Muhyiddin İbnu’l Arabî: Tercümanu’l -Eşvak, Daru Sâdır, Beyrut 1961, s. 43. Raymond Lulle :op.cit,p.185. Raymond Lulle: Le livre du gentil et des trois sages traduit par Dominigue de Courcelles , Editions de I’Eclat , Paris 1992, p.237. Raynûld Elen Nîkulsûn:a.g.e.s. 328. Rasêilu Muhiddin bin ‘Arabi, Daru’-l Kutubi’l-‘İlmiyye, Beyrut 2001, s. 118. Raynûld Elen Nîkulsûn: et-Tasavvuf, Mustelletun min kitâbi turâs’l-İslâm, T’elif Sîr Tûmas Arnûld ve Âherîn, t’arîb cercîs Fethullah, Daru’t -Talî’ati, Beyrut 1978, s. 316. Yenzuru Muhammed Yâsir Şerîf: el Vahdetu’l Mutlakatu ‘inde ibni Seb’în,
Öz
Müslümanlar
arasında tasavvuf, Peygamber Efendimiz
(s.a.v.) ve sahâbîlerinin zühd yaşantısından etkilenerek ortaya
çıkmıştır. Zühd yaşantısının yayılmasında en önemli etkenlerden biri, ahirete
yönelik amellere ve nefis tezkiyesine davet eden Kur’an ve hadis naslarıdır. Ancak
İslami fetihlerin ve Arapların başka toplumlar ile karışmasıyla İslami zühd
hareketine diğer dinlerin bazı unsurları sızmıştır. Zühd
hayatının gelişimi tasavvufun ortaya çıkışını sağlamıştır. Tasavvuf, zühdten daha
ulvi olup, zat-i ilâhînin sevgisiyle alakalıdır. Tasavvuf iki temel unsura dayanır. Bunlardan
birincisi duygusallık unsurudur. Bu unsur şairlerin gazellerinde görülen
sevgiye olan yöneliştir. İkincisi ise iffet-i nefis şeklinde ortaya çıkan fikri
unsurdur. İslâmî asırlar boyunca doğuda ve batıda pek çok mutasavvıf ortaya
çıkmıştır. Bunlar arasında en öne çıkanlardan Gazâlî (ö505/1111), İbni Farid ve
İbni Arabi (ö.638/1240) gibi şahsiyetler, kitaplarında ve şiirlerinde tasavvufla
ilgili fikirlerini ortaya koymuşlardır. Orta çağda Avrupalılar, Müslüman Arapların
kültürlerinden haberdar olup, ilim ve fenlerinden etkilendiler. Etkilendikleri
konulardan birisi, skolastik düşünürler ve Avrupalı filozofların metinlerinde
izleri açıkça görülen İslâm tasavvufudur.
Anahtar Kelimeler
Kaynakça
- ‘Adnan Huseyn El-‘Uvadi: Eş-Şi’iru Es-Sûfîyyu, Daru’r-Raşid lilneşri, Bağdad 1979, s. 28. 1966, c. 1, s.104. Abdurrahman Bedevi : Devru’l Ârab fi Tekvini’l Fikri’l Avruppi, Vekeletu’l Matbu’ât ve Draru’l Kalem, t.3, el-Kuveyt- Beyrut 1979, s.49, ve mâ b’adehê. Adnan Huseyn el-‘Uvadi: el-Ş’iru’s-Sûfî , S 68. Angel Gonzalez Pelencia: Tercümetü Târihu’l-Fikri’l- Endülüsiyyi, Hüseyn M’unis, Mektebetu’n- Nehdati’l Mısriyye, el-Kahire 1955, s.543. As’ed es-Sehmerani: et-Tasavvuf Menşeuhu ve Mustalehatuhu , Daru’n-Nefais, Beyrut 1987, s. 180. Bernd Fâyşir: eş-Şark fi mirâti’l Ğarb, Dîvânu’l Matbû’âtu’i Câmi’iyye, el-Cezair, 1983,s. 39. Cûrc Şehâtuhu kınvati: el-Felsefetu ve ‘ilmul’l-Kelâm ve’t-Tasavvuf, Mustelletun min kitâbi turâsi’l-İslâm, Tasnif Cuzeyf Şâhıt ve Kelîfurd Bûzûrs, Tercemetu Huseyn