Ebu'lHasan el-Eş'ari ve Kelamdaki Yöntemi Üzerine

Yıl 2013, Cilt: 11 Sayı: 1, 139 - 168, 30.01.2013

Hüseyin Doğan

Öz

The most important ways to obtain information in Theology are theoretical investigation, thinking and reasoning. These ways of reasoning, the random and not based on chance in the form of applications, some more rational and logical inference and show that according to the principle of operation. This is an important method, because the Islamic theologists and philosophers, have adopted their opinions and thoughts interlocutors to transfer or withdraw their statements of opinion and often acted in accordance with the rules and principles of this rational and logical. Own theological system and method according to the principles and rules governing the rational and logical (jadal), and thinkers who inspired him in this sense, the beginning of the next binginlere Abu'l-Hasan al-Ash'ari is.

This article is a thinker who lived in the Middle Ages al-Ash'ari theological system that relied on access to information and using it to him some rational and logical methods of proof will be the subject.

Anahtar Kelimeler

-

Kaynakça

• ‘Abdülcebbâr, Ebu‟l-Hasan el-Kâdî, Kitâbu’l-Muğnî fî ebvâbi’t-tevhîd ve’l-‘adl, tah.: Mahmûd Muhammed el-Hudayrî, el-Müessesetü‟l-Mısrıyyetü‟l-„Amme li‟t-Te‟lîf ve‟l- Enbâ„ ve‟n-Neşr, nşr.: İbrâhîm M adkûr-Tâhâ Hüseyin, c. V, Kahire, 1958.
• a. mlf.; Müteşâbihu’l-Kur’ân, nşr.: „Adnân M uhammed Zerzûr, c. I-II, Kahire, 1969.
• a. mlf.; Şerhu’l-Usûli’l-Hamse, tah.: „Abdülkerîm „Osmân, M ektebetü‟l-Vehbe, Kahire, 1408/1988.
• a. mlf.; el-Muhtasar fî usûli’d-dîn, (Resâilü’l-‘Adl ve’t-Tevhîd İçinde), nşr.: M uhammed „Ammâra, Kahire, 1971.
• Kur‟ân‟daki tartışma usulleri ile ilgili olarak bkz.: Zahir b. Awad el-Elmâ‟î, Kur’ân’da
• Tartışma Metodları, çev.: Ercan Elbinsoy, Pınar Yay., İstanbul, 2011, s. 73-94.
• ‘Abdülhamîd, İrfan, “el-Eş‘arî”, Diyanet İslâm Ansiklopedisi, c. XI, İstanbul, 1995.
• Aristoteles, Organon-V (Topikler), çev.: Hamdi Ragıp Atademir, M illi Eğitim Basımevi, İstanbul, 1952.
• Atay, Hüseyin, “Kur’an’a Göre Münâzara Metodu”, Ankara Üniversitesi İlâhiyat Fakültesi Dergisi, Ankara Üniversitesi Basımevi, c. XVII, Ankara, 1969.
• el-Bağdâdî, Ebû M ansûr M uhammed „Abdülkâhir, Kitâbu Usûli’d-Dîn, İstanbul, 1346/1928.
• el-Bağdâdî, „Ahmed b. „Ali el-Hatib, Târîhu’l-Bağdâd, tah.: M ustafa „Abdülkâdir el- „Atâ, c. XI, Beyrut, 1997.
• el-Bâkillânî, Ebû Bekir M uhammed b. Tayyîb, Kitâbu’t-Temhîdi’l-evâ’il ve’t- telhîsi’d-delâ’il, tah.: İmâduddîn „Ahmed Haydar, Beyrut, 1982.
• el-Bedevî, „Abdurrahmân, Mezâhibü’l-İslâmiyyîn, c. I, Beyrut, 1979.
• Bozkurt, Nahide, Mu‘tezîle’nin Altın Çağı: Me’mûn Dönemi, Ankara Okulu Yay., Ankara, 2002.