Mu’nis ve Âherin , ’Alemul’l M’arifeti, t 3, el Kuveyt 1998, c. 2, s. 68. Dante Alighieri : La divine comêdie,traduit par Henri Longnon, Editions Bordas , Paris 1989, p. 138. Daru‘r- Reşîd lilneşri, Bağdad 1981, s. 93. Ebu Tâlib el-Mekki: Kûtul el-Kulub, el-Matba’atu’l-Mısrıyyeti, el-Kahire 1932- c.3, s. 84. Ebu’l Abbas Ahmed el-Ğibrani: ‘Unvanu’d-Diraye fimen Arefe mine’l-‘Ulema fi’l mieti’s-Sêbi’ati biceya, Tahkiku Râbıh Bûnâr, eş-Şirketu’l Vataniyyetu lilneşri ve’t-tavz’i, el- Cezair 1981, s.209. Esin Bilâsyûs: İbnu Arabi Hayâtuhu ve Mezhebuhu , Tercemetu ‘Abdurrahmân Bedevi, Vekâletu’l-Matbû’ât, El-Kuvayt-Daru’l-Kalem, Beyrut 1979, s. 246. Esin Bilâsyûs: İbnu Arabi Hayatuhu ve Mezhebuhu, s. 252. Hûlyân Rabîrâ : El-Usûlu’l ‘Arabiyye li-felsefeti Ramon Llull, Mustelletun min Kitâbi Dirâsêtin Endülüsiyyetin li’t-Tahir Ahmed Mekki, Dâru’l Me’ârif, el-Kâhire 1980, s.168. Hûlyan Rabîra: el Masdaru’s- Sabık, s. 170. İbn ‘Arabî: ed-Divan, Daru’l Kutubi’l- ‘İlmiyyeti, Beyrut 1969, s. 363. İni Haldun: el-Mukaddime, t7, Beyrut 1989, s.467. Lisânu’d-Din Binu’l-Hatib : el Masdaru’s- Sabık, c.1, s.34. Mukri: Nefhu’t-Tayyib min Ğusni’l-Endülüsü’r-Rat’ib, Daru’l- Kutubi’l-‘İlmiyye, Et-Tab’atu’l-ûla, Beyrut 1995, c.2, s.411. Lisânu’d-din Binu’l-Hatib : el-İhata fi Ehbari Ğirnâta, tahkiku Muhammed Abdullah ‘İnan, Mektebetu’l-Hanici , el-Kahire 1973, c.1, s.34. Lutfi ‘Abdulbed’i: el-İslâm fi İspanya, Mektebet’n-Nehdati’l-Mısrıyyeti t2, el-Kahire 1969, s. 62. M.M. Şerif: Dirâsâtun Fi’l-Hadârati’l-İslâmiyyeti, Tercemetu Ahmed Şelbi, Mektebetu’n- Nahdati’l-Mısrıyyeti, t2, El-Kâhire Muhyiddin İbnu’l Arabî: Tercümanu’l -Eşvak, Daru Sâdır, Beyrut 1961, s. 43. Raymond Lulle :op.cit,p.185. Raymond Lulle: Le livre du gentil et des trois sages traduit par Dominigue de Courcelles , Editions de I’Eclat , Paris 1992, p.237. Raynûld Elen Nîkulsûn:a.g.e.s. 328. Rasêilu Muhiddin bin ‘Arabi, Daru’-l Kutubi’l-‘İlmiyye, Beyrut 2001, s. 118. Raynûld Elen Nîkulsûn: et-Tasavvuf, Mustelletun min kitâbi turâs’l-İslâm, T’elif Sîr Tûmas Arnûld ve Âherîn, t’arîb cercîs Fethullah, Daru’t -Talî’ati, Beyrut 1978, s. 316. Yenzuru Muhammed Yâsir Şerîf: el Vahdetu’l Mutlakatu ‘inde ibni Seb’în,
Öz
Kaynakça
- ‘Adnan Huseyn El-‘Uvadi: Eş-Şi’iru Es-Sûfîyyu, Daru’r-Raşid lilneşri, Bağdad 1979, s. 28. 