• el-Cevherî, Ebû Nasr İsma„îl b. Hammâd, es-Sıhâh Tâcu’l-Luğa ve sıhahu’l- ‘arabiyye, nşr.: „Ahmed „Abdulgafûr el-„Attâr, c. II, M ısır, 1956.
• el-Cürcânî, Seyyîd Şerîf „Ali b. M uhammed, et-Ta‘rifât, Beyrut, 1990.
• Çelebi, Katip, Keşfu’z-Zünûn, Milli Eğitim Basımevi, c. I, İstanbul, 1360/1941.
• ed-Dımeşkî, Ebu‟l-Kâsım „Ali b. el-Hasen b. „Asâkir, Tebyînu Kizbi’l-Müfterî fî mâ nusibe ile’l- imâm ebi’l-hasen el-eş‘arî, Beyrut, 1416/1995.
• Doğan, Hüseyin, “İslâm Düşüncesinde Bir Tartışma Metodolojisi Olarak Cedel”, Sakarya Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, c. XIII, sayı: 24, Sakarya, 2012.
• a. mlf.; ‘Abd el-Kâhir el-Bağdâdî ve Yöntembilimine Eleştirel Bir Yaklaşım, (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Ondokuz Mayıs Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Samsun, 2004.
• Ebû Zeyd, Nasr Hâmid Ebû Zeyd, el-İtticâhu’l-‘Aklî fi’t-Tefsîr –dirâse fî kadiyyeti’l- mecâz fi’l- kur’ân ‘inde’l-mu‘tezîle-, Beyrut, 1993.
• el-Elmâ’î, Zahir b. Awad, Kur’ân’da Tartışma Metodları, çev.: Ercan Elbinsoy, Pınar Yay., İstanbul, 2011.
• el-Eş‘arî, Ebu‟l-Hasan „Ali b. İsmâ„îl, er-Risâle ilâ ehli’s-sağar, tah.: „Abdullâh Şâkir M uhammed el-Cüneydî, M ektebetü‟l-„Ulûm ve‟l-Hikem, 1422/2002.
• a. mlf.; Kitâbu’l-Lum‘a fi’r-redd ‘alâ ehli’z-zeyğ ve’l-bid‘a, nşr.: Richard Yûsuf Yesui, Beyrut, 1952.
• a. mlf.; Risâle fî ihtihsâni’l-havz fî ‘ilmi’l-kelâm, nşr.: Richard Yûsuf Yesui, Beyrut, 1952.
• a. mlf.; el-İbâne ‘an usûli’d-diyâne, nşr: Fevkiye Hüseyin M ahmûd, M edine, 1407/1986.
• a. mlf.; Usûlü Ehli’s-Sünne ve’l-Cema‘a, tah.: M uhammed Seyyîd Culaynid, Kahire, trz. el-Fârâbî, Ebû Nasr M uhammed, el-Mantık ‘inde’l-fârâbî–III (Kitâbu’l-Cedel), tah.: Refîk el- „Acem el-Mektebetü‟l-Felsefiyye, Beyrut, 1986.
• Güler, İlhami, Sabit Din Dinamik Şeriat, Ankara Okulu Yay., Ankara, 1999.
• Günaltay, M. Şemsettin, Antik Felsefenin İslâm Dünyasına Girişi, sad.: İrfan Bayın, Kaknüs Yay., İstanbul, 2001.
• Gölcük, Şerafeddin, Kelâm Tarihi, Esra Yay., Konya, 1992.
• İbn Fûrek, Ebû Bekir Muhammed b. el-Hasen, Mücerred‘u makâlâti’ş-şeyh ebi’l- hasen el-eş‘arî, tah.: Daniel Gimaret, Beyrut, 1987.
• İbn Hallikân, Şemsuddîn Ebu‟l-„Abbâs „Ahmed b. Muhammed, Vefeyâtü’l-‘A‘yân, c. I, Mısır, 1996.
• İbn Muhammed, el-Kâsım, el-Esâs li-„akâidi’l-ekyâs fî ma‘rifeti rabbi’l-‘alemîn, (Tenkitli Neşir), haz.: İsa Doğan, Kardeş Ofset-Matbaacılık, Samsun, 1998.
• İbn Manzûr, Muhammed, Lisânu’l-‘Arab, Dâru Lisâni‟l-„Arab, c. I, Beyrut, trz.
• İbn Rüşd, Ebu‟l-Velîd Muhammed, Felsefetu İbn Rüşd –faslu’l-makâl – el-keşf ‘an menâhici’l- edille fî ‘akâidi’l-mille, tah.: el-Cennetu İhyâi‟t-Turâs el-„Arabiyyi fî Dâri‟l- Âfâki‟l- Cedîde, Beyrut, 1402/1982.