1966, c. 1, s.104. Abdurrahman Bedevi : Devru’l Ârab fi Tekvini’l Fikri’l Avruppi, Vekeletu’l Matbu’ât ve Draru’l Kalem, t.3, el-Kuveyt- Beyrut 1979, s.49, ve mâ b’adehê. Adnan Huseyn el-‘Uvadi: el-Ş’iru’s-Sûfî , S 68. Angel Gonzalez Pelencia: Tercümetü Târihu’l-Fikri’l- Endülüsiyyi, Hüseyn M’unis, Mektebetu’n- Nehdati’l Mısriyye, el-Kahire 1955, s.543. As’ed es-Sehmerani: et-Tasavvuf Menşeuhu ve Mustalehatuhu , Daru’n-Nefais, Beyrut 1987, s. 180. Bernd Fâyşir: eş-Şark fi mirâti’l Ğarb, Dîvânu’l Matbû’âtu’i Câmi’iyye, el-Cezair, 1983,s. 39. Cûrc Şehâtuhu kınvati: el-Felsefetu ve ‘ilmul’l-Kelâm ve’t-Tasavvuf, Mustelletun min kitâbi turâsi’l-İslâm, Tasnif Cuzeyf Şâhıt ve Kelîfurd Bûzûrs, Tercemetu Huseyn Mu’nis ve Âherin , ’Alemul’l M’arifeti, t 3, el Kuveyt 1998, c. 2, s. 68. Dante Alighieri : La divine comêdie,traduit par Henri Longnon, Editions Bordas , Paris 1989, p. 138. Daru‘r- Reşîd lilneşri, Bağdad 1981, s. 93. Ebu Tâlib el-Mekki: Kûtul el-Kulub, el-Matba’atu’l-Mısrıyyeti, el-Kahire 1932- c.3, s. 84. Ebu’l Abbas Ahmed el-Ğibrani: ‘Unvanu’d-Diraye fimen Arefe mine’l-‘Ulema fi’l mieti’s-Sêbi’ati biceya, Tahkiku Râbıh Bûnâr, eş-Şirketu’l Vataniyyetu lilneşri ve’t-tavz’i, el- Cezair 1981, s.209. Esin Bilâsyûs: İbnu Arabi Hayâtuhu ve Mezhebuhu , Tercemetu ‘Abdurrahmân Bedevi, Vekâletu’l-Matbû’ât, El-Kuvayt-Daru’l-Kalem, Beyrut 1979, s. 246. Esin Bilâsyûs: İbnu Arabi Hayatuhu ve Mezhebuhu, s. 252. Hûlyân Rabîrâ : El-Usûlu’l ‘Arabiyye li-felsefeti Ramon Llull, Mustelletun min Kitâbi Dirâsêtin Endülüsiyyetin li’t-Tahir Ahmed Mekki, Dâru’l Me’ârif, el-Kâhire 1980, s.168. Hûlyan Rabîra: el Masdaru’s- Sabık, s. 170. İbn ‘Arabî: ed-Divan, Daru’l Kutubi’l- ‘İlmiyyeti, Beyrut 1969, s. 363. İni Haldun: el-Mukaddime, t7, Beyrut 1989, s.467. Lisânu’d-Din Binu’l-Hatib : el Masdaru’s- Sabık, c.1, s.34. Mukri: Nefhu’t-Tayyib min Ğusni’l-Endülüsü’r-Rat’ib, Daru’l- Kutubi’l-‘İlmiyye, Et-Tab’atu’l-ûla, Beyrut 1995, c.2, s.411. Lisânu’d-din Binu’l-Hatib : el-İhata fi Ehbari Ğirnâta, tahkiku Muhammed Abdullah ‘İnan, Mektebetu’l-Hanici , el-Kahire 1973, c.1, s.34. Lutfi ‘Abdulbed’i: el-İslâm fi İspanya, Mektebet’n-Nehdati’l-Mısrıyyeti t2, el-Kahire 1969, s. 62. M.M. Şerif: Dirâsâtun Fi’l-Hadârati’l-İslâmiyyeti, Tercemetu Ahmed Şelbi, Mektebetu’n- Nahdati’l-Mısrıyyeti, t2, El-Kâhire Muhyiddin İbnu’l Arabî: Tercümanu’l -Eşvak, Daru Sâdır, Beyrut 1961, s. 43. Raymond Lulle :op.cit,p.185. Raymond Lulle: Le livre du gentil et des trois sages traduit par Dominigue de Courcelles , Editions de I’Eclat , Paris 1992, p.237. Raynûld Elen Nîkulsûn:a.g.e.s. 328. Rasêilu Muhiddin bin ‘Arabi, Daru’-l Kutubi’l-‘İlmiyye, Beyrut 2001, s. 118. Raynûld Elen Nîkulsûn: et-Tasavvuf, Mustelletun min kitâbi turâs’l-İslâm, T’elif Sîr Tûmas Arnûld ve Âherîn, t’arîb cercîs Fethullah, Daru’t -Talî’ati, Beyrut 1978, s. 316. Yenzuru Muhammed Yâsir Şerîf: el Vahdetu’l Mutlakatu ‘inde ibni Seb’în,
Ayrıntılar
| Konular | Din Araştırmaları |
|---|---|
| Bölüm | TERCÜME |
| Yazarlar | |
| Yayımlanma Tarihi | 15 Haziran 2017 |
| Yayımlandığı Sayı | Yıl 2017 Cilt: 4 Sayı: 6 |