• a.mlf.; Tutarsızlığın Tutarsızlığı (Tehâfüt et-Tehâfüt), çev.: Kemal Işık-M ehmet Dağ, Ondokuz Mayıs Üniversitesi Yayınları, Samsun, 1986.
• İbnu’l-Murtezâ, „Ahmed b. Yahyâ, Tabakâtu’l-Mu‘tezîle, Beyrut, 1998.
• İbn Teymiyye, Takıyyuddîn „Ahmed, el-‘Akîdetü’l-Vâsıtıyye, Memleketü‟l- „Arabiyyetü‟s- Se„ûdiyye, 1402/1982.
• el-Gazzâlî, Ebû Hâmid M uhammed, Kânûnu’t-Te’vîl, tah.: M uhammed Zâhid b. Hasan el- Kevserî, Kahire, 1359/1940.
• a. mlf.; Ebû Hâmid M uhammed, Cevâhiru’l-Kurân ve dureruhû, Dâru‟l-Kütibi‟l- „İlmiyye, Beyrut, 1426/2005.
• a. mlf.; İlcâmu’l-‘Avâm ‘an ‘İlmi’l-Kelâm, nşr.: M u„tasım Billâh el-Bağdâdî, Beyrut, 1985.
• el-İsfehânî, Ebû Kâsım el-Hüseyin Râgıb, el-Müfredât fî garîbi’l-kur’ân, nşr.: Kahraman Yay., İstanbul, 1989.
• Kehhâle, „Ömer Rıza, Mu‘cem el-Müellifîn –terâcimü’l-musannifi’l-kütübi’l- ‘arabiyye, c.III, Beyrut, 1376/1957.
• el-Kütübî, M uhammed b. Şâkir, Fevâtü’l-Vefeyât, tah.: İhsân „Abbâs, Dâru‟s-Sadr, c. I., Beyrut, 1973.
• Mavil, Hikmet Yağlı, “Ebü’l-Hasan el-Eş‘arî’nin Kelâm Sisteminde Bir Bilgi Kaynağı Olarak Cedel”, Kelâm Araştırmaları Dergisi (KADER), c. X, sayı: II, (2012 Bahar Dönemi) (Kelâm.org). (14.08.2012).
• el-Mâtürîdî, Ebû M ansûr M uhammed b. M uhammed, Te’vilâtu ehli’s-sünne, nşr.: M uhammed M üstafîd er-Rahmân, Bağdad, 1983.
• a. mlf.; Kitâbu’t-Tevhîd, nşr.: Fethullâh Huleyf, Beyrut, 1970. en-Nesefî, Ebu‟l-M u„în M eymûn b. M uhammed, Tabsıratu’l-Edille fî usûli’d-dîn, nşr.: Hüseyin Atay, Diyanet İşleri Başkanlığı Yay., c. I, Ankara, 1993. en-Nîsâbûrî, Ebu‟l-Hüseyin M üslim b. el-Haccâc, es-Sahîh, c. IV, İstanbul, 1981.
• Özcan, Hanifi, “Birbirine Zıt İki Epistemolojik Yaklaşım: ‘Temelcilik’ ve ‘İmancılık‟”, Ankara Üniversitesi İlâhiyat Fakültesi Dergisi, Ankara: Ankara Üniversitesi Basımevi, sayı: XXXX, 1999.
• es-S ubkî, Takiyyüddîn, Tabakâtu’ş-Şâfi‘iyyeti’l-Kübrâ, Dâru‟l-M a„rife, c. III., Beyrut, trz.
• Suphî, „Ahmed Mahmûd, Fî ‘İlmi’l-Kelâm -Dırâsetü’l-Felsefiyye li-ârâ’i’l-fıraki’l- islâmiyye fî usûli’d-dîn-, c. I, Beyrut, 1405/1985.
• es-S uyutî, Celâlüddîn, Buğyetü’l-Vu‘ât fî tabakâti’l-luğaviyyîn ve’n-nühât, tah.: M uhammed Ebu‟l-Fazl İbrahim, c. I, Beyrut, 1384/1964.
• et-Tahânevî, Ali b. M uhammed, Keşşâfu ıstılâhâti’l-fünûn, tah.: „Ali Dahruc, Mektebetü Lübnân, c. I, Beyrut, 1996.
• Watt, W. M ontgomery, İslâm Düşüncesinin Teşekkül Devri, çev.: E. Ruhi Fığlalı, Birleşik Yay., İstanbul, 1998.
• Yar, Erkan, “Eş‘arî ve Metodolojisi”, Fırat Üniversitesi İlâhiyat Fakültesi Dergisi, c. X, sayı: II, Elazığ, 2005.
• Yeşilyurt, Temel, “Tanrı Bilgisinin Empirik Temelleri”, Fırat Üniversitesi İlâhiyat Fakültesi Dergisi, Elazığ: Fırat Üniversitesi Matbaası, sayı: V, 2